Автокөлік транспорттарын жобалау мекемесі

Кіріспе

Қазақстанда автомобиль көлігі жалпы көлік жүйесінде ерекше орын алады. Оның үлесіне біздің мемлекетімізде барлық көлік түрлерімен тасымалданатын тоннамен алғанда бүкіл жүктің 80% дейін келеді. Қазақстанның халық шаруашылығында автомобиль көлігінің үлкен ролі мен мәні тасымалдау процесімен сияқты сонымен бірге ТҚК мен жылжымалы құрамның жөнделуімен байланысты үлкен еңбек және материалдық шығындарға негізделеді. Автомобиль көлігінде көлік жұмыс істейтіндердің 60% астамы немесе шамамен 9 млн. адам жұмыс істейді. Мұнда халық шаруашылығының бүкіл көлік шығындарының 60 % жуығын осы көлік түрі құрайды.

Автомобиль көлігінің жылжымалы құрамының жұмысқа қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін, тасымалдау барысында оның сенімділігін қамтамасыз ету үшін ТҚК, автомобильдердің жөнделуі мен оларды қажет пайдалану материалдарымен жабдықтау үшін арналған арнайыландырылған кәсіпорындарды құру қажеттігі туады. Мұндай кәсіпорындардың жиынтығы автомобиль көлігінің негізгі қорын түзіп, оларды тиімді қолдану әрбір автомобиль көлігі кәсіпорынының (АКК) негізгі міндеті болып табылады.

Осылайша, АКК жылжымалы құрамды техникалық дұрыс қалпында ұстап, оның жоғары өнімділігін қамтамасыз етуде негізгі өндірістік база болып табылады. Автомобиль көлігі кәсіпорнының басты мақсаты халық шаруашылығының қажеттіліктерін толық, сапалы және өз уақытында қанағаттандыру мен еңбек ресурстары мен материалдық шығындардың аз жұмсалып тасымалдаумен қамтамасыз етуінде болып табылады.

Бұл міндеттің шешілуі жалпы қолданыстағы автомобиль көлігінің басым дамуын, жүк пен жолаушылар айналымын арттыруды, материалдық-техникалық базаның нығаюын, ірі автокөлік кәсіпорындарында көлік құралдарының концентрациясын, техникалық қызмет көрсетудің және жылжымалы құрамның жөнделуін жақсартуды талап етеді.

Мемлекеттің халық шаруашылығында автомобильдік тасымалдау көлемінің біршама өсуі оның басқа түрлерімен салыстырғанда автомобиль көлігі дамуының қарқынын алдын ала анықтайды. Мұнда автомобиль көлігінің ішінен аса еңбек сыйымды және қаржы сыйымды болып табылады, ал халық шаруашылығының автомобиль көлігі бойынша қарыздары бәрін қоса алғандағы бүкіл көлік түрлерінен асып түседі. Жылжымалы құрамның техникалық дұрыс күйінде ұстаудың еңбек және материалдық шығындары оны дайындауға жұмсалатын шығыннан бірнеше есеге асады.

Жаңасын салу, жұмыс істеп тұрған автомобиль көлігі кәсіпорындарын кеңейту, қайта салу мен техникалық қайта салу ғылыми-техникалық және әлеуметтік прогрестің қазіргі заманғы талаптарына сай болуы керек.

АКК мен ТҚС жобалау негізінде кәсіпорынды технологиялық жобалау кезінде әзірленетін, АЖ мен ТҚК өндірісін ұйымдастыру мен технологиялары бойынша жоба шешімдері жатыр.

Мұнда кәсіпорынды технологиялық жобалау кезінде мыналардан тұратын процесс деп түсінеді:

- өндірістік бағдарламаны есептеу үшін бастапқы деректерді таңдау және негіздемесі;

- бағдарламаны, өндіріс көлемі мен өндірістік қызметкерлер санын есептеу;

- ТҚК мен АЖ ұйымдастыру әдістерін таңдау және негіздемесі;

- жылжымалы құрамның АЖ станциялары мен ТҚК үшін станциялар санын есептеу;

- өндірістік процестерді механикаландыру деңгейін есептеу және технологиялық жабдықтарға деген қажеттілікті анықтау;

- өндірістік, қойма және қосалқы үймереттердің ауданын есептеу;

- жалпы кәсіпорынның және учаскелердің, зоналардың көлемдік-жоспарлау шешімдерін таңдау, негіздемесі мен оны әзірлеу;

- күрделі жоспарды әзірлеу;

- әзірленген технологиялық жобалау шешімін техника-экономикалық бағалау.

Жобаның басқа бөліктерін әзірлеу үшін технологиялық жобалау нәтижелері негіздеме болады да, көбінесе жалпы жобаның сапасын анықтайды.

Жүктер мен жолаушылар тасымалдарының көлемі бойынша автомобиль көлігі ҚР бірыңғай көлік жүйесінде бірінші орын алады. Автомобиль көлігі еліміздің өндірістік кешенінің жұмысында маңызды роль атқарады. Автомо-бильдердің маневрлігінің арқасында жүктерді тікелей жөнелтуші қоймасынан қабылдаушы қоймасына дейін көліктің бір түрінен екіншіге асқын жүктерсіз өткізуге мүмкін болады. Жетілдірілген жолдардағы қозғалыстың жоғары жыл-дамдықтары жолаушыларды да, жүктерді де ақырғы пунктке дейін айтарлықтай жылдам жеткізу мүмкіндік береді. Автомобиль тасымалдарының артықшылық-тары үлкен тасымалдау қабілеті, жүктер мен жолаушыларды жеткізу жылдам-дығы, әуе, су және темір жол көлігімен салыстырғанда қысқа ара қашықтықтарға тасымалдардың аз өзіндік құны болып табылады.

Көліктің негізгі тағайындалуы — ҚР халық шаруашылығының және халқының тасымалдардағы қажеттіліктерін дер кезінде, сапалы және толық қанағат-тандыру.

Автомобиль көлігі аса ұтқыр және жан-жақты коммуникация құралы болып табылады және ҚР көлік кешенінде маңызды орын алады. Оның үлесіне барлық жүк тасымалдарының 80 %-дан артығы және жолаушылар тасымалдарының 80 %-ға жуығы келеді. Қазіргі уақытта ҚР автомобиль паркі жаңа конструкциялы автокөлік құралдарымен толықтырылады, жылжымалы құрамның құрылымы жетілдірілуде, шетелдік өндірістің көлік құралдарының еліміздің автомобиль паркіндегі үлесі ұлғаюда.

Алайда автокөлік құралдарын тиімді тасымалдау процесін қамтамасыз ететін, техникалық жарамды күйде ұстауға сала үлкен ресурстық шығындар жұмсайды. Сонымен, автомобильдер конструкциясының күрделенуі, тәртіп бойынша, техникалық қызмет көрсету мен жөндеу бойынша жұмыстардың ұлғаюына, жұмысқа қабілеттілікті қамтамасыз етуге шығындардың өсуіне әкеледі.

Еліміздің жолдарында пайдаланылатын автомобильдер санының ұлғаюы қоршаған ортаның пайдаланылған газдармен ластануына, ал пайдаланылған газдар улылығының төмендеуі қоректендіру және тұтандыру жүйесінің жарам-дылығымен және техникалық қызмет көрсету технологиясының, осы жүйелердің күйін анықтау құралдары мен әдістерінің деңгейімен қамтамасыз етіледі.

Автомобильдерді пайдалану процесінде отын, энергетика және шикізат ресурстарын үнемдеу олардың техникалық күйіне, автомобильдерге техникалық қызмет көрсетудің және ағымдағы жөндеудің технологиялық процестерін ұйымдастыру деңгейіне, автокөлік кәсіпорындарында қосалқы бөлшектермен және материалдармен жабдықтау сапасына елеулі тәуелді болады.

Автомобильдің пайдаланылуының барлық кезеңі бойында оның жұмысқа қабілеттілігін қамтамасыз ету үшін, оның техникалық күйін техникалық әрекеттер кешенімен қолдау қажет, оларды тағайындалуы мен сипатына байланысты екі топқа бөлуге болады:

автомобиль агрегаттарын, механизмдері мен тораптарын пайдаланудың аса үлкен кезеңі бойында жұмысқа қабілетті күйде ұстауға бағытталған әрекеттер;

автомобиль агрегаттарының, механизмдері мен тораптарының жоғалған жұмысқа қабілеттілігін қалпына келтіруге бағытталған әрекеттер.

Бірінші топ шараларының кешені техникалық қызмет көрсету жүйесін құрайды және алдын алу сипатында, ал екіншісі қалпына келтіру (жөндеу) жүйесінде бар болады.

АКК  технологиялық жобалаудың негізгі сатылары

Өндірістік бағдарламаны есептеу, жұмыс көлемі мен жұмыс істеушілердің санын есептеу бастапқы деректер негізінде жасалады. Есептеу барысында мыналар анықталады:

* ТҚК түрлерінің кезеңдігі, КЖ дейін жүрген жол, жылжымалы құрамның нақты пайдалану жағдайларын есепке ала отырып осы АКК үшін АЖ мен ТҚК еңбек сыйымдылығы;

* ТҚК бойынша жылдық және тәуліктік өндірістік бағдарламалар;

* ТҚК, АЖ бойынша жылдық жұмыс көлемі, АКК өзіне өзі қызмет көрсету, және кәсіпорынның учаскелері мен өндірістік зоналары бойынша оларды бөлу;

* өндірістік қызметкерлердің саны.

Бұдан басқа қосалқы жұмысшылардың, пайдалану қызметкерлерінің (жүргізушілер, кондукторлар), әкімшілік-басқару, инженерлік-техникалық және кіші қызмет көрсетуші қызметкерлердің саны есептеледі

Өндірістік зоналарды, учаскелер мен қоймаларды технологиялық есептеу. Өндірістік бағдарлама, ТҚК мен АЖ жұмыстарының көлемі, АКК жұмыс істеу режимі мен жылжымалы құрам өндірістік түрлі зоналарды, учаскелер мен қоймаларды технологиялық есептеу үшін негіз болып табылады. Есептеу құрамына мыналар кіреді:

* жылжымалы құрамды тексеру мен ТҚК ұйымдастыру әдістерін, учаскелер мен жұмыс істеу зоналарының режимдерінің негіздемесі;            

* ағымдағы жөндеу үшін станциялар саны мен ТҚК үшін желілер мен станциялардың санын есептеу;

* технологиялық жабдыққа деген қажеттілікті анықтау;

* АЖ мен ТҚК өндірістік процестерін механикаландыру деңгейін есептеу;

* өндірістік, қойма үймеретерінің ауданын, сақтау зоналарының ауданы мен қосалқы үймереттердің ауданын есептеу мен құрамын анықтау.

ТҚК, жұмыс көлемі мен өндірістік жұмысшылардың саны бойынша өндірістік бағдарламаны есептеу

Бастапқы деректерді таңдау. АКК жұмыс көлемі мен өндірістік бағдарламаны есептеу үшін мына бастапқы деректер керек: жылжымалы құрамның (автомобильдердің, тіркегіштердің, жартылай тіркемелердің) типі мен саны, автомобильдердің орташа тәуліктік жүріп өткен жолы жолда және табиғи-ауа райы пайдалану жағдайларындағы техникалық жағдайы, жылжымалы құрамның жұмыс істеу режимі мен ағымдағы жөндеудің, техникалық қызмет көрсетудің режимдері. Бастапқы деректердің құрамы мен толықтығы әр түрлі болуы мүмкін.

Бір жағдайларда АКК паркінің құрамы жылжымалы құрамның типі мен санына  қарай, сонымен қатар барлық қажет көрсеткіштер мен кәсіпорынның жұмыс істеу жағдайы тәжірибеге қарай немесе бар жоспарлар бойынша белгілі. Әдетте бұл қолданылып жүрген АКК кеңейту немесе қайта құру жобаларына қатысты болады.

Басқа жағдайларда жүк тасымалдауға жататын жылдық көлем мен осы жүктің түрлері, немесе жолаушылар тасымалдау АКК, қаладағы тұрғындардың саны, елді мекендегі халықтың саны, жылжымалы құрам типінің негіздемесін және оның санын есептеуді керек етеді.

Сондықтан бастапқы деректерді таңдау мен олардың негіздемесі әрбір нақты жағдайда жобалауға берілетін тапсырмамен анықталатын осы кәсіпорынның жобалау міндеттеріне байланысты болады. 

Жылжымалы құрамның типі.  Тасымалдау типіне байланысты болып, және берілуі мүмкін немесе есептелуі мүмкін. Егер тасымалдау көлемі белгілі болса, онда жылжымалы құрам типін таңдау әдетте есептеу негізінде жасалып, берілген жылдық шығындарды салғастыру жүк немесе жолаушылар тасымалдауға немесе жылжымалы құрамға байланысты болады. 

Жылжымалы құрамның (автомобильдердің, тіркеуіштердің, жартылай тіркеуіштердің) саны. Тасымалдау көлемінен, жүк сипатынан, жүк АКК үшін партиялылығы үшін есептен анықталады, халықтың жүріп тұруы, жолаушылардың жүру қашықтығы, автобус және таксомоторлық АКК үшін халықты тасымалдау негізге алынады. 

Жыжжымалы құрамның орташа тәуліктік жүрген жолы. Сонымен қатар есеппен беріледі немесе анықталады.

Жылжымалы құрамның типі мен  санын есептеу, таңдау әдісі және оның орташа тәуліктік жүрген жолы арнайы курстарда «Автомобиль тасымалы мен біртұтас көліктік жүйе» мен «Көлік экономикасы» курстарында қарастырылады.

Жылжымалы құрамның техникалық жағдайы. Ол автомобильдердің КЖ дейін жүрген жолымен және парктегі автомобильдердің санымен, олар КЖ өтпеген, жіне күрделі жөндеуден өткен автомобильдердің жүрген жолымен сипатталады.

Жаңа АКК жобалағанда, мұнда бұл деректер белгісіз, есептеу әдетте КЖ өтпеген автомобильдерге жасалады, немесе шартты түрде КЖ дейін автомобильдердің 50% алады және КЖ кейінгі 50%. АКК қайта құрғанда және кеңейткенде көрсетілген автомобильдердің қатынасы қандай да бір уақыт қорытындының белгілі бір сәтін алады, ал орташа мәні АКК бірнеше жыл. Автомобильдер паркінің сәйкес техникалық жағдайы жобалауға берілген арнайы көрсетілгендердің өзінде ескерілуі мүмкін.

Пайдалану жағдайларының категориялары. «Автомобиль көлігінің жылжымалы құрамының жөнделуі мен техникалық қызмет көрсету туралы Ережеге» сай (әрі қарай Ереже) бұл санаттар қозғалыс жағдайы мен мекен рельефі, жол қабатының типімен сипатталады.

 Жол қабатының алты типі (материалдары) анықталған:

* Д₁- цементті бетон, асфальтты бетон, брусчатка, мозаика;

* Д₂ – битумды минералқоспалар;

* Д₃ – майдатас (құмтас) өңдеусіз;

* Д₄ – созылғыш материалдармен өңделген топырақ пен беріктігі аз тас,

* Д₅ – топырақ, жергілікі материалдармен жақсартылған немесе тығыздалған,

* Д₆ – нағыз топырақ жолдар, уақытша карьер ішіндегі және еңіс жолдар, кіру жолдары, мұнда қатты қабат жоқ.

Елді мекеннің рельеф типі теңіз деңгейінің биіктігімен анықталады: тегістік– 200 дейін, әлсіз шыңды– 200 жоғары 300 дейін, шың- 300 жоғары 1000 дейін, таулы- 1000 жоғары 2000 және таулы 2000жоғары. Пайдалану жағдайының категориясы тапсырмада көрсетіледі немесе жергілікті жер жағдайларына қарай қойылады.

Табиғи-климаттық жағдайлар. Орташа айлық температурамен және климатпен сипатталып, тапсырмада беріледі немесе берілген АКК үшін климаттық аудандар бойынша Қазақстан Республикасының аудандық территориялары туралы деректер негізінде анықталады.

Пайдалану жағдайының категориясы мен табиғи-климаттық жағдайлар жылжымалы құрамның режимдерін анықтап, ТҚК кезеңділігі, КЖ дейін жүрген жол мен ТҚК мен АЖ еңбек сыйымдылығын анықтауға әсер етеді.

Жылжымалы құрамның жұмыс режимі.  Анықталады:

* Жолдағы жылжымалы құрамның жыл ішіндегі жұмыс күндерінің санымен. Жалпы қолданыстағы жолаушылар көлігі үшін, яғни такси, автобустар үшін 365 тең деп алынса, ал жүк автомобильдері үшін жалпы қолданыстағы және ведомостволық - 357; 305, немесе 253;

* Автомобильдердің   жолда жұмыс істеу ауысымдарының санымен, ол 1; 1.5 немесе 2 тең деп алынуы мүмкін. Кейбір жағдайларда автомобильдердің тәулік бойы жұмыс істеуі қарастырылады. 

* Жолдағы әрбір автомобильдің жұмыс істеу ұзақтығымен (нарядтағы уақытпен). Автомобильдің жолдағы таза жұмыс уақытымен анықталады, жүргізушіге күші бар заңмен анықталады. Түскі тамақ уақыты, сонымен бірге алыс рейстердегі демалыс есепке алынбайды.

Бір ауысымды жұмыс кезіндегі жұмыс күнінің ұзақтығы 7 сағатқа тең деп алынады. Ал 6-күндік жұмыс апталығында 8.2 сағат - 5-күндік жұмыс аптасында.

ТҚК режимі мен жылжымалы құрамды жөндеу режимі. ТҚК түрлері мен жөндеу түрлері арқылы анықталады, олардың ұзақтығы мен кезеңділігі ТҚК кезіндегі автомобильдің бос тұруы мен жөндеудегі уақыты. ТҚК мен жылжымалы құрамның жөнделу түрлері және кезеңдігі Ережеге сай анықталған.

АКК жобалағанда біршама ілгерінді нормативтерді алады, олар қарастырылған Ережеден біраз ерекшеленеді, ал олар болса жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың шұғыл жоспарлануы үшін басқарушы құжат болып табылады. Мұндай нормативтер автомобиль көлігі кәсіпорнын жобалау үшін - «Автомобиль көлігі үшін кәсіпорындарды технологиялық жобалаудың бүкілодақтық нормалары» (ОНТП - АТП - СТО - 96) – Гипроавтотранс институты әзірлеген.

Технологиялық жобалау кезінде жобалаумен тікелей байланысты мәселелер сияқты, АКК ағымдағы әрекеттерімен байланысты мәселелер де қарастырылады. Сондықтан оқу процесінің барысында АКК технологиялық жобалау әдістерін зерделегенде Ережелер мен ОНТП - АТП - СТО – 96 нормативтік материалдары қолданылады.

1-кесте - Жобалаудың бастапқы деректері

1. Жылжымалы құрамның модельдері	КАвЗ 685	УАЗ 452Д	ГАЗ 31029
1	2	3	4
2. Жылжымалы құрамның саны, бірлік	20	20	10
3. Орташа тәуліктік жүретін жол, км.	120	170	150
4. Мына үлестердегі орташа жүру жолы:
а) бірінші цикл 0 бастап Lк дейін	1.0	1.0	1.0
б) екінші цикл Lк бастап және   жоғары	-	-	-
5. Климаттық жағдайлар		Ерекше суық
6. жобаланатын зона		ТҚК мен АЖ
7. жобаланатын учаске		агрегаттық

ТҚК бойынша АКК өндірістік бағдарламасы белгілі бір жыл уақыт аралығына (жыл, тәулік) жоспарланатын техникалық қызмет көрсету санымен сипатталады.

Жылына 2 рет өткізілетін маусымдық техникалық қызмет көрсету (МҚК), негізінен ТҚК-2 немесе ТҚК-1 үйлеседі де, және жоспарланып отырған қызметтің жеке түрі ретінде өндірістік бағдарламаны анықтағанда есепке алынбайды. 

Қажеттілігіне қарай жасалатын АЖ үшін ықпалдардың саны анықталмайды. Жылжымалы құрамның бос тұруын жоспарлау мен АЖ жұмыс көлемін анықтау 1000 км жүрілген жолға сәйкес салыстырмалы нормативтерді негізге ала отырып жасалады.

АКК жоспары негізгі көрсеткіштер бойынша күнтізбелік жылға анықталатын болғандықтан, өндірістік бағдарлама да әрбір түр бойынша ТҚК бір жылға есептеледі. Бағдарлама АКК жылдық жұмыс көлемін анықтау үшін негіз болады да, жұмысшылар штаты үшін қажет саналады.

Жөндеу мен ТҚК өндірісінің жылдық бағдарламасы түрлі әдістермен есептеледі: аналитикалық, яғни теңдеу жүйесін қолданумен және жылжымалы құрамды уақыт өте келіп, істен шығару; есептеу кестелері мен номограммаларды қолданумен, олар есептеу теңдеуінің негізіне құрылған. Алайда, олардың барлығы циклді есептеу әдісі деп аталатын әдіске негізделеді, олар АКК жобалау практикасында қолданылады. Мұнда цикл деп пайдаланудан бастап немесе оны КЖ дейін автомобильдің жөнделгеніне дейін уақыт аралығы немесе жүрген жолын айтады.

Өндірістік бағдарламаны циклді әдіспен есептеу таңдауды және ТҚК-1, ТҚК-2 жүрген жолының дұрыстығы мен жобаланып отырған АКК жылжымалы құрам үшін КЖ дейін жүрген жолын таңдауды, ТҚК мен КЖ 1 автомобиль санын есептеу бір цикл ішінде, яғни КЖ дейін, циклден жылға өту коэффициенті мен оның негізінде алынған ТҚК коэффициенті мен оның негізінде алынған ТҚК сандарының мәні мен 1 автомобильге цикл ішіндегі КЖ мен бүкіл пакр (немесе бір типті автомобильдердің тобы) бір жыл ішінде.

Түрлі парк кезінде бағдарламаны есептеу жылжымалы құрамның бір маркалы топтары бойынша өткізіледі, оған ТҚК мен АЖ еңбек сыйымдылығы мен кезеңділігі нормативтері бойынша жақын үлгілер мен модификацияларды қамтиды. Кей жағдайларда осы негіздеме негізінде бағдарламаны есептеу бастапқы көрсеткіштердің орташа мәндері бойынша жасалады.

Автопоездардың ТҚК әдетте тартқыш пен тіркегішті ағытпай жасалатынын ескере отырып, өндірістік бағдарлама автопоездар үшін жылжымалы құрамның тұтас бірлігі ретінде бір жеке автомобильдер үшін ұқсас есептеледі.

КЖ дейін жүрген жол мен ТҚК кезеңділігін таңдау мен түзету.

Бағдарламаны есептеу үшін берілген гараж түрі үшін жылжымалы құрамның КЖ дейін жүрген жолының нормативтік мәндері мен ТҚК-1 және ТҚК-2 кезеңділігін таңдап алу керек /1/.

ЛАЗ – 695 H  үшін: L_к = 360 мың км – КЖ дейін нормативтік жүрген жол,

L₁ = 5000 км - ТҚК-1 нормативтік кезеңділік,

L₂ = 20000 км - ТҚК-2 кезеңділігі.

ЛАЗ – 4202 үшін: L_к = 500 мың км – КЖ дейін нормативтік жүрген жол,

L₁ = 5000 км - ТҚК-1 кезеңділігі,

L₂ = 20000 км – ТҚК-2 кезеңділігі.

Автомобильдің нормаланған жүрген жол L_к КЖ дейін және ТҚК-1 және ТҚК-2 кезеңділігі былай анықталады:

L_к = L_к×к₁×к₂×к₃ , мың км (1.1)

L_i = L_i×к₁×к₃, км (1.2)

мұндак₁ = 0.8 – ІІІ пайдалану санатын есепке алатын коэффициент /1/;

к₂ = 1.0 – жылжымалы құрамның (негізгі үлгі) модификациясын есепке алатын коэффициент /1/;

к₃ = 0.9 – климаттық жағдайларды (ерекше суық) ескеретін коэффициент /1/.

Автомобильдің КЖ дейін жүрілген жолдың L_кмәнін қоя отырып, ТҚК-1 және ТҚК-2кезеңділігі мен (1.1) және(1.2) формулалардағы жүрген жолдың түзету коэффициентін аламыз:

ЛАЗ – 695 H үшін: L_к = 36000*0,92*1*1,1 = 364320 км, L₁ = 5000*1,12*1,1 = 6160 км, L₂ = 20000*1,12*1,1 = 24640 км.

ЛАЗ –4202 үшін: L_к = 50000*0,92*1,1*1 =  506000 км, L₁ =  5000*1,12*1,1 = 6160 км, L₂ = 20000*1,12*1,1 = 24640 км.

КЖ дейін жүрген жол мен ТҚК кезеңділігінің орташа тәуліктегі жүрген жолы орташа түзетілген:

ЛАЗ – 695 H үшін: L_ЕО = l_сс = 330 км,

L₁ = 330*19 = 6270 км,

L₂ = 6270*4 = 25080 км,

L_к = 24640*19 = 468160  км.

ЛАЗ – 4202 үшін: L_ЕО = l_сс = 270 км,

L₁ = 270*23 = 6210 км,

L₂ = 6210×4 = 24840 км,

L_к = 24640*23 = 566720 км.

Цикл ішіне бір автомобильге КЖ, ТҚК санын анықтау.

Цикл ішінде бір автомобильге техникалық әсер ету саны берілген ықпал түріне дейін жүрген жолға циклдің жүрген жолының қатынасымен анықталады. Берілген есептеу әдістемесінде циклді жүрілген жол L_ц автомобильдің КЖ дейін жүрген жолына L_k тең деп алсақ, онда цикл ішінде бір автомобильдің КЖ саны бірге тең болатын болады. Есептеуде жүрген жол кезінде L_k, тең, келесі ТҚК-2 циклы ішінде жасалмайды және автомобиль КЖ жіберіледі. Сонымен қатар, ТҚК-2 бір уақытта ТҚК-2 жасалатын ТҚК-1  қызметі кіреді. Сол себепті осы есептеу кезінде ТҚК-1 саны цикл ішінде ТҚК-2 қызметін қамтымайды. КЖ саны (N_к), TҚК-2 (N₂)және ТҚК-1 (N₁)цикл ішінде бір автомобильге мына түрде көруге болады:

N_к = L_ц / L_к =L_к / L_к =1, бірлік (1.3)

N₂ =L_к / L₂ - N_к, бірлік. (1.4)

 N₁ = L_К / L₁ - ( N_к + N₂ ), бірлік               (1.5)

Түзетілген жүрілген жол мәндерін L_к КЖ дейін автомобильге қоя отырып, ТҚК-1 L₁  және ТҚК-2 L₂ кезеңділігі мына формулалардан (1.3), (1.4)және (1.5)аламыз:

ЛАЗ – 695 H үшін: N_к = 1, N₁ =364320 / 6270 - ( 14 + 1 ) =43, N₂ = 364320 / 25080 - 1  =14.

ЛАЗ –4202 үшін: N_к = 1, N₁ =506000 / 6210 - ( 19 + 1 ) =61, N₂ = 506000/ 24840 - 1  = 19.

ЕО бойынша өндірістік бағдарламаны  есептеуді жасамаймыз, себебі гараждан алыс емес жерде жуатын орын бар, мұнда кәсіпорын ақшаға жуатын болады (орташа алғанда аптасына 1 рет).

Бір автомобильге ТҚК саны мен жыл ішіндегі бүкіл паркке ТҚК санын анықтау.

Автомобильдің бір жыл ішінде жүрген жолы цикл ішіндегі жүрілген жолдан ерекшеленетін болғандықтан, ал өндірістік бағдарлама әдетте кәсіпорын бір жылға есептейтіндіктен, ТҚК санын бір жыл ішіне есептеу үшін алынған мәндер N₁ және N₂ цикл ішіенде қайта сәйкесінше есептеу керек, ол үшін циклдан жылға өту h_тГо коэффициентін қолданамыз.

ТҚК-1 (N₁) және ТҚК-2 (N₂) жылдық саны бір есептен шығарылған автомобильге және бүкіл паркке (топқа) бір модельдегі автомобильге құрайды:

N_1.г = N₁ × h_т, бірлік (1.6)

N_2.г = N₂ × h_т, бірлік (1.7)

SN_1г = N₁ × h_т×A_сс, бірлік (1.8)

SN_2г = N₂ × h_т×A_сс, бірлік (1.9)

мұндаА_сс – берілген маркадағы автомобильдердің есептен шығарылған саны, бірлік.

ЛАЗ – 695 H үшін: А_сс = 45;

ЛАЗ – 4202 үшін: А_сс = 145;

h_ткоэффициенті автомобильдің жылдық жүрген жолының цикл ішінде жүрген жолына (КЖ дейін) қатынасын білдіреді, яғни

h_т= L_г / L_к, бірлік (1.10)

Осылайша, h_тавтомобильдің жылдық жүрген жолының (сәйкес ТҚК түрінің мәнінің) цикл ішіндегі жүрген жолынан (немесе ТҚК саны) үлесін білдіреді.

Автомобильдің жылдық жүрген жолы

L_Г = L_сс × a_т×Д_раб, км (1.11)

мұндаД_раб – жыл ішіндегі кәсіпорынның жұмыс күндерінің саны, күн; Д_раб = 305 күн.

a_т– техникалық дайындылық коэффициенті, бірлік.

Өндірістік бағдарламаны циклді есептеу әдісінде ТҚК бойынша автомобильдердің бір цикл ішіндегі бос тұруы ұйымдастыру себептері бойынша болуы ескерілмейді. Сондықтан автомобильдің жылдық жүрген   жолын есептегенде формулада (1.11) автомобильді шығару коэффициенті қолданылмайды, ал техникалық дайындылық коэффициенті қолданылған. 

Заңдық күші бар АКК қайта құрғанда циклден жылға өту коэффициенті есептелмейді, ал автомобильдердің жылдық жүрген жолы әдетте жылжымалы құрамның келешекте қолданылуын есепке алумен есептік деректер негізінде анықталады. Цикл ішінде

a_т= Д_эц / (Д_эц + Д_рц), бірлік (1.12)

мұнда Д_э.ц – техникалық дұрыс күйдегі цикл ішіндегі автомобильдің болған күндерінің саны, күн;

Д_р.ц – цикл ішінде жөндеуде және ТҚК болған автомобильдің бос тұрған күндерінің саны, күн.

Бұл есептеу кезінде Д_э.ц цикл ішіндегі автомобильдердің пайдаланылған күндерінің санына тең, олар техникалық дұрыс күйде, яғни ұйымдастыру себептері бойынша бос тұруды есепке алусыз. Сондықтан

Д_эц  = L_к / L_сс, күн (1.13)

Мына мәндерді L_к және L_сс формуалаға (1.13) қоя отырып, біз аламыз:

ЛАЗ – 695 H үшін: Д_эц = 364320/330 =1104 күн;

ЛАЗ – 4202 үшін: Д_эц = 506000/270 = 1874 күн;

Есептеу кезінде a_тәдетте пайдаланудан автомобильді шығарумен байланысты жылжымалы құрамның бос тұруы есепке алынады, яғни ТҚК-2, КЖ мен АЖ бос тұрулар. 

Алайда, ТҚК мен АЖ автомобильдің бос тұруының ұзақтығын ескере отырып, нормативтер мен Ережелерде жалпы салыстырмалы норма түрінде 1000 км жүрілген жолға есептеледі, ол K₄ коэффициентімен, автомобильдердің цикл ішіндегі АЖ мен КЖ, ТҚК-2 автомобильдердің бос тұрған күндерінің санымен пайдаланудың басынан түзетіліп, отырады

Д_рц = Д_к × Д_то,тр ×L_к ×к₄ / 1000, күн (1.14)

мұндаД_то-тр – 1000 км жүрген жолға күнмен алғанда ТҚК мен АЖ автомобильдің меншікті бос тұруы.

к₄ – ТҚК мен АЖ жылжымалы құрамның бос тұруын түзету коэффициенті.  

Сандық мәнін анықтағанда  Д_к автомобильдердің КЖ бос тұруы автомобильдің пайдаланудан шыққан күндерінің жалпы күнтізбедегі күндерінің санын қарастырады, яғни

Д_к = Д_к.нор + Д_т, күн (1.15)

мұндаД_к.нор – автожөндеу заводында КЖ автомобильдің нормативтікк бос тұруы; Д_т – автомобильді АКК автожөндеу кәсіпорнына және керісінше тасымалдауына жұмсалған күндердің саны.

Автомобильді тасымалдауға жұмсалатын уақыт Д_т АКК мен автожөндеу кәсіпорнының арасындағы қашықтыққа, сонымен бірге жөндеуге тапсыру және толтыруға жұмсалатын шамамен нормативтер бойынша КЖ бос тұру ұзақтығынан 10 - 20 %  тең деп алынады.

 ЛАЗ – 695 H үшін: Д_к.нор = 20 күн, Д_т = 3 күн, Д_то.тр =20 + 0,5 * 364320/1000 * 0,8 = 166 ;

ЛАЗ – 4202 үшін: Д_к.нор = 20 күн, Д_т = 2 күн, Д_то.тр =20 + 0,5 * 506000/1000 * 1 = 273;

Мына мәндерді Д_к, Д_то.тр, L_к, к₄ осы (1.14) формуласына қоя отырып, біз аламыз:

ЛАЗ – 695 H үшін: Д_рц = 166 күн;

ЛАЗ – 4202 үшін: Д_рц = 273 күн;

Мына мәндерді Д_эц және Д_рц осы (1.12) формуласына қоя отырып, біз аламыз:

ЛАЗ – 695 H   үшін: a_т= 1104/1104+166 = 0.86;

ЛАЗ – 4202 үшін: a_т=1874/1874+273 = 0.86;

Мына мәндерді L_сс, a_тжәне Д_раб (1.11) формуласына қоя отырып, біз аламыз:

ЛАЗ – 695 H үшін: L_г = 330*365*0,86*0,95 = 98407 км;

ЛАЗ – 4202 үшін: L_г = 270*365*0, 86*0,95 = 80515 км;

Мына мәндерді L_к және L_г (1.10) формуласына қоя отырып, біз аламыз:

ЛАЗ – 695 H үшін: h_т= L_r / L_kp = 98407/364320 = 0.27 км;

ЛАЗ – 4202 үшін: h_т= L_r / L_kp  = 80515/506000 = 0.16 км;

Мына мәндерді N₁, h_тжәне A_сс (1.8) формуласына қоя отырып, біз аламыз:

ЛАЗ – 695 H үшін: SN_1г =43*0,27*45 = 522;

ЛАЗ – 695 H үшін: SN_1г= 14*0,27*45 = 324;

Мына мәндерді N₂, h_тжәне A_сс (1.9) формуласына қоя отырып, біз аламыз:

ЛАЗ – 695 H үшін: SN_2г = 61*0,16*145 = 1415;

ЛАЗ – 695 H үшін: SN_2г = 19*0,16*145 = 440;

4-тақырып Бір жыл ішінде барлық парке диагностикалық әсерлердің санын анықтау. ТҚ бойынша тәуліктік бағдарламаны және диагностикалауды анықтау. (2/2 сағ.)

Ережеге сай тексеру қызмет көрсетудің жеке түрі ретінде жоспарланбайды, және жылжымалы құрамды тексеру жұмыстары ТҚК мен АЖ жұмыстарының көлеміне кіреді. Мұнда автомобильдерді тексеруді ұйымдастыру әдістеріне қарай жеке станцияларда өткізіліп, немесе ТҚК процестерімен бірге үйлестірілуі мүмкін. Сондықтан бұл жағдайда тексеру ықпалының саны тексеру станцияларының келесі есебі мен оны ұйымдастыру үшін анықталады.

АКК Ережеге сай Д-1 және Д-2 жылжымалы құрамды тексеру қарастырылады.

Тексеру Д-1 қозғалыстың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін автомобильдің жүйелері мен тораптары, агрегаттарының техникалық жағдайын анықтау үшін басты болып арналған. Д-1 ТҚК-1 кезеңділігімен өткізіледі.

Тексерудің  тағайындалуы мен ұйымдастырылуына негізделе отырып, Д-1 АЖ кезінде (қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ететін тораптар бойынша), ТҚК-2 кейін (жұмыс сапасын тексеру үшін және соңғы баптау үшін, қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ететін жүйелер мен тораптар бойынша), ТҚК-1 кезінде автомобильдер үшін қарастырылады.

Осылайша, жыл ішінде бүкіл паркке келетін Д-1 саны

SN_Д-1г = SN_1.Д-1 +SN_2.Д-1 +SN_ТР.Д-1 = 1.1 ×SN_1г + SN_2г +1.1 ×SN_1г + SN_2г,

SN_Д-1г = 1.1 ×SN_1г + SN_2г, бірлік. (1.16)

мұндаSN_1.Д-1, SN_2.Д-1, SN_ТР.Д-1 – сәйкесінше, ТҚК-1, ТҚК-2 кейін және АЖ кезінде жыл ішінде тексерілетін автомобильдердің саны.

АЖ кезінде тексерілетін автомобильдердің саны (SN_ТР.Д-1), тәжірибелі деректер мен жобалау нормаларына сай ОНТП - АТП - CTO - 96 10%   тең деп алып, жылына ТҚК-1программасы бойынша.

SN_1г жәнеSN_2г мәндерін (1.16)формуласына қойып, біз аламыз:

ЛАЗ – 695 H үшін: SN_Д-1г =522+170+0,1*522 = 900;

ЛАЗ – 4202 үшін: SN_Д-1г = 1415+440+0,1*1415 = 1996;

Тексеру Д-2 автомобильдің экономикалық көрсеткіштері мен қуатты көрсеткіштерін анықтауға арналған, сонымен қатар АЖ көлемін табу үшін Д-2 ТҚК-2 кезеңділігімен өткізіледі, ерекше бір жағдайларда АЖ кезінде. Осыған сүйене отырып жылына бүкіл паркке Д-2

SN_Д-2г = SN_2.Д-2 + SN_ТР.Д-2 = SN_2г + 0.2 ×SN_2г = 1.2 ×SN_2г, бірлік (1.17)

мұнда SN_2.Д-2, SN_ТР.Д-2 – сәйкесінше АЖ кезінде және ТҚК-2 алдында тексерілетін автомобильдердің бір жыл ішіндегі саны.

АЖ кезінде тексерілетін автомобильдердің саны (SN_ТР.Д-2), ТҚК-2 жылдық бағдарламасының 20% тең деп аламыз.

SN_2г мәнін (1.17)формуласына қоя отырып, біз аламыз:

ЛАЗ – 695 H үшін: SN_Д-2г = 170+0,2*170 = 204;

ЛАЗ – 4202 үшін: SN_Д-2г = 440+0,2*440 = 528;

ТҚК бойынша тәуліктік бағдарлама мен автомобильдерді тексеруді анықтау

Тәуліктік өндірістік бағдарлама техникалық қызмет көрсету әдісін таңдаудың критериі болып табылады (әмбебап станцияларда немесе ағымдық желілерде), және ТҚК желілері мен станцияларының санын есептеу үшін бастапқы көрсеткіш ролін атқарады.  

ТҚК түрлері (ТҚК-1 және ТҚК-2) бойынша және тексеруге қарай (Д-1 жәнеД-2) тәуліктік өндірістік бағдарлама

N_iс = SN_iг / Д_раб.г, бірлік (1.18)

мұндаN_iг - әрбір ТҚК түрі бойынша немесе жеке түрін тексеру бойынша жылдық бағдарлама;

Д_раб.г – сол не басқа ТҚК түрін және автомобильдерді тексеруді орындау үшін арналған зоналардың жұмыс күндерінің жылдық саны.

ТҚК-2 және Д-2 бойынша тәуліктік бағдарламаны анықтағанда зонаның жылдық жұмыс күндерінің саны 253 (аптасына жұмыс күні  5)  немесе 305 тең деп алады. ТҚК-1 және Д-1 үшін (кейде ТҚК-2 үшін де) Д_раб.г.i жолдағы автомобильдердің жұмыс күндерінің санына байланысы алынады, яғни 253; 305; 357 немесе 365 күн.

SN_1г, SN_Д-1г, SN_2г жәнеSN_Д-2г мәндерін (1.18)формуласына қоя отырып, біз аламыз:

КАвЗ 685 үшін: N_1.с = 0.64, N_Д-1.с = 0.91,

    N_2.с = 0.25, N_Д-2.с = 0.29;

УАЗ 469 Д үшін: N_1.с = 1.04, N_Д-1.с = 1.46,

N_2.с = 0.39, N_Д-2.с = 0.47;

5-тақырып Жылдық жұмыстар көлемін және өндірістік жұмысшылардың санын есептеу. Еңбек сыйымдылықтарының нормативтерін таңдау және түзету. Жұмысшылардың еңбек сыйымдылығын және санын анықтаудың жалпы формулалары (2/2 сағ.)

АКК бойынша жылдық жұмыс көлемі адам-сағаттарда анықталып, өзіне ЕО, ТҚК-1, ТҚК-2, АЖ мен кәсіпорында өзіне қызмет көрсету бойынша жұмыс көлемін қамтиды. Осы көлемдердің негізінде өндірістік зоналар мен учаскелердің жұмысшыларының саны анықталады. 

ТҚК-1 және ТҚК-2 жылдық жұмыс көлемін есептеу қызмет көрсетудің еңбек сыйымдылығы мен берілген түрдің жылдық өндірістік бағдарламасының негізінен алынады. АЖ жылдық көлемі 1000 км жүретін жолына АЖ меншіктік еңбек сыйымдылығы мен автомобиль паркінің жылдық жүру көлемінен бастап анықталады.

Осылайша, жылдық жұмыс көлемін есептеу үшін жобаланып отырған кәсіпорынның жылжымалы құрамы үшін ТҚК мен АЖ еңбек сыйымдылығының нормативтерін алдын ала таңдау керек /1/.

Нормативтік еңбек сыйымдылықтарды таңдау мен түзету

Жылдық жұмыс көлемін есептеу үшін алдын ала жобаланып отырған АКК жылжымалы құрамы үшін ТҚК мен АЖ нормативтік еңбек сыйымдылығын Ережеге сай анқытап алып, содан кейін пайдаланудың нақты жағдайларын ескере отырып түзетеді.

Есептелген түзетілген еңбек сыйымдылығы (ТҚК-1, ТҚК-2 ) жобаланып отырған АКК жылжымалы құрамы үшін анықталады:                                                                           

t_i = t_i.нор × к₂ ×к₅, адам-сағат. (1.19)

мұндаt_i - ТҚК - 1 немесе  ТҚК– 2 нормативтік еңбек сыйымдылығы, адам-сағат.

к₂, к₅ – АКК автомобильдердің саны, жылжымалы құрамның модификациясын ескеретін коэффициенттер.

к₂ = 1, к₅ = 1.15.

ЛАЗ – 695 H үшін: t_1.нор = 6,6*1*1 = 6,3 адам-сағ., t_2.нор = 25,8*1*1 = 25,8 адам-сағ. ;

ЛАЗ – 4202 үшін: t_1.нор = 4,8*1*1 = 4,8  адам-сағ., t_2.нор = 18,4*1*1 = 18,4 адам-сағ. ;

t_1.нор, t_2.нор, к₂ жәнек₅ мәндерін (2.19) формуласына қойып, мынаны аламыз:

КАвЗ 685 үшін: t₁ = 6.325 адам-сағ., t₂ = 20.7 адам-сағ.;

УАЗ 469 Д үшін: t₁ = 1.725 адам-сағ., t₂ = 8.855 адам-сағ.;

Ағымдағы жөндеудің нормативтік меншікті түзетілген еңбек сыйымдылығы:

t_тр = t_тр.нор ×к₁ × к₂ × к₃ ×к₄ × к₅, адам-сағ (1.20)

мұндаt_тр.нор – АЖ нормативтік меншікті еңбек сыйымдылығы, адам-сағ. / 1000 км.

к₁, к₃, к₄ – пайдаланудан басталған жылжымалы құрамның жүрілген жолы, климаттық ауданы, пайдаланудың жағдай категорияларын ескеретін коэффициенттер.

к₁ = 1, к₃ = 1.3.

ЛАЗ – 695 H үшін: t_тр.нор =  адам-сағ. / 1000 км, к₄ = 1.3, /1/;

ЛАЗ – 4202 үшін: t_тр.нор = 3.6 адам-сағ. / 1000 км, к₄ = 1.0, /1/;

t_тр.нор, к₁, к₃ жәнек₄ мәндерін (1.20) формуласына қойып, мынаны аламыз:

ЛАЗ – 695 H үшін: t_тр = 6,9*1,12*1*1,1*1 = 8,5 адам-сағ. 1000 км;

ЛАЗ – 4202 үшін: t_тр = 4,5*1,12*1*1*1,1 = 4,4 адам-сағ. / 1000 км;

ТҚК мен АЖ бойынша жылдық жұмыс көлемін есептеу

ТҚК- 1 және ТҚК- 2 (Т_1.г және Т_2.г) бойынша жұмыс көлемі (адам-сағаттарда) жыл ішінде ТҚК саны мен берілген ТҚК түрі үшін еңбек сыйымдылығының нормативтік (түзетілген) мәнімен анықталады:

Т_1.г = SN_1.г ×t₁, адам-сағ. (1.21)

Т_2.г = SN_2.г ×t₂, адам-сағ. (1.22)

мұнда SN_1.г, SN_2.г – сәйкесінше, бір модельдегі автомобильдердің бүкіл паркке (топқа) ТҚК- 1 және ТҚК – 2жылдық саны;

t₁, t₂ – ТҚК-1 және ТҚК-2 сәйкесінше нормативтік түзетілген еңбексыйымдылығы, адам-сағ.

SN_1.г, SN_2.г, t₁ және t₂ мәндерін (1.21) және(1.22) формулаларына қойып, мынаны аламыз:

ЛАЗ – 695 H үшін: Т_1.г = 522*6,6 = 3445 адам-сағ., Т_2.г = 170*25,4 = 4386 адам-сағ.;

ЛАЗ – 4202 үшін: Т_1.г = 1415*4,8 = 6792 адам-сағ., Т_2.г = 440*18,4 = 8096 адам-сағ.;

АЖ жылдық жұмыс көлемі (адам-сағаттарда):

Т_тр.г = L_г × t_тр ×А_сс / 1000, адам-сағ. (1.23)

мұндаt_тр.нор-меншікті, нормативтік түзетілген АЖ еңбек сыйымдылығы,

адам-сағ. / 1000 км.;

L_г – автомобильдің жылдық жүрген жолы, км.

L_г, t_тр, А_сс мәндерін (1.23) формуласына қойып, мынаны аламыз:

ЛАЗ – 695 H үшін: Т_тр.г = 98407/1000 * 8,5 = 836 адам-сағ.;

ЛАЗ – 4202 үшін: Т_тр.г = 80515/1000 * 4,4 = 354 адам-сағ.;

Кәсіпорынның өзіне қызмет көрсетуі бойынша жылдық жұмыс көлемін есептеу

 Ережеге сай, ТҚК мен АЖ бойынша жұмыстардан басқа АКК-де қосымша жұмыстар орындалады, олардың көлемі (Т_всп) жылжымалы құрамның ТҚК мен АЖ бойынша жалпы жұмыс көлемінің  20 - 30% құрайды. Қосымша жұмыстардың құрамына кәсіпорынның өзіне қызмет көрсетуі бойынша жұмыстар кіреді (зоналар мен учаскелердің технологиялық жабдықтарына қызмет көрсету мен жөндеу, инженерлік коммуникация мазмұны, құралдар мен стандартты емес жабдықтардың дайындалуы мен жөнделуі), олар дербес құрылымдық бөлімшелерде орындалады немесе өндірістік учаскелерде сәйкесінше орындалады.

Кәсіпорынның өзіне қызмет көрсетуі бойынша жылдық жұмыс көлемі Т_сам қосымша жұмыстардың жылдық жұмыс көлемінен проценттік қатынаспен анықталады:

Т_сам = Т_всп × к_сам / 100 = ( Т_1.г + Т_2.г + Т_тр.г ) × к_всп ×к_сам / 10000 (1.24)

мұндак_всп – кәсіпорынның қосымша жұмыстарының көлемі, %;

к_сам - өзіне қызмет көрсету бойынша жұмыс көлемі, %.

к_сам = 20 %, к_всп = 45 %, /1/.

Т_1.г, Т_2.г, Т_тр.г, к_всп жәнек_сам мәндерін (1.24)формуласына қойып, мынаны аламыз:

Т_сам = ( 47339+10237+12482+1552+2995+89009)*0,11 = 17997 адам-сағ.;

Өндірістік зоналар мен учаскелер бойынша ТҚК мен АЖ жұмыс көлемін бөлу

ТҚК мен АЖ көлемін оның технологиялық және ұйымдастырушылық белгілеріне қарай оның орындалу орнына қарай бөледі. ТҚК мен АЖ станциялар мен өндірістік учаскелерде (бөлімдерде) орындалады. Станцияныкке тікелей автомобильде орындалатын (жуу, жинау, майлау, тексеру және басқалар) ТҚК мен АЖ бойынша жұмыстар жатады. Автомобильдерден алынған агрегаттар мен механизмдерді, тораптарды тексеру мен жөндеу жұмыстары учаскелерде (агрегатты, механикалық, электр техникалық және басқа) орындалады.

Өндіріс технологиясының, ТҚК жұмыстарын ескере отырып, олар дербес зоналарда жасалады. ТҚК -2 бойынша станция жұмыстары станциялар мен АЖ орындалады, олар әдетте жалпы зонада жасалады. Көптеген жағдайларда ТҚК -2 ТҚК-1 жол станцияларында, бірақ басқа ауысымда жасалады.

Тексеру жұмыстары Д-1 дербес станцияларда жасалады немесе ТҚК-1 станцияларында орындалатын жұмыстармен үйлеседі. Тексеру Д-2 станцияларда орындалады.

ТҚК-2 кезінде істен шығуды жою үшін және өндірістік учаскелерде арнайы стендтерде бақылау үшін тораптар мен жеке приборларды алу қажеттілігі туады. Негізіне бұл жұмыстар қорек жүйесі, электр техникалық, аккумуляторлық және шина жөндеу жұмыстары. Сондықтан жұмыс көлемінің 90 - 95 % орындалуы ТҚК-2 станцияларда жоспарланады, ал 5-10 % - өндірістік учаскелерде. Жобалау тәжірибесінде бұл жұмыс көлемі сәйкес учаскелер бойынша бірдей бөлінеді.  

Әмбебап постыларда ТҚК-2 ұйымдастырғанда, ал ТҚК-1 ағындық желіде майлау жұмыстары, олардың өзіне тән ерекшеліктерін ескере отырып, мақсатқа сай ТҚК-1 желілерінде орындау, ол жұмыс кезінде ТҚК-2 зонасы әдетте бос, себебі ТҚК-1 ауысым аралық уақытта өткізіледі.

6-тақырып Д-1, Д-2, ТҚ, АЖ және өндірістік аймақтар мен учаскелер бойынша жұмыс-тардың көлемін бөлу (2/2 сағ.)

Өндірістік учаскелер мен ТҚК, АЖ зоналарының станцияларында орындалатын жұмыстардың көлемін қалыптастыру үшін, сонымен қатар жұмысшылардың санын анықтау үшін

Т_Д-2 = (0.5 - 0.4) × ST_д.г, адам-сағ. (1.25)

Мамандар жылдық жұмыс көлемін ТҚК-1, ТҚК-2 және АЖ бойынша жасайды, және олардың түрлері бойынша процентпен алғанда (1.2, 1.3, 1.4 және 1.5кестелері), ал содан кейін адам-сағатта.

Д-1 жәнеД-2 тексеру бойынша жұмыстардың көлемін бөлу

ОНТП - АТП - СТО – 96 сәйкес Д-1 жәнеД-2 арасындағы тексеру жұмыстарының жалпы жылдық жұмыс көлемі мына түрде бөлінеді. Д-1 бойынша жұмыстар

( T_д-1.г ) 50 - 60 % құрайды, ал Д-2 бойынша (T_д-2.г) ТҚК-1, ТҚК-2 және АЖ кезінде бір жылда орындалатын тексеру жұмыстарының (ST_д.г) жалпы көлемінің 50 - 40 % құрайды (1, 2, 3 және 4 кестелерін қараңыз), яғни:

Т_Д-1 = (0.5 - 0.6) × ST_д.г, адам-сағ (1.26)

Мұнда еңбексыйымдылықтарының орташа мәні Д-1 (t_д-l) жәнеД-2 (t_д-2), тексеру станцияларын есептеуге қажеттілері құрайды:

t_д-l = Т_Д-1.г / SN_д-1.г, адам-сағ.; (1.27)

t_д-2 = Т_Д-2.г / SN_д-2.г, адам-сағ.; (1.28)

Тексеруді ұйымдастыру әдісіне байланысты Д-1 жылжымалы құрамның жеке станцияларында орындалуы мүмкін немесе ТҚК-1 процесімен үйлесуі мүмкін.

Д-1 тексерудің ТҚК-1 процесімен үйлескенде ТҚК-1 (Т_1.г) жылдық жұмыс көлемі мен сәйкесінше ТҚК-1 (t₁) еңбек сыйымдылығы түзетілмейді. Бұл жағдайда тексеру жұмыстарының жылдық жұмыс көлемі Д-1 бойынша, ТҚК-2 және АЖ орындалғанда ТҚК-1 зоналарының тексеру зоналарында орындалуы басқа ауысымда болуы мүмкін немесе АЖ зонасында тексеру станцияларында. Осы станциялардың саны жылдық тексеру ықпалының жылдық санына негізделе отырып анықталуы мүмкін (SN_2.д-1 және SN_тр.д-1) және орташа еңбек сыйымдылық Д-1 (t_д-l).

ST_д.г мәндерін (2.25) және (2.26) формулаларына қоя отырып, біз аламыз:

ЛАЗ – 695 H үшін: Т_Д-1 = 900*0,66 = 594 адам-сағ., Т_Д-2 = 204*5,16 = 1052 адам-сағ.;

ЛАЗ – 4202 үшін: Т_Д-1 = 1996*4,8 = 958 адам-сағ., Т_Д-2 = 528*3,68 = 1943 адам-сағ.;

Өндірістік жұмысшылардың санын есептеу

Өндірістік жұмысшыларға жылжымалы құрамның ТҚК және АЖ бойынша жұмыстарын атқаратын зоналар мен учаскелердің жұмысшылары жатады. Жұмысшылардың технологиялық қажет (келу) және штаттық (тізімдік) жұмысшылар саны деп ажыратады. Жұмысшылардың технологиялық  қажет саны тәуліктік, ал штаттық ТҚК мен АЖ бойынша өндірістік бағдарламаның жылдық (жұмыстар көлемін) орындауды қамтамасыз етеді.

Технологиялық қажет жұмысшылардың саны

Р_т = Т_г / Ф_т, адам (1.29)

мұндаТ_г – ТҚК мен АЖ зоналары бойынша жылдық жұмыс көлемі, немесе учаске бойынша, адам-сағ;

Ф_т - 1-ауысымды жұмыс істеуде технологиялық қажет жұмысшының жылдық жұмыс уақытының қоры, сағат.

Т_г жәнеФ_т мәндерін (1.29) формуласына қоя отырып, біз аламыз:

ЛАЗ – 695 H, ЛАЗ – 4202 үшін: ТҚК-1 зонасында Р_1.т = 165145/2414 = 68 адам,

     ТҚК-2 зонасындаР_2.т = 0.62 адам,

     АЖ зонасында Р_тр.т = 4.27 адам;

ҚорФ_т ауысымның ұзақтығымен (жұмыс аптасының ұзақтығына байланысты) және жыл ішіндегі жұмыс күндерінің санымен анықталады.

Қалыпты еңбек жағдайлары бар кәсіптер үшін 41-сағаттық апта белгіленген, ал зиянды жағдайларда  - 36сағаттық. Жұмыс ауысымының ұзақтығы (Т_см) қалыпты өндіріс жағдайында 5 күндік жұмыс аптасында 8.2 сағатты құраса, ал 6 күндік жұмыс аптасында - 7 сағат. (мұнда 1 сағат қысқартылған жұмыс күні демалыс күндерінің алдында және мереке күндерінің алдында жұмыс уақытының жалпы балансында ескеріледі). Еңбек жағдайының зиянды жағдайында 5-күндік жұмыс аптасында Т_см тең 7.2 сағат, ал 6-күндік - 6 сағат.

Жыл ішіндегі жұмыс сағаттарының жалпы саны 6 күндік жұмыс аптасында да, 5 күндік жұмыс аптасында да бірдей. Сол себепті және жылдық жұмыс уақытының қоры Ф_т, 6-күндік жұмыс аптасында есептелінген де 5 күндік жұмыс уақытының қорына тең болады.

Тәжірибеде технологиялық қажет жұмысшылардың санын есептеу үшін жылдық уақыт қорын Ф_т 2070 сағатқа тең деп қалыпты еңбек жағдайы үшін алса, ал 1830 сағат зиянды еңбек жағдайларында. Жұмысшылардың штаттық саны 

Р_ш = Т_г / Ф_ш, адам. (1.30)

мұнда Ф_ш – жұмысшының жылдық уақыт қоры, сағат.

«Штаттық» жұмысшының жылдық уақыт қоры жұмыс орнында тікелей атқарушымен өңделген нақты уақытты анықтайды. Штаттық жұмысшының уақыт қоры Ф_ш технологиялық жұмысшының қорынан кем Ф_т ол жұмысшыларға демалыс беру есебінен және себепсіз себептермен жұмысшылардың шықпай қалуы есебінен.

Т_г және Ф_ш мәндерін (1.30) формуласына қоя отырып, мынаны аламыз:

КАвЗ 685 үшін: ТҚК-1 зонасында Р_1.ш = 165145/2182 = 75 адам,

ТҚК-2 зонасында Р_2.ш = 0.62 адам,

АЖ зонасында Р_тр.ш = 4.27 адам;

7-тақырып Өндірістік аймақтар мен учаскелердің технологиялық есебі. Постылар мен ағынды желілерді есептеу. Автомобильдерге ТҚ және АЖ ұйымдастыру әдісін таңдау (3/3 сағ.)

Постылар мен ағындық жолдарды есептеу. ТҚК мен АЖ жұмыстарының көлемінің 50 %астамы постыларда орындалады. Сондықтан технологиялық жобалауда бұл саты маңызды мәнге ие, себебі постылардың саны кейінде кәсіпорынның көлемдік жобалау шешімдерін таңдауды анықтайды. Постылардың саны өндірістік зоналардың жұмыс істеу режиміне, автомобильдерді тексеру мен ТҚК, АЖ ұйымдастыру әдісіне, ықпал ету еңбек сыйымдылығы мен бағдарламаға, түрлеріне байланысты болады. ТҚК мен АЖ түрлеріне қарай ықпалдылықтың еңбек сыйымдылық бағдарламасы 2-тарауда берілген әдістемеге сай, ТҚК мен АЖ есептеулеріне қарай анықталады. 

Автомобильдердің ТҚК мен АЖ ұйымдастыру әдісін таңдау. ТҚК постылары өздерінің технологиялық тағайындалуларына қарай әмбебап және арнайыландырылған деп бөлінеді. Әмбебап постыда осы әрекеттегі барлық немесе көптеген операцияларын орындайды, бұл кезде арнайыландырылған постыда бір немесе бірнеше операцияларды орындайды. Әмбебап немесе арнайыландырылған постыларды мақсатқа сай қолдану ең алдымен, өндірістік бағдарлама мен өндіріс режиміне байланысты болады. Жылжымалы құрамды орнату тәсіліне қарай станциялар түпкі немесе айналмалы болуы мүмкін.

Түпкі постыға кіру алдыңғы жүріспен жасалады, ал одан шығу артқы жүріспен, мұнда айналмалы постыға кіру және одан шығу тек алдыңғы жүріспен ғана жасалады. Өту постыларын жылжымалы құрам мен автопоездардың ірі габаритті түрлері үшін қолдану мақсатқа сай болмақ. Түпкі сияқты, өтпелі постылар да жұмыстардың орындалуына байланысты болып, әмбебап немесе арнайыландырылған постылар ретінде қолданылуы мүмкін. Жылжымалы құрамның ТҚК жеке постыларда немесе ағындық тораптарда ұйымдастырылуы мүмкін.

Жеке постыларда қызмет көрсетуді ұйымдастыру ағындық желілерге қарағанда біршама қарапайым. Себебі, әмбебап постыларда қызмет көрсетілу оларда біркелкі емес жұмыс көлемін орындауға мүмкін. Мысалы, автомобильдерді ТҚК түрлі модельдерде, түрлі көлемдегі АЖ сәйкес келетін ТҚК бірге үйлескенде. Басқа жақтан алғанда, осы әдісті қолдану постыға кіргенде және постыдан шыққанда автомобильдерді орнатқанда уақытты біршама жоғалтуға әкеледі, сонымен қатар ауаны пайдаланған газбен ластауға әкеп соғады, жабдықты бірдей пайдалану қажеттілігі, әмбебап жүмысшыларды пайдалану ТҚК өткізуге жұмсалатын шығындарды көбейтеді.

ТҚК ұйымдастырудың прогрессивті әдістері ағындық желілерде оны орындау болып табылады. ТҚК ағындық ұйымдастыру қамтамасыз етеді:

жұмыс постылары, орындары мен атқарушылар есебінен еңбек өнімділігін арттыру және жұмыстың еңбексыйымдылығын қысқарту;

постыда бір операцияны өткізу салдарынан технологиялық жабдықтар мен құралдарды пайдалану деңгейін арттыру;

өндірістің үздіксіздігі мен ырғақтығы салдарынан еңбек және өндірістік тәртіпті арттыру;

қызмет көрсету сапасын арттыру және өзіндік құнын азайту;

өндірістік ауданды қысқарту және атқарушылардың еңбек жағдайын жақсарту.

НИИАТ деректері бойынша ағындық желілердің өнімділігі 20-25% арнайылан-дырылған параллель постылардың өнімділігінен жоғары, және әмбебап постыларға қарағанда 45-50 % артық. Ағындық желілерде ТҚК-1 және ТҚК-2 өндірістің ұтымды технологияларын қолдану еңбек өнімділігін арттыруға, ТҚК мен АЖ жұмсалатын шығындарды қысқартуға, автомобильдің АЖ кезінде бос тұруын азайтуға және қызмет көрсетуші агрегаттар мен тораптарға АЖ қажеттілігін азайтуға мүмкіндік береді. Нәтижесінде мұның барлығы жылдымалы құрамның техникалық дайындық коэффициентін ең кем дегенде 3-4 %арттырады. 

Ағындық әдіспен өндірісті ұйымдастыру үшін белгілі бір жағдайлар қажет. Оларға мыналар жатады:

сәйкес ауданның болуы мен үймереттерді жоспарлау;

қызмет көрсетілетін автомобильдер тобының бір маркалылығы;

жеткілікті ауысымды өндірістік бағдарлама;

автомобильдерді ТҚК қою кестесін қадағалау;

жұмыстарды максимум механикаландыру;

қосалқы бөлшектермен және материалдармен уақытында қамтамасыз ету;

автомобильдерді АЖ қояр алдында ТҚК-1 және ТҚК-2 қою.

Негізінен, ТҚК реттеу жұмыстарымен сәйкес АЖ операциялары орындалады. Олар ағындық желілердің жұмыстарының ырғақтығын бұзуы мүмкін. Сондықтан ТҚК сақтандыру жұмыстарының орындалу сапасын қамтамасыз ету мақсатында атқарушылардың жүктемесін бірдей бөлу үшін және сәйкес АЖ жұмыс көлемін арттыру үшін ТҚК кезінде шектеледі. Сәйкес АЖ операцияларының қосынды еңбексыйымдылығы жеке станцияларда жұмыстарды орындағанда 15 - 20 % артады. Ал 30 % артады. 

Негізінен ТҚК ұйымдастырудың осы не басқа әдісін қолданудың мақсатқа сай болуы негізінен бос тұру санымен анықталады, яғни тәуліктік бағдарламаға және ықпал етудің ұзақтығына байланысты болады. Сондықтан ТҚК әдісін таңдау үшін негізгі критерийі ретінде тәуліктік өндірістік бағдарлама сәйкес ТҚК түрінде болады.

Минимум тәуліктік бағдарлама, мұнда ағындық ТҚК әдісі Ережеге сай ТҚК-1 12-15 үшін, ал ТҚК-2 үшін 5-6 технологиялық үйлесетін автомобильдер сай келеді. Ең кем бағдарламада ТҚК-1 және ТҚК-2 жеке арнайыландырылған және әмбебап постыларда өткізіледі.

АКК жылжымалы құрамды тексеру жеке немесе ТҚК және АЖ бірге өткізілетін болады. Тексеруді ұйымдастыру түрлері АКК қуатына, жылжымалы құрамның типіне, оның түрлі марка болуына, қолданылатын тексеру құралдарына, өндірістік аудандардың болуына байланысты болады және тексеру мен ТҚК түрлері бойынша тексеру жабдықтарын орналастыруды анықтайды.

Үлкен емес АКК тізімдік құрамы бар 150 технологиялық үйлесімді автомобильге дейін және аралас паркте тексерудің барлық түрлері тексерудің жеке учаскесінде өткізеді, ол тексеру стендімен, немесе жүретін приборлары бар ТҚК және АЖ бірге үйлескен жабдықтармен жабдықталған.

Орташа АКК үшін автомобиль саны 150-200 және одан көп болатын автомобильдер мақсатқа сай Д-1 және Д-2 станциялары жеке болуы керек. Ірі габаритті жылжымалы құрам үшін АКК қайта салғанда және шектелген өндірістік алаңдарда, сонымен қатар ТҚК-1 ұйымдастырғанда Д-1 ағындық желілерде ТҚК-1 бірге үйлестіру керек. 

Ірі АКК үшін автомобильдердің саны 400 болғанда және өнімділігі жоғары, автоматтандырылған тексеру құралдары болғанда Д-1 және Д-2 жеке арнайы учаскелерде өткізіледі. Мұнда, Д-1 және Д-2 станцияларынан басқа АЖ зоналарында тексеру құралдары мен постылары болуы керек (жүргізілетін доңғалақтарды орнату бұрыштары мен тежегіштің бақылау мен реттеуге арналған стендтер).

Жылжымалы құрамның жинау-жуу жұмыстары жеке постыларда сияқты, ағындық желілерде де өткізіледі. Кішкене кәсіпорындарда бұл жұмыстар түпкі немесе өтпелі станцияларда өткізіледі. Егер АКК автомобильдер 50 артық болса, соңғы жұмыстарды орындау механикаландырылған тәсілмен қарастырылады. Ағындық желілер орташа және ірі АКК сияқты жылжымалы құрамды жуу мен кептіру үшін механикаландырылған құрылғыларды бір уақытта пайдаланғанда қолданылады.

АЖ пост жұмыстары әмбебап және арнайыландырылған постыларда орындалуы мүмкін.

Әмбебап постылар әдісі бір постыда түрлі мамандықтағы жөндеу жұмысшы-ларының бригадасының немесе жоғары біліктілігі бар жұмысшылардың жұмыстарды орындауын, сонымен қатар арнайыландырылған постыларда бірнеше постыларда, белгілі бір жұмыс түрлерін орындау үшін арналған жұмыстарды орындауды қарастырады.

АЖ постыларын арнайыландыру технологиялық біртекті жұмыстар принципінің негізінде, АЖ постыларының саны жеткілікті болғанда (5-6 көп болғанда) және станцияны ауысым уақытында 80% кем жүктегенде. 

АЖ постыларын мамандандыру жұмыстың еңбек сыйымдылығын максимум механикаландыруды, типті жабдыққа қажеттілікті азайтуға, еңбек жағдайын жақсартуға, біліктілігі аз жұмысшыларды пайдалануға мүмкіндік береді. Нәтижесінде жұмыстардың сапасы артып, еңбек өнімділігі артады.

8-тақырып ТҚ, АЖ және учаскелер аймақтарының жұмыс режимдері. Автомобиль көлігіндегі жұмыстардың сапасын басқару. (2/2 сағ.)

 ТҚК мен АЖ зоналарының жұмыс режимі. Бұл режим жыл ішіндегі жұмыс күндерінің санымен Др, ауысымдардың санымен және олардың тәулік ішіндегі кезеңімен, сонымен қатар өндірістік бағдарламаны оның орындалу уақытымен бөлумен анықталады. Өз кезегінде зоналардың жұмыс ұзақтығы (ауысымның ұзақтығына ауысым санының өрнегі) өндірістік тәуліктік бағдарлама мен берілген ТҚК мен АЖ орындалатын уақытқа байланысты болады.

Зонаның жұмыс режимі автомобильді жолға шығару және қайтару кестесімен келісілген болуы керек. Кесте кез келген уақытта АКК жолда болған автомобильдердің саны туралы көрнекті көрініс береді, ол  автомобильдердің ТҚК зоналарының біршама ұтымды жұмыс режимін анықтауға мүмкіндік береді. Егер автомобильдер жолда 1; 1,5 немесе 2 жұмыс ауысымында жұмыс істесе, онда ЕО мен ТҚК-1 қалған тәулікте орындалады.

Ауысым аралық уақыт - бұл бірінші автомобильді бірінші қайтару мен соңғыны шығару арасындағы кезең. Автомобильдерді бірдей шығарғанда ауысым аралық уақыттың ұзақтығы

Тмс=24-(Тн+То-Тв). (1.31)

ТҚК-2 бір немесе екі ауысымға артық орындайды.

Учаскелердің жұмыс режимі ТҚК мен АЖ зоналарының жұмыс режимдеріне байланысты болады.    

Тексеру учаскесі Д-1 әдетте бір уақытта ТҚК-1 зонасымен бірге жұмыс істейді. Тексеру Д-1 күндізгі уақытта ТҚК-2 кейін өткізеді. Элементті (тереңдетілген) тексеру учаскесі Д-2 бір немесе екі ауысыммен жұмыс істейді.

АЖ тәуліктік жұмыс режимі АЖ түрлері мен көлемімен анықталады да, бір, не екі құрайды, ал кейде үш ауысыммен (2.7-кестені қараңыз), олардың біріне (әдетте, күндізгі) бүкіл өндірістік қосалқы учаскелер мен АЖ постлары орындалады. Басқа жұмыс ауысымдары автомобильдердің АЖ бойынша пост жұмыстары орындалады, олар жүргізушінің тапсырысы бойынша немесе тексеру, ТҚК кезінде табылған.

ТҚК жеке постларының санын есептеу. Постлар жылжымалы үйлесетін құрамның әрбір технологиялық тобы үшін есептеледі. Қызмет көрсету постларының санын есептеу үшін бастапқы шамалар болып өндіріс ырғағы мен станция такті табылады.

Өндіріс ырғағы – бұл берілген ТҚК түрінен бір автомобильді шығаруға орташа алғанда келетін уақыт, немесе берілген зонадан қызмет көрсетілген автомобильдерді шығару аралықтарының арасындағы уақыт аралығы

                                     (1.31)

мұнда Тсм – ауысымның ұзақтығы, сағ; С – ауысымдардың саны; Nic - әрбір ТҚК мен тексеру түрі бойынша жеке өндірістік тәуліктік бағдарлама; φ – автомобильдердің станцияға түсу тепе теңдігін ескеретін коэффициент.

ЕО, ТҚК-1 және ТҚК-2 қарамастан жоспар бойынша белгілі бір жүрілген жол арқылы өтеді, тәжірибеде автомобильдердің кіруі осы техникалық әрекеттерге жоспардағы көрсеткіштерден ауытқитын болады, ол қызмет көрсету постларына түсудің тең еместігіне әкеп соғады. Сондықтан осы ауытқуларды есепке алғанда қызмет көрсету постларын есептегенде ТҚК постларға автомобильдердің түсуінің тең еместік коэффициенті деп аталатын мән енгізіледі (Ф). Бұл коэффициентті қолдану өндірістік тәуліктік бағдарламаны арттырып Ni.c, ал салдарында ТҚК күтуге кететін уақытты қысқартып, постлардың есептелген санын арттырады.

Пост такты постның бос болмау уақытының орташа мәнін білдіреді. Ол берілген постда қызмет көрсетуде тұрған автомобильдің бос уақыты мен оны көтергішке көтеруге кететін постдағы автомобильді орнатумен байланысты уақыттан тұрады:

                           (1.32)

мұнда ti, - постда орындалатын қызмет көрсету түрінің жұмысының еңбексыйымдылығы, адам-сағ; Рп – постда бір уақытта жұмыс істейтін жұмысшылардың саны, адам-сағ; tп – автомобильдің постға кіру мен шығуға қозғалуына кететін уақыт, мин.

 Уақыт tп автомобильдің габаритті өлшемдеріне байланысты 1-3 мин тең деп алынады. Постдағы жұмысшылардың саны жылжымалы құрамның типіне байланысты анықталады, сонымен бірге ТҚК түрі мен станциядағы жұмыс түрлерінің толық қолданылуына байланысты есепке алынады.

Қызмет көрсету постларының саны Хтп бір постның уақыт қорына қызмет көрсетуде бүкіл автомобильдің бос тұруының жалпы уақыт қорынан анықталады (60 ТсмС), яғни. 

Хто = τi Ni.c/(60ТсмС) = = τi,/ri. (1.33)

Постлардың саны ТҚК-2 (X₂) оның үлкен еңбек сыйымдылығына, сонымен бірге постда автомобильдің бос тұру уақытын өсіру қосымша жұмыстарды өткізу есебінен анықталады, мұнда жұмыс уақытының қор коэффициентін есепке алу 0,85 - 0,90, яғни

Х₂= τ ₂,/(r ₂ η_{2 )} . (1.34)

Тексерудің арнайы постларының саны Д-1 немесе Д-2 (Хдi) ТҚК-2 постларының саны сияқты есептеледі. Мұнда станциядағы жұмысшылар-дың саны 1 немесе 2 тең деп алынады, ал тексеру постсының жұмыс уақытының пайдалану коэффициенті ηд 0,6-0,75 тең деп алынады.

Тексеру постларында жұмыс уақытының жұмсалуы оларда дайындық жұмыстарын өткізу есебінен мүмкін, сонымен қатар қайталану коэффициентінің төмен мәні бар операцияларының атқарушылық санының орындалуы есебінен мүмкін.

Тексеру постларының тексеру жұмыстарының жылдық белгілі көлемінде

(1.35)      

мұнда Тдi, - тексеру жұмыстарының жылдық көлемі, адам-сағ; Ф_п– жылдық қор; тексеру станциясының уақыты, сағ; Драб.г ~ жыл ішіндегі зонаның жұмыс күндерінің саны; Тсм – ауысымның ұзақтығы, сағ; С – ауысымдардың саны.

9-тақырып АЖ постыларының санын есептеу. Күту постыларының санын есептеу. Технологиялық жабдықтағы қажеттілікті анықтау (2/2сағ.)

АЖ бойынша әрекеттердің санын есептегенде белгілі емес. Сондықтан АЖ постылардың санын есептеу үшін АЖ АКК жұмыстарының жылдық көлемін қолданады. 

Алайда қажет АЖ постыларның саны АКК нақты қажеттілігін жұмыс көлемінен шығады, себебі ағымдағы жөндеудің шығуы, белгілі болғандай істен шығу мен бұзылу себептеріне негізделген, олар кездейсоқ сипатта болады. АЖ деген қажеттіліктің ауытқуы шығу уақытына қарай сияқты жылжымалы құрамның ұзақ уақытқа бос тұру уақытына байланысты және істен шығуды жою үшін станцияларға кезекті қою. Сондықтан осы ауытқуларды есепке алу үшін АЖ постыларын есептегенде автомобильдердің АЖ постыларына түсуінің тең емес коэффициенті енгізіледі (j), оның мәні практикалық бақылау негізінде 1.2 - 1.5 тең деп алынады. Осы коэффициентті қолдану АЖ есептелінген постыларын санын артырып, жөндеуге кететін уақытты қысқартады. 

Коэффициент jкөптеген факторларға байланысты болады, соның ішінде АКК автомобильдердің саны мен оны пайдалану қарқындылығына байланысты болады. АКК автомобиль қаншалықты көп болса және жүрілген жол қаншалықты көп болса, автомобильдердің АЖ постыларына түсу коэффициенті аз болып, сәйкесінше jкоэффициенті  кем болады. Есептеу кезіндегі кейбір j= 1.5 деп автомобильдер саны 150-200 болатын АКК үшін алуға болады, және j= 1.2 автомобильдерінің саны 400 - 500 және одан артық болатын АКК үшін. 

АЖ постыларың есептеудің басқа ерекшелігі ТҚК постыларымен салыстырғанда бір уақытта жұмыс істейтіндердің саны кем болуы болып табылады. Бұл шектелген жұмыс қорымен байланысты болады, себебі АЖ постыларында автомобильдердің көптеген істен шығуын жою үшін 1-2 адамнан артық болмау керек.  

ОНТП - АТП – СТО жобалау нормаларына сай - 96, АЖ постыларында бір уақытта жұмыс істейтіндердің саны жылжымалы құрам типіне байланысты алынады: жеңіл автомобильдер мен тіркегіштер үшін - 1 адам, автобустар үшін - 2, жүк автомобильдері үшін - 1.5-2.5 адам (үлкен мәндер жеңіл автомобильдер үшін ерекше жүк көтергіштік пен өзі аударғыш автомобильдер үшін алынады). Сырлау мен дәнекерлеу постыларында жұмыс істейтәндердің саны 1 адам деп алынады. 

АЖ постыларының санын есептегенде ТҚК салыстырғанда жұмыс уақытының біршама шығындарын есепке алу керек, ол постылардан атқарушылардың басқа учаскеге, қоймаға кетуімен байланысты, сонымен қатар автомобильдердің жөнделетін автомобильден алынған агрегаттарын, тораптарын, тетіктерін жөндеуді күту себебімен. Жұмыс уақытының бұл шығындары постыларның жұмыс уақытын қолдану коэффициентімен байланысты h_п, ол еңбек жағдайы жақсарғанда 0.85 - 0.90 тең деп алынса, ал орташа жағдайларда - 0.80-0.85 және технологиялық процесті ұйымдастырудың орташа жағдайында және постылары жабдықтауда - 0.75 - 0.80. АЖ берілген станция сандарын есепке ала отырып 

Х_тр = Т_тр.г × j / (Ф_п ×Р_п) = Т_тр.г × j / (Д_раб.г × Т_см ×h_п×С ×Р_п), бірлік (1.36)  

мұнда Т_тр.г – АЖ постыларында орындалатын жылдық жұмыс көлемі, адам-сағ;

Ф_п – постылардың жылдық жұмыс көлемі, сағ;

Д_раб.г – АЖ постыларының жыл ішіндегі жұмыс күндерінің саны, күн;

Т_см – жұмыс ауысымының ұзақтығы, сағ;

Р_п – постылардағы жұмысшылардың саны.

 Т_тр.г, j, Д_раб.г, Т_см, С, h_джәне Р_п мәндерін (1.36) формуласына қоя отырып, мынаны аламыз:

ЛАЗ – 695 H,  ЛАЗ – 4202  үшін: Х_тр = 44504*1,25*0,5/365*8*2*0,97 = 5 бірлік,

Күту постыларының санын есептеу. Күту постылары - бұл ТҚК мен АЖ осы не басқа түрлерін қажет ететін автомобильдер постылары, ағындық желіге немесе сәйкес станцияға өту үшін өз кезегін күтеді. Бұл постылар ТҚК мен АЖ зоналарының үздіксіз жұмысын қамтамасыз етеді, техникалық қызмет көрсету мен АЖ автомобильдердің түсу деңгейін біраз деңгейде болдырмай отырады. Бұдан басқа, суық мезгілде күту станциялары жабық үймереттерде оларға қызмет көрсету алдында жылытуды қамтамасыз етеді.

Күту постылары жеке немесе әрбір қызмет көрсету түрі үшін өндірістік үймереттерде сияқты, жабық алаңдарда орналасуы мүмкін. Жабық тұрақтар болғанда күту станциялары болмайды.

Технологиялық жабдыққа деген қажеттілікті анықтау

Технологиялық жабдыққа тұрақты және қозғалып жүретін білдектер, стендтер, приборлар, саймандар мен өндірістік мүлік (сөрелер, үстелдер, шкафтар) жатады, олар АКК өндірістік процесін қамтамасыз етуге қажет. Технологиялық жабдық өндірістік тағайындалуына қарай негізгі (білдектік, монтаж алдындағы және монтаждық), жинақтық, көтеру тексеру және көтеріп тасымалдаушы, жалпы қызметті (сөрелер, верстактар) және қоймалық деп бөлінеді.

Жабдықты іріктегенде «Технологиялық жабдық пен арнайы құралдар табелін», каталогтарды, анықтағыштарды және т.с.с. қолданады. Табельде ТҚК мен АЖ түрлі жұмыстарын орындауға арналған жабдықтардың тізімі, олардың саны жылжымалы құрам типі мен тізімдегі санына байланысты және АКК автомобильдеріне қарай берілген. Сондықтан жобаланып отырған АКК жеке жабдық түрлерінің атау тізімі мен саны кәсіпорынның жұмыс түрлерін есепке ала отырып түзетіледі (қабылданған жұмыс әдістері, станциялар саны, зоналар мен учаскелердің жұмыс режимдері).

Негізгі жабдықтардың санын анықтайды немесе еңбектің еңбек сыйымдылығы мен жабдықтың жұмыс қорының уақыты анықталады: жабдықты пайдалану деңгейі мен оның өнімділігіне байланысты.

Негізгі жабдықтың бірліктер санының жұмыс еңбек сыйымдылығы бойынша анықталады

Q₀ = T₀ / ( Ф₀ × P₀ ) = T₀ / ( Д_раб.г × Т_см ×С ×h₀×Р₀), бірлік. (1.37)

мұнда T₀ – берілген жұмыс түрі немесе берілген топ бойынша жылдық жұмыс көлемі, адам-сағ;

Ф₀ – жұмыс орнының жылдық қоры (жабдық бірліктері, сағ; P₀ – берілген жабдық түрінде бір уақытта жұмыс істейтін адамдардың саны);

Д_раб.г – АЖ станцияларының жыл ішіндегі жұмыс күндерінің саны, күн;

Т_см – жұмыс ауысымының ұзақтығы, сағ;

C – жұмыс ауысымдарының саны.

h₀– уақыт бойынша жабдықты пайдалану коэффициенті.

T₀, Д_раб.г, Т_см, С, h₀және Р₀ мәндерін (1.37) формуласына қоя отырып, Q₀ мәнін аламыз, оны 2-кестеге енгіземіз.

2-кесте - Жұмыс түрлері бойынша технологиялық жабдыққа қажеттілікті бөлу

ЖҰМЫСТАР	Кавз – 685	Уаз– 469Д	Газ 31029
	бірлік	бірлік	бірлік
Постылардың жұмыстары:
1. Тексеру	0.13	0.091	0.04
2. Реттеу	0.1	0.068	0.05
3. Бөлу-жинау	1.66	1.45	0.25
4. Пісіру-қаңылтыр	0.8	0.23	0.15
Учаске жұмыстары:
1. Агрегаттық	1.17	0.91	0.17
2. Слесарь-механикалық	0.6	0.54	0.12
3. Электр техникалық	0.6	0.2	0.062
4. Аккумуляторлық	0.07	0.045	0.012
5. Қорек жүйесі	0.2	0.14	0.025
6. Шина жинақтау және  вулканизация	0.33	0.091	0.038
7. Дәнекерлеу	0.47	0.32	0.063
8. Қаңылтыр	0.53	0.36	0.12

10-тақырып Жайлар аудандарын есептеу. Жайлар құрамы. ТҚ және АЖ аймақтарының, өндірістік учаскелердің және складтардын аудандарын есептеу (2/2 сағ.)

Үймереттердің ауданын есептеу. Үймерет құрамы

АКК ауданы өзінің функционалдық қызметіне қарай үш негізгі топқа бөлінеді: өндірістік-қоймалық, жылжымалы құрамды сақтау мен қосалқы.

Өндірістік-қойма үймереттерінің құрамына ТҚК мен АЖ зоналары, АЖ өндірістік учаскелері, қоймалары, сонымен қатар энергетикалық санитарлық-техникалық қызметтер мен құрылғылардың үймереттері (компрессорлық, трансформаторлық, сорғы, желдету камералары мен т.с.с.) кіреді. Кіші АКК үшін үлкен емес өндірістік бағдарламасында бірдей жұмыс сипаты бар кейбір учаскелер, сонымен бірге жеке қойма бөлмелері біріктірілуі мүмкін.

Жылжымалы құрамның сақтау зонасының (тұрақтың) ауданының құрамына автомобильдерді жылытуға (ашық тұрақтар үшін) жабдықтар алатын ауданды есепке ала отырып, тұрақтардың (ашық немесе жабық) ауданы, рампалар мен қосымша қабат сайын өткелдер кіреді (көп сатылы жабық тұрақтар үшін).

Кәсіпорынның қосалқы аудандарының құрамына СНиП II-92-76 сай мыналар кіреді: санитарлық-тұрмыстық үймереттер, қоғамдық тамақ ішу орындары, денсаулық сақтау, мәдени қызмет көрсету, басқару, оқу сабақтары мен қоғамдық ұйымдар үшін үймереттер.

ТҚК мен АЖ зоналарының ауданын есептеу

ТҚК мен АЖ зоналарының аудан жобасын орындау сатысына байланысты екі тәсілмен есептеледі: техника-экономикалық негіздеменің меншікті аудандары мен көлемді жоспарлау шешімдерін таңдау, сонымен қатар алдын ала есептеулерде.

Графикалық есептеуде – зоналардың жоспарлау шешімдерін әзірлеу сатысында.

ТҚК мен АЖ зоналарының ауданы

F₃ = f_а × х₃ ×к_п, м² (1.38)

мұнда f_а – пландағы автомобиль алатын орын (габариттік өлшемдері   

бойынша), м²;

х₃– постылардың саны, бірлік;

к_п – постыларды қою тығыздығының коэффициенті.

ЛАЗ – 695 H үшін: f_а = 15.7 м²,

ЛАЗ – 4202 үшін: f_а = 9.12 м²,

Коэффициент к_п автомобильдің жолы, өткелдері, жұмыс орындары алатын аудандардың автомобильді планда жобалау ауданының қосындысына қатынасын білдіреді. к_п шамасы постылардың орналасуы мен автомобиль габариттеріне байланысты болады. Постылардың бір жақты орналасуында к_п = 6-7. Постылардың екі жақты орналасуында және қызмет көрсетудің ағындық әдісінде к_п мәні 4-5-ке тең деп алынуы мүмкін. Кіші к_п мәні жылжымалы құрамның ірі габариті үшін және постылардың саны 10 кем болмағанда.

 f_а, х₃ және к_п мәндерін (2.38) формуласында қойғанда, біз аламыз:

КАвЗ 685 үшін: F_то = 80.23 м², F_тр = 136.3 м²;

УАЗ 469 Д үшін: F_то = 24.9 м², F_тр = 90.7 м²;

Өндірістік учаскелердің ауданын есептеу

Учаскелердің ауданын жабдық алатын үймереттің ауданы, мен оның қойылу тығыздығының коэффициентіне қарай есептейді. Учаске ауданы 

F_у = f_об × к_п, м² (1.39)

мұнда f_об – жабдықтың габариттік өлшемдері бойынша көлденең проекциядағы

       қосынды аудан, м²;

к_п – жабдықты қою тығыздығының коэффициенті.

F_у есептеу үшін Табель мен [2] технологиялық жабдық каталогтарының негізінде учаске бойынша оның қосынды ауданы f_об анықталып, жабдық ведомості құрылады. 

Егер үймереттерде автомобильдер немесе шанақтарға оррындар қарастырылса, осы учаскенің жабдықтары алатын ауданға автомобильдің немесе шанақтың көлденең проекциясындағы ауданын қосу керек.

Коэффициент к_п мәні сәйкес өндірістік учаскелер үшін ОНТП - АТП - СТО – 96 сай, келесі:

Агрегаттық - 3.5 - 4.5.

3-кесте - Учаскелер ауданы

Учаскенің атауы	Жұмыс істеушілердің саны	Ауданы, м2
1. Агрегаттық	2	54
2. Слесарь-механикалық	1	9
3. Аккумуляторлық	2	26
4. Қоректендіру жүйесі	1	16
5. Шина жинақтау және вулканизация	1	16
6. Пісіру – қаңылтыр	1	16

Қойма үймереттерінің ауданын есептеу

Қоймалардың ауданын анықтау үшін екі есептеу әдісін қолданады: қойма үймереттерінің меншікті ауданы жылжымалы құрамның 1 млн. км  жүрген жолы мен жабдықты қою тығыздығының коэффициенті мен материалдарды, агрегаттарды, қосалқы бөлшектерді, пайдалану материалдарының қорын сақтауға арналған жабдық алатын адуан бойынша. 

Мұнда жылжымалы құрамның типі, тізім бойынша саны мен түрлі маркалары есептеледі. Қойма ауданы 

F_ск = L_г × А_сс ×f_у × к_пс ×к_раз × к_р / 10^{-6, м2} (1.40)

мұнда L_г – бір автомобильдің бір жыл ішіндегі орташа жүрген жолы, км;

А_сс – автомобильдердің тізімдегі саны;

f_у – автомобильдің 1 млн. км жүрген жолына берілген қойма түрінің 

меншікті ауданы, м²;

к_пс, к_раз, к_р – жылжымалы құрамның сәйкес типін, саны мен түрлі 

маркалылығын есепке алатын коэффициенттер.

КАвЗ 685 үшін: к_пс = 0.7, к_раз = 1.3, к_р = 1.4, /1/;

УАЗ 469 Д үшін: к_пс = 0.8, к_раз = 1.3, к_р = 1.4, /1/;

L_г, А_сс, f_у, к_пс, к_раз жәнек_р мәндерін (1.40)-формуласына қоя отырып, біз аламыз:

КАвЗ 685 үшін: F_ск = 10.52 м²;

УАЗ 469 Д үшін: F_ск = 16.19 м²;

 Автомобильдерді сақтау зоналарының (тұрақтардың) ауданын есептеу

Сақтау зоналарының дөңгелектелген есептерінде

F_х = f₀ × А_ст ×к_п, м²                                                                             (1.41)

мұнда f₀ – пландағы автомобиль алатын аудан (габариттік өлшемдер  

бойынша), м²;

А_ст - автомобиль – сақтау орындарының саны,

КАвЗ 685 үшін: А_ст = 7 бірлік;

УАЗ 469 Д үшін: А_ст = 7 бірлік;

к_п – автомобильді қою тығыздығының коэффициенті – сақтау орны.

Мән к_п сақтау орындарын қою тәсіліне байланысты болып, 2.5 - 3.0 тең деп алынады.

f₀, А_ст және к_п мәндерін (1.41) формуласына қоя отырып, мынаны аламыз:

КАвЗ 685 үшін: F_х = 274.8 м²;

УАЗ 469 Д үшін: F_х = 159.6 м²;

Коэффициент к_п автомобильдің жолы, өткелдері, жұмыс орындары алатын аудандардың автомобильді планда жобалау ауданының қосындысына қатынасын білдіреді. к_п шамасы постылардың орналасуы мен автомобиль габариттеріне байланысты болады. Постылардың бір жақты орналасуында к_п = 6-7. Постылардың екі жақты орналасуында және қызмет көрсетудің ағындық әдісінде к_п  мәні 4-5 тең деп алынуы мүмкін. Кіші к_п мәні жылжымалы құрамның ірі габариті үшін және станциялардың саны 10 кем болмағанда.

11-тақырып Кәсіпорынды технологиялық жобалау. Өндірістік корпустың көлемді-жоспарлық шешімі (2/2 сағ.

Көлемді-жоспарлау шешімдері оның функционалдық қызметіне бағынып, климаттық жағдайларына, қазіргі құрылыс талаптарына, үймеретті максимум блоктау, технологиялық процестердің өзгеру мүмкіндігін қамтамасыз ету қажеттігі мен кеңею, үймеретті аз ғана қайта салусыз өндіру, қоршаған орта талаптарына сай талаптарды, сонымен қатар жылу берумен, электрмен қамтамасыз ету, желдету жүйелерімен байланысты бірқатар талаптарды есепке ала отырып, әзірленеді.

Осы талаптардың ішіндегі маңыздысы құрылысты индустриализациялау болып табылады, ол үймереттің монтажын қарастырады, негізінен темір бетонды элементтер (іргетасты блоктар, бағандар, қаңқалар, фермалар және т.с.с), олар индустриялық тәсілмен жасалады. Құрылысты индустрияландыру үшін конструктивті элементтердің қарапайым болуы атау тізімді шектеу мақсатында және дайындалатын элементтердің типтік өлшемдерінің санын азайту үшін қажет. Бұл үймереттің қабат аралық қатарларын немесе бағандармен жабу үшін қажет бағандардың торларын қолдану негізінде үймереттің құрылымдық сұлбасын қамтамасыз етеді.

Бағандардың торлары бойлық және көлденең бағыттарда қатарлардың осьтерінің арасындағы аралықпен өлшенеді; аз қашықтық бағандардың қадамдары деп аталады, негізінен, қысқа 6 м болуы керек. Ерекше жағдай ретінде болу қажет негіздемеде бойлықтарды 9 м деп алуға болады.

Бір қабатты өндірістік АКК үймереттері негізінен бағдардың тор түріндегі бойлықтары 18 ´ 12 және 24 ´ 12 м өлшемінде болуымен сипатталады. Баған торларының 12 қадаммен қолданылуы өндірістік аудандарды жақсы қолдануға мүмкіндік береді, аудандары 4-5 % азайту 6 м баған торлары бар үймереттерге ұқсастармен салыстырғанда құрылыс құнын азайтады.

Көп қабатты үймереттер үшін қазіргі уақытта темір бетонды құрылыс құрылымдары баған торлары 6 ´ 6, 6 ´9, 6 ´12 және 9 ´ 12 м болатын құрылым қолданылады. Мұнда жоғарғы қабатта тығыздалған баған торлары (18 ´ 6 және 18 ´ 12 м). Көп қабатты үймереттер біршама тығыз баған торларымен дербес құрылымдарды қажет етеді, олар белгілі бір шамада көп қабатты АКК кеңінен қолданылуын сақтайды.

Бөлмелердің биіктігі, яғни, еденнен құрылымның төменгі жағына дейін қашықтық немесе аспалы жабдықтың қабатына дейінгі қашықтық технологиялық процестің талаптарын қамтамасыз етумен, үймереттердің құрылыс параметрлерін оңайлату талаптары мен тасымалдаушы жабдықтың орналасуын есепке алумен алынады.

Аспалы құрылғылары болмаған жағдайда өндірістік бөлмелердің биіктігі біршама биік автомобильдің жұмыс күйіндегі төбесінен 0.2 м кем емес және жабын қабаттарының элементтеріне дейін алынады, бірақ 2.8 м көп емес. Өндірістік бөлмелердің биіктігі оларға автомобильдер кіреді, 2,8м кем болмау керек.

Бір қабатты тұрақтарда бөлмелердің биіктігі 0,2м алып, бөлмеде сақталатын автомобильдің биіктігінен жоғары болуы керек, бірақ барлық жағдайларда 2 м аспау қажет. Алайда, тұрақтардың нақты биіктігі құрылыс элементтеріне қойылатын талаптарға негізделе отырып 3,6м деп алады, мұнда бойлық 12м, және 4,8м – 18 және 24м бойлықта.

Көп қабатты үймереттердің қабаттарының биіктігі жеке жағдайларда және қажет негіздемеде басқа құрылыстық құрылымдарды қолдануға болады.

Көп қабатты сияқты, бір қабатты үймереттер құрылыстың көптеген артықшылықтарына қарамастан бүкіл үймеретке стандартты баған торларын қолданады, ұтымды жоспарлау шешімі әрдайым қамтамасыз етіле бермейді, ол бірқатар жағдайларда жылжымалы құрамның қозғалу жағдайын нашарлатады, пайдалы ауданды жеткілікті қолданбайды, технологиялық ыңғайсыздық туғызып, жоспарлауды қиындатады.

ТҚК мен АЖ постыларының бөлмелері үшін, сонымен бірге автомобильдердің қозғалуы, олардың жүру мен орнатылуы, кеңістік бағанынан бос болу керек, ол ірі өлшемді торды қамтамасыз етеді. Өндірістік учаскелер мен техникалық бөлмелер үшін ұсақ өлшемді баған торлары мақсатқа сай.

ТҚК мен АЖ зоналарында мұнда аспалы  жабдық қолданылады, үймереттің қажет биіктігі басқаларға қарағанда біраз үлкен.

Осылайша, үймереттің көрсетілген топтары баған торлары мен үймерет биіктігіне түрлі талаптар қояды. Мұнда үймереттің көлемді жоспарлау шешімі екінші топ үшін аз ыңғайлы болады. Сондықтан көптеген жағдайларда бір үймереттегі бағандар торы біреу үймерет үшін, онда автомобильдер болады, ал басқасы - басқалар үшін.

Үймереттің біршама қарапайым және үнемді құрылымдық сұлбасы бірдей биіктігі мен бойлықтары бар сұлба болып табылады. Мұндай жеңіл сұлбаны қолдану құрылыс шығындарын азайтып, мерзімін қысқартады. Бұдан басқа, үймереттің бірдей биіктігі қажет болғанда кіші шығындармен үймереттің қайта жоспарлану қажеттілігін тудырады. Алайда, технологиялық жағынан алғанда бұл сұлба бірнеше кемшіліктері бар: үлкен тереңдік пен өндірістік учаскелер биіктігі, күндізгі жарықтың жоғарғы шамдарының жоқтығы.

Кейбір жағдайда көрсетілген кемшіліктер сұлбаны қолданумен жойылады, онда аралық өлшем бойлықтары бар, ал орталық бойлық зенитті шамдармен жабдықталады.

Бірқатар жағдайларда технологиялық пайымдаудан орталық бойлық қолданылған сұлбаны түрлі биіктікте қолданады. Биіктіктің түсуі есебінен жарық мүмкін.

Автомобильдердің көп қабатты тұрақтарында бағандардың торын таңдағанда бағандардың торларының қысқаруы қозғалысты жақсартып ауданды тиімді пайдалануға әкелетінін ескеру керек. Алайда, бұл баған қадамдарының көбеюін қажет етеді, ол қабат өлшемдерінің  артуына және қабат биіктігінің артуына әкеп соғады, соның салдарынан рампа ұзындығының артуына әкеп соғады. Осындай баған қадамы қанағаттанарлық деп саналады, мұнда үш автомобильді қоюға болады.

Көп қабатты үймереттердің көлемдік жоспарлау шешімі екі сатыда базаланады - аралас және бірдей қабат. Үймереттің көп қабатты бөлігі автомобильдердің сақталуына арналған, ал бір қабатты бөлігі - өндірістік үймереттер үшін. Мұнда бір қабатты бөлігі бір жақтан немесе бірнеше жақтан көп қабатты болып салынуы мүмкін.

Бір қабатты құрылыс көп қабаттымен салыстырғанда біршама технологиялық ыңғайлылықты қамтамасыз етіп, үймереттің салыстырмалы қарапайымдылығын қамтамасыз етеді, бірақ сәулет жағынан кем түседі.

Қала құрылысы, көбінесе сәулет құрылысы мен экономикалық жағынан бірдей қабатты үймереттер аралас қабатты үймереттерге қарағанда біраз артықшылықтарға ие, бірақ технологиялық жағынан алғанда кем түседі. Бірдей қабатты үймереттерді автомобильдер тұрағы үшін пайдалану мақсатқа сай.

Өртке қарсы талаптар. Негізгі өртке қарсы талаптарға үймереттер мен ғимараттардың отқа төзімділік дәрежесі жатады, олар жобаланып отырған кәсіпорында орналасқан. АКК барлық учаскелері жарылыс қаупі ен өрт қаупі жағынан бес санатқа ажыратылады, олар сипаттамаларына байланысты, және автомобиль көлігі министрлігі мен басқа ведомостволар бекіткен күші бар Тізім бойынша алынады.

Үймереттің қажет отқа төзімділігі, оның қабаттары мен  біршама мүмкін ауданы өртке қарсы қабырғалар арасында ҚН және Е II-90 - 91 «Өнеркәсіптік кәсіпорындардың өндірістік ғимараттары» талаптарына сай алынады.

А,Б және В өндірістік процестері бар учаскелерді орналастырғанда оларды жеке бөлмелерде жанбайтын бөлімдерден қоршау қажет, Аралық жерлерде А және Б өндірістік процестері бар үймереттерде тамбур – шлюздер орнатылуы керек, олар жанбайтын материалдардан жасалады.

Санитарлық-гигиеналық талаптар. Кәсіпорынды жобалағанда мыналар  сақталуы  керек – бөлмелерде мүмкін болатын  ең минимум көрсеткіштердің  санитарлық  негізделген  талаптары: 

Өндірістік  орындарда бір  жұмыс істеушіге көлемі, м³/адам.   15

Бір  жұмыс істеушіге  келетін аудан, м³/адам:

өндірістік орындар                                                 4.5

әкімшіліктік-кеңсе  бөлмелері                                 4.0

оқу  сабақтарына  арналған  бөлме                       1.75

Өндірістік-қойма  бөлмелерін  жинақтау

Өндірістік-қойма бөлмелерін жоспарлау мына жағдайларды есепке  алумен  жасалады: өндірістік  учаскелер, зоналар мен қоймалардың  өзара орналасуын негіздейтін талаптар; жарылыс және өрт қауіпті өндірістің орналасуымен байланысты өрт қауіпті және санитарлық талаптар; көлемді-жоспарлау шешімдерінің негізгі ережелері (жоспардағы үймереттің құрылымы,   бағандардың  торлары,  бойлықтардың  бағыттары).

Автокөліктік  кәсіпорынның өндірістік  корпусының  жоспарлануын  әзірлеу  мына  бірізділікте  жасалады:                                                      

берілген үймеретте  орналасатын  өндірістік  зоналар,  учаскелер мен  қоймалардың   құрамы  анықталады;                            

үйрметтің  жалпы ауданы  анықталады (жоғарыда аталған  әдістеме  бойынша, есептеулер негізінде);

бағандардың  торлары, құрылыс сұлбасы мен габариттік өлшемдері  көлемдік-жоспарлау   шешімдері   бойынша  талаптарды  есепке  алады;

қабылданған  құрылыс  сұлбасында  өндірістік корпустың  жинақтау  шешімдерінің нұсқалары толық етіп  жасалады.  Мұнда жеке  учаскелер мен   зоналардың   жоспарлау  шешімдерінің   оңайлатылған  шешімдері   қолданылады («Өндірістік  учаскелер мен  зоналардың  технологиялық  жобасы»  тарауы»).

Кәсіпорынды  бірнеше  үймеретте орналастырғанда бір  баған  торын  және   жобаланып отырған  үймереттің бірдей құрылымын қолданған жөн. Бұл құрылымтық құрылымдардың типтік өлшемдерін қысқартып автокөлік  кәсіп-орнының  құрылысы  үшін жақсы  жағдай қамтамасыз етуге  мүмкіндік  береді.

Планда  тік  бұрышты формасы   бар  үймереттерде мақсатқа сай   ұзындық пен ен көлемін алу керек 1.5 - 2.

Жеке учаскелер мен қоймалардың аудандарының жоспарлағанда  есептелгендерден  біраз  ерекшеленуі мүмкін: ауданы  100 м² дейін  аудандар ауытқуы ± 20 %, ал ауданы 100 м² болатын   үймереттерге - ± 10 %,

Соңғы  түрінде  қабылданған   шешімдер  талдауға  негізделіп,  келтірілген   шығындар салғастырылады, олар құрылыс құнын, автокөлік кәсіпорындарының  пайдалануға  жұмсалатын   шығындарын  есепке алады.

Өндірістік корпустың көлемдік-жоспарлау шешімі.Өндірістік корпус темір бетонды құрама құрылымнан жасалған,  бағандардың  торлары 6 ´ 6 м және биіктігі төменге дейін түсіп тұратын   элементтермен  жабылған. Өндірістік  үймереттер  екі  қабатқа  орналасқан: бірінші  қабатта автомобиль тораптары мен  агрегаттарын жөндеу мен  қызмет көрсетуге  арналған  үймереттер,  екінші  қабатта -  әкімшілік  үймереті  орналасқан.

Осы  жоспарлаудың  ерекшелігі автомобильдердің ТҚК мен АЖ  зонасына   жөндеу  мен  қызмет көрсетуді  біріктіру болып  табылады, ол өндірістік  үймереттердің  ауданын  тиімді  қолдануға  және  құрылысқа  жұмсалатын   шығындарды  қысқартуға мүмкіндік береді. Күнделікті  қызмет көрсету   зонасы  қарастырылмаған, автомобильдердің  саны аз  болғандықтан  және гараждың   жуу  құрылғылары мен  тазарту құрылысы  жабдықтарының  қажеттігімен, яғни қосымша шығындарға байланысты. Сондықтан жуу арнайы  кәсіпорындарда   өткізіледі,  ол  келісім  шарттық  негізде   гараж  территориясында алыс  емес  жерде  орналасқан.

Өндірістік  корпустың  көптеген  бөлігін 25 автомобильге  есептелген  автомобильдерді   сақтау  зонасы  алады.

Қолдан  жарық  беруде біршама   жалпы  және үйлескен  жарықтандыру  қолданылады. Жалпы жарықтандыру бүкіл ауданы бойынша бір типті жұмыстар атқарылатын үймереттерде ұсынылады,  және жарық ағынын  бірдей  бөлу  керек  болады.

Өндірістік  үймереттерді  аралас  жарықтандырғанда  жарыққа  жергілікті   қосылады,  ол   тікелей  жұмыс  орындарында орнатылған   жарық  шамдары арқылы жүзеге асады. Аралас жарықтандыруды қолдану өндірістік үймереттерде жұмыс орындарының жоғары жарық беруін қажет ететін көру  жұмыстары  жағынан мақсатқа сай  қолданылады.

Берілген гараж үшін ТҚК мен АЖ зоналарында қолдан жарық бергенде қолданылады, сақтау мен  басқа үймереттерде жалпы жарықтандыру, ал  агрегатты  учаскеде және ТҚК мен  жөндеу учаскесінде - аралас  жарықтандыру.

Үймереттердің  орналасуына   қойылатын   талаптар

Үймерет планында өндірістік үймереттердің өзара орналасуы олардың  тағайындалуына, оларда  жасалатын жұмыстардың  технологиялық  сипаттамасына,  өндірістік   байланыстарына (бір  текті  немесе  біртекті  емес),   құрылыс  және  санитарлық-гигиеналық және  өрт  қауіпсіздігі  талаптарына   байланысты   болады.

Жалпы  жоспарлау  шешімінде негізгі  болып ТҚК мен АЖ  станцияларына  арналған  бөлмелер  болып  табылады,  олар  әрекет  түрлері мен  станциялардың  тағайындалуына тән  жасалады.

ТҚК мен  АЖ зоналарының  орналасуы  өндірістік  процестің  сұлбасымен  және  кестесімен  анықталады. Зоналарды  жылжымалы  құрамның  қозғалу   жолы қысқа  болуы керек.

Зоналардың  орналасуы ТҚК түрлерінің автомобильдерінің   бірізді   өтуін   қамтамасыз  етуі керек, тексеру  мен  АЖ .(мысалы: -ЕО - ТҚК-1;  ЕО - ТҚК-2;  ЕО - Д-1; ЕО - Д-2; ЕО - АЖ; ЕО - ТҚК-1 - АЖ; ЕО - ТҚК-2 - АЖ). Үймеретті  блоктағанда  көрсетілген   байланысар   сақтау  бөлмесі   арқылы   немесе  сәйкес  зоналарда  орналасқан  күту  станциялары  арқылы  жүзеге  асады.

Кәсіпорын   екі  үймеретте  орналасқанда,   олардың  бірі  жылжымалы  құрамды  сақтауға  арналған,  ал  басқасы – ТҚК мен  АЖ  өндірісіне  арналған,   қозғалысты  ұтымды  ұйымдастыруға негізделген, ЕО  арналған бөлме олардың  біріншісінде  орналастыру керек. Екі  үймеретте   өндірістік  бөлмелер   орналасқанда  ЕО  өткізу  мақсатқа сай   болмақ, ал  басқасында  ТҚК мен АЖ. Егер  жылжымалы құрамды сақтау  немесе  оның бөліктері   жалпы үймеретте   өндірістік  бөлмелермен  өтеді,  онда  ЕО  мен ТҚК-1 үшін тұрақпен  бірге   орналастыру керек,  мұнда  олардың  арасында  тұрақ  арқылы байланыс  мүмкіндігін  қамтамасыз  етеді. Мұнда  егер автомобильдердің  тұрағы  сонымен   қатар  күту  орны   болса,  онда   автомобильдердің  өту  жолдарын  қарастыру керек.

Үймеретте автомобильдерді  сақтау  бөлмесі  болмағанда  ағынды  ЕО  жолдары, ТҚК-2 станциялары  болуы  қажет.

Жалғыз  станциялар мен   тексерудің  ағындық  желілері  автомобильдер   кез келген  өндірістік   зонаға  өте  алатындай   немесе  тұрақ  арқылы  өтетіндей  орналастыру  қажет.

АЖ  станцияларының  зонасы  өндірістік  процесс сипатына  қарай   тікелей   барлық  қосалқы  өндірістік  учаскелермен   байланыста  болуы керек,  олар  әдетте үймереттің  периметрі  бойынша АЖ  зонасымен  аралас  орналасады.

Жалпы жоспарлау шешімінде ТҚК мен АЖ станцияларының  орналасуының  түрлі нұсқалары мүмкін,  сонымен  қатар   өндірістік  учаскелер  де. Өндірістік,   учаскелер мен  қоймалардың  орналасуы  олардың  ТҚК мен  АЖ негізгі   зоналарына  технологиялық  тартылуымен  анықталады.

Осылайша, ЕО  зоналарының  жанында   сорғы, сүрту материалдары мен   арнайы  киімді кептіру, желдету камералары тазарту  құрылыстары  орналасады. Постыларға (жолдарға), ТҚК-1 мен  ТҚК-2 карбюраторлы  аккумуляторлы   электр  техникалық және шина жинақтау жұмыстары үшін үймереттер   тартылады,  сонымен  қатар май  қоймасы.

ТҚК мен  АЖ  зоналары  3 түрдегі   жылжымалы  құрамның   жөнделуі мен  техникалық  қызмет   көрсетуге  арналған: бірінші сатыда  бұл автобустар КАвЗ 685 - 20 бірлік, жүк машиналары УАЗ 469 - 20 бірлік,  жеңіл автомобильдер ГАЗ 31029 - 10 бірлік. 

ТҚК мен АЖ  зонасы жеке  үймеретте  орналасады 18 ´ 18 м. Автомобильдердің ТҚК мен  АЖ  зоналарының  өткізу  қабілеттілігі. ТҚК мен АЖ  зоналарының  үймереттеріне  кіру  және  шығу  үшін 3 қақпа  қарастырылған,  олар  кіруге   немесе  шығуға  арналған. ТҚК мен  АЖ  зоналарының үймереттерінде  келесі  жұмыс түрлері  өткізіледі.

Автомобильдердің АЖ  өзіне   екі  негізгі  жұмыс тобын  қамтиды:  бөлу-жинау  және   өндірістік-цехтық  жұмыстар. Олардың сапасы  жөндеу сапасын анықтайды. Жөндеуді жақсартудың  қажет  алғышарты,  сонымен  бірге жөндеу  қызметін  көрсетуші  жұмысшылардың  еңбек  өнімділігі  өндірістің  техникалық  мәдениеті  болып табылады, ол жақсылап   жуу  тазарту  жұмыстарына  негізделген, ұйымдастыру  техникасы мен   жүк   тасымалдаушы  құрылғыларды   қолдану,  қазіргі  заманғы  технологиялық жабдықтарды  пайдалану,  техникалық   шарттарды   орындалатын   жұмыстар   кезінде  қатаң  қадағалау. АЖ  сапасын  қамтамасыз  етуде негізгі  рольді еңбек  нәтижелері мен   қызметкерлердің   еңбекақысының  нәтижелерінің  арасындағы  тікелей  байланысты орнату алады. Сонымен  қатар, АЖ   қазіргі  заманғы  шарттарын   орындау қосымша  жағдайы АКК   қоймаларында (бірлестіктерде) айналым агрегаттарының   қоры, тораптар мен механизмдер, сонымен бірге қажет материалдар, тетіктер мен приборлар.

АКК автомобильдердің АЖ технологиялық процестерінің сұлбасынан станцияларда орындалатын  бөлу  және   жинау  жұмыстарынан   басқа  және  де  агрегаттарды,  тораптар мен  механизмдерді   ауыстырумен  байланысты  жұмыстардан  басқа агрегаттар (механизмдер,  тораптар) істемей   қалғанда,   жиі бұзған   жағдайларда  олар  автомобильден  алынбайды,  сонымен  бірге   жөндеу  кензіндегі   жинау  жұмыстарында   олар   агрегатты   цехтарда  орындалады.

АЖ  жіберілетін  автомобильдерді  жуып,   тек  содан  кейін  ғана АЖ  станциясыне   қояды. Автомобмильден  жөндеу  үшін  алынған  агрегаттар,  механизмдер мен  тетіктерді  алдын  ала  жуып,   жуғыш  ерітінділерді  қолданып,   арнайы  қондырғыларда   майдан  арылтады. Ал  содан  соң арнайы   құралдардың   көмегімен  тазартады.

Бөлу  және  жинау  жұмыстары  істен  шыққан  агрегаттарды,  механизмдерді,  тораптарды   істейтіндерге   ауыстыру  жұмыстарын   қамтиды,   оларға  жаңасын   қояды  немесе  жөнделгендерін  салады (жөндеу  өлшемдеріне  сай),  сонымен  бірге  жеке  тетіктер мен  оларды  орнына  қою жұмыстарымен  байланысты   бөлу  және  жинау   жұмыстарын   қамтиды.

13-тақырып Өндірістік  учаскелерді технологиялық жоспарлау. Өндірістік аймақтардың технологиялық жабдықтарын іріктеу (2/2 сағ.)

Электртехникалық  және карбюраторлық учаске. Бұл учаскелер  бір  үймеретте (егер қорек  жүйесінің приборларын жөндеу  және сынау  кезінде жеңіл  ерігіш  сұйықтықтар қолданылмаса) немесе жеке орналасуы мүмкін. Карбюраторлы және дизельді  қозғалтқыштары бар автомобильдері  болатын аралас АКК карбюраторлы  және  жағар майлы аппаратура  учаскелері   үшін   жеке  үймереттер  қарастырылады.

Аккумуляторлық учаске. Жеке  орналасады  және ең кем  дегенде  екі  бөлмеден  тұрады - біреуі аккумуляторларды жөндеу мен басқасы олардың  заряды. Аккумуляторларды зарядтауға арналған жеке  бөлме қарастырылмайды,  егер  бір  уақытта 10  батарея  зарядталатын болса. Мұнда олардың  заряды арнайы шкафта жеке еңіспен жасалады, олардың  қосылуы зарядты құрылғымен блокталады. Кейде аккумуляторлық учаскеде қышқылды сақтауға  бөлме  бөлінеді, тазартылған су мен  электролитті  дайындау  үшін  де. Заряд  үшін аудан көлемі 25 м  болғанда сыртқа  тікелей   шығу қарастырылуы мүмкін.

Шина жинақтау және вулканизация учаскелері жалпы немесе  жеке  бөлмелерде орналасуы мүмкін. Вулканизация жұмыстарына арналған   бөлменің отқа  берік   қабырғалары мен  жабындары  бар. 

Слесарь-механикалық, агрегаттық және моторлық учаскелер жеке  немесе  жалпы бөлмеде орналасуы мүмкін. Көптеген жағдайларда агрегатты учаске құрамында агрегаттарды, тораптар мен тетіктерді жууға арналған бөлме бөлінеді. Ірі АКК қозғалтқыштарды жөндеудің жеке учаскелерін ұйымдастырғанда жөндеуден  кейін   қозғалтқыштарды айналдыру мен  тексеруге  арналған  жеке  бөлме  бөлінеді. Бұл  учаскелер   тобының  стендтері мен  АЖ  аралықтары  бар, олар  бөлменің  бүкіл  биіктігіне емес, осының  негізінде тельфер немесе  крандардың  көмегімен АЖ   станцияларының  арасында  байланыс   болады,   бұл  көтеру-тасымалдау  құралдарына  деген   қажеттілікті  қысқартады.

 Ұста-рессорлық,  пісіру-қаңылтыр  және  мыс учаскелері. «Ыстық  цехтар» тобына  жатады және негізгі  өндірістік  корпуста немесе үймереттің қосалқы корпусында  орналасатын жалпы бөлме блогында немесе жеке орналасуы мүмкін. Көптеген  кәсіпорындарда пісіру-қаңылтыр  учаскесінде тікелей автомобильде жұмыстарды  орындауға  арналған   арнайы  станциялар  қарастырылады.

Сыр-бояу учаскесі басқа   бөлмелерден  оқшау  болуы керек, жеке  кіру  қақпалары   болып,  бөлменің ауасын тазартатын  тартқыш  желдеткіштерінің  жақсы  жүйесі  болуы керек. Ауданына  қарамастан сырлау учаскесі  сыртқа   шығуы  болуы  қажет. Учаскеге  кіретін  кіру  қақпалары үймереттің  сыртында  орналасып,  ал ішкі   қақпаларында тамбур-шлюз болуы керек.

Жоғарыда  қарастырылған  учаскелерден басқа АКК-де  негізінен   жеңіл  және  автобустар таксометр, радиоаппаратураны,  сағаттарды   жөндеу  учаскесі  болады.

Қойма бөлмелері. СНиП 11 - 93 - 91 сай  АКК-де шиналарды, майлау материалдарын,  химикаттарды,  жанғыш материалдарды (қағаз,  қатты  қағаз, резина),  сонымен  бірге   жанғыш  ыдыстағы   агрегаттар мен  тетіктерді сақтауға  арналған   қоймалар   болады.  Олар   жеке  оқшау бөлмелерде   орналасуы  керек.

Шиналар мен  жанғыш материалдарды  сақтау  үшін бір  бөлме   қарастырылады,   егер  ауданы 50 м аспаса. Шиналарды  сақтауға арналған бөлме сыртқы  қабырғаларда   орналасуы  керек, 25 м  болуы керек.

Майлау  материалдарын  сақтауға  арналған   үймереттерде 10м аспайтын мөлшерде майды соруға  арналған сорғылар   орналасады. ТҚК мен АЖ  станцияларына  арналған  бөлмелерде майлау материалдарының 5м кем  болмауы керек, олардың жер үстіндегі резервуарларда  сақталуы 1м артық емес,  ал осы  резервуарлардан  майды  алуға  арналғна сорғылар   болады.

Үймереттерде  жертөлелер  құрылғысы айтылмайды. Ерекше  жағдайда топырақ   жағдайы  жақсы  болғанда  олар   шиналар мен  майлардың  қоймасына  жасалады. Бұл  жағдайда шиналар қоймасына арналған жертөле шиномонтаждық  және  вулканизацияланған  жұмыстар   үшін   бөлмелер   орналасады, май  қоймасының  жертөлесі үймереттің  астында   тікелей  майлау  станцияларына  жақын   орналасады.

14-тақырып Автомобильдердің сақтау аймактарды (аялдамаларды) технологиялық жоспарлау (2/2 сағ.)

Автомобильдерді сақтау   зоналарының  жобалануына қойылатын   жалпы  талаптар мен  ережесі

Автомобильдердің сақтау зонасының жобалау шешімдері тұрақ типімен,  автомобиль-дің орналасу тәсілімен – сақтау орны мен тұрақтың геометриялық   өлшемдерімен  анықталады.

Тұрақ  типі (жабық  немесе  ашық)  жылжымалы  құрамның  типіне,  климаттық  жағдайларға, пайдалану және экономикалық  факторларға, тұрақтың құрылысына салынатын   капитал  салымдарының   көрсеткіштеріне  байланысты  болады. Жеңіл  автомобильдер автобустар жабық  типті  тұрақпен  қамтамасыз  етіледі. Жүк  автомобильдері  жабық тұрақтарда  да,   ашық  тұрақтарда  да  сақтала  береді, жабық  тұрақтар  жер  асты  және   жер  үсті,  бір  қабатты  және көп  қабатты  болуы керек.

Типіне  қарамастан   жабық  тұрақтарға  келесі  жалпы  талаптар   қойылады.

Үймереттерде автоцистерналарды қойғанда және жеңіл жанатын  және отын  сұйықтық  үймереттері бір қабатты үймереттерде ІІ отқа төзімді деңгейде орналасып, басқа  бөлмелерден оқшау орналасуы  керек, отқа  төзімділік 0,75 сағаттан  кем  болмау керек.

Әрдайым  шығуға   дайын  болуы керек  (өрт сөндіргіш,  жедел  жәрдем,  авариялық) автомобильдерді  сақтау  үшін  жылытылатын болуын   қарастыру  керек.

Тұрақтарда сыртқы қақпалардың саны өндірістік  бөлмелердегі  сияқты   қарастырылуы керек. Автомобильдердің  тұраққа   өтуіне  қозғалысы  бір  жақты болу керек,   қарсы  бағыт  болмайды.

Манежді  тұрақтардағы  жұмыс  қақпалары  қақпалар негізгі   өту  жолының   жалғасы   болатындай  боуы керек. Бірнеше  қақпа  болғанда үймереттің  түрлі  бөліктерінен автомобильдерді   эфакуация  жолында  қысқа  жолдарды  қамтамасыз  етуі керек.

Көп  қабатты  автомобиль  тұрақтары   жылжымалы  құрамның  қозғалу  типіне   қарай механикаланбаған, жартылай   механикаланған  және  механикаланған  болып бөлінеді.

Механикаланбаған  тұрақтарда автомобильдердің бір қабаттан екінші қабатқа  қозғалысы рампалар  бойынша  өз  жүрісімен  қамтамасыз  етіледі, олар  тура  сызықты және   қисыз  сызықты  болуы  мүмкін.

Рампалардың саны автомобильдердің қозғалыс  жылдамдығының  есебінен   анықталуы  керек (15 км/сағ), олардың  арасында аралық (20 м) және  бүкіл  автомобильді   эвакуациялау   қажеттігін  қамтамасыз ету 1  сағат  ішінде.

Бүкіл  қабатта   орналасатын 100 автомобильге  дейін  жалпы саы  болғанда   бір  жолды   рампа   қойылады,  ол  көтерілу  үшін, түсу  үшін  де арналған. Автомобильдердің  саны  көп  болғанда (101-200) бір екі жолды   рампа  қарастырылады,  қозғалыстың  бір  жолағы көтерілу  үшін,  екіншісі  түсуге  арналған. Автомобиль  саны 200  астам  болғанда  екі   бір  жолды  расмпалар  болады. Тік сызықты  рампалардың  бойлық  еңісі  18 % артық  болмау керек,  ал қисық  сызықты  - 13 %. Бойлық еңіс  10 % артық  болмау керек.

Бір  жолды  тік  сызықты  рампалардың   өту  жолының   ені  автомобильдің  ең  ендісін   алғанда плюс 0.8 м, бірақ 2.5 м кем  болмау керек. Бір  жолды  қисық   сызықты   үшін плюс 1 м, бірақ 3.5 м кем  болмау керек. Әрбір  қозғалыс  жолағының  өту  жолының   ені сәйкес  бір  жолды  рампаныфң өту  жолының  еніне  тең  болуы керек.

Механикаланбаған  тұрақтардағы  қабаттардың  саны әдетте  бас  қабаттан  аспайды. Биіктігі  бес  қабаттан  көп  болатын   жерде  лифт  болуы керек.

Жартылай   механикаландырылған  тұрақтарда  автомобильдердің  түсуі мен көтерілуі   лифтінің  көмегімен  жасалады,  ал  қабаттар   бойынша  автомобильдер  өздері  жылжиды.

Механикаландырылған тұрақтарда автомобильдердің тік орын алмастыруы  лифттердің көмегімен   жүзеге   асырылады,  не   болмаса лифт  шахталары  бар.

15-тақырып АТ кәсіпорындарының бас жоспары. (2/2 сағ.)

АТ кәсіпорындарының бас жоспары  - мынау бұрылған жоспар аумақ жер алаңы учаскесі салуының астына , хабарланған жалпы пайдалану баруларының және көршілес иеліктер бұл жағынан алғанда , нұсқаумен олардың габарит кескінімен ғимараттардың және салулар онда , еті тірі құрам сақтауы безгаражногосына арналған алаңдар , негізгі және қосалқы барулардың және жолдардың еті тірі құрам қозғалыстары аумақпен .

АТ кәсіпорындарының   бас жоспарлар сәйкестікте өңделеді  талаптар СНиП- 11-89-80 предприямен өнеркәсіпті бас жоспарлар , СНиП -60-75„ жоспарлау және қалалардың салу , кенттердің және ауылдық қоныстанған пунктілердің , ВСН және ОНТП .

Тап осы қала нақтылы шарттарына арналған кәсіпорын жобалауы жанында немесе басқа қоныстанған пунктінің генераль өңдеуіне  жоспар ногосы жер алаңы учаске таңдауын бұрын болып өтеді құрылысшы, маңызды болады мағына - үшін ең үлкен үнемділік жетулері АКК құрылыстары және ыңғайлылықтың оның қанаудың . Негізгі талаптармен , көрсетілушілермен учаскелерге таңдауда олардың жанында , келеді :

Аймақ үйлесімді мөлшері ( қажет тік бұрышты түрдің жақтардың көңіл болуымен 1:1 1:3);

Жер салыстырмалы тегіс рельеф және жақсы гидрогеологиялық  шарты;

Жалпы пайдалану баруына таяу орналастыру және инженерлі ауларға ;

Қамтамасыз ету мүмкіншілігін жылумен , сумен , газбен және электроэнергия , канализациялық және нөсерлі сулардың тастауымен ;

Құрылымдардың жоқ болуы , көшіруге жататындарды ;

Аймкақ аудан сақтау мүмкіншілігі болашақта есепке ала  кәсіпорын дамуы.

Бас жоспар құруы көптегенде көлемді анықталады - ғимараттардың шешімімен (мөлшерлермен және  кескін үйлесімімен), сондықтан АТ кәсіпорындарының бас жоспары  және көлемді. Шешімнің өзара байланысқан және әдеттегі жобалауы жанында   бір уақытта .

Алды негізгі ғимараттардың тізім және салуларды өңдеумен - алдын ала анықтайды , орналастырылушылардың аумақтарға алды  жағымдылаудың , ауданның олардың салулар және жоспарда габарит мөлшерлері .

Бір қабатты ғимараттардың салу аудандары  алдын ала   олардың есеп айыратын мағыналарымен орналатынады.

Негізгі орналастырулардың құрастыруының тәуелділігінде ( ғимараттардың ), және кәсіпорын салуларының аймағын салуы мүмкін біріккеннің ( қоршауға алынғанның ) немесе бытыраңқының ( павильондықтың ). біріккен салу жанында барлық негізгі өндіріс орналастырулар бір ғимаратта орналасады , ал бытыраңқының - бөлек тұратын ғимараттарда .

Қоршауға алынған салу артықшылықтың алды павильон  құрылыс үнемділігімен сырқырайды , ыңғайлылықтарға  құрулары  процестердің  , технологиялық байланыстардың жүзеге асыруына және қозғалыс ұйымдары .

Салу екінші тәсілі артықшылықтарына  жатады  өрт сөндіру қауіп-қатер ниесі және жалпы оңайлату - шешімнің . Павильондық салу қолдануы мақсатқа лайықты бары жанында ірі денелі еті тірі құрам өзгеше , аймағы күрделі рельефі жанында, кәсіпорын сатылық дамуында немесе реконструкция оның жанында , сонымен қатар жылы және ыстық климат шарттарында .

Бас жоспар негізгі көрсеткіштерімен аудан және салу тығыздық , қолдану коэффициенттері келеді және аумақ көгалдандыруының.

Ұсынылатын әдебиеттер

1. Проектирование предприятий автомобильного транспорта.

М. Транспорт, 2007 – 392 с

2.Техническая эксплуатация автомобилей: Учебник для вузов /Под ред. Е.С.Кузнецова - 3-е. изд. перераб. и доп. - М.: Транспорт, 1991. -413 с.

3. Техническая эксплуатация автомобилей: Учебник для вузов /Под ред. Г.В.Крамаренко 2-е. изд. Перераб. и доп. - М.: Транспорт, 1983 -488 с.

4. Напольский Г.М. Технологическое проектирование автотранспортных предприятий и станций технического обслуживания. - М.: Транспорт, 1993. -271 с.

5. Колесник П. А., Шейнин В. А. Техническое обслуживание и ремонт

автомобилей. Учебник для вузов. -М.: Транспорт, 1985. -325 с.

6. Афанасьев Л.Л. Гаражи и станции технического обслуживания. - М.: Транспорт, 1980. -216 с.

7.Техническое обслуживание , ремонт и хранение автотранспортных

средств / Организация, планирование и управление В.Е. Канарчук А.А.

Лудченко и др.;Учебник для вузов. -Киев., Высшая школа 1991.

Книга 1,2.

7. Алиев Ж.А., Кабикенов С.Ж., Кириевский М.М. Оптимизация и управление при технической эксплуатации автомобилей:Учебное пособие.Караганда: КарГТУ, 2000. – 210 с.

      8. ОНТП-01-91. Общесоюзные нормы технологического проектирования предприятий автомобильного транспорта.-М.: Гипроавтотранс. 1991. -184 с.

9. Карташов В.П. Технологическое проектирование автотранспортных предприятий. -М.: Транспорт, 1981. – 175 с.

10. Табель технологического оборудования и специнструмента для технического обслуживания и ремонта для АТП, АТО и БЦТО.-М,: ЦБНТИ Минавтотранса РСФСР.1983, -98 с.

СӨЖ арналған бақылау тапсырмалары (2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15-тақырыптар) [1-10]

1. АКК АТП жобалау негізгі кезеңдері [1,2,3,4,5,6,7,8,9,10].

2. Жобалау тәртібі. жобалау тапсырма және  сатылары [1,2,3,4,5,6,7,8,9,10].

3. Технологиялық жобалау негізгі кезеңдері [1,2,3,4,5,6,7,8,9,10].

4. Өндірістік бағдарлама есеп-қисабы. Таңдау негіздері [1,2,3,4,5,6,7,8,9,10].

5. ТҚ бойынша өндірістік бағдарламаны есептеу [1,2,3,4,5,6,7,8,9,10].

6. Жылдық жұмыстар  көлемін  және өндірістік жұмысшылардың санын  есептеу [1,2,3,4,5,6,7,8,9,10].

7. Постылар мен  ағынды желілерді есептеу [1,2,3,4,5,6,7,8,9,10].

8. Технологиялық жабдықтағы қажеттілікті анықтау [1,2,3,4,5,6,7,8,9,10].

9. ТҚ және АЖ өндіріс процестердің механикалындыру көрсеткіштерінің есеп-қисабы [1,2,3,4,5,6,7,8,9,10].

10. Жайлар аудандарын есептеу. Өндіріс аймақтардың, учаскелердің және қоймалардың аудандары [1,2,3,4,5,6,7,8,9,10].

11. Автомобильдердің сақтау аймақ аудан (аялдаманы) есеп-қисабы [1,2,3,4,5,6,7,8,9,10].

12. Әкімшілік-турмыс және техникалық орналастырулардың аудан  есеп-қисабы [1,2,3,4,5,6,7,8,9,10].

13. ТҚ және  АЖ аймақтарын технологиялық жоспарлау [1,2,3,4,5,6,7,8,9,10].

14. Өндірістік аймақтар мен учаскелерді технологиялық жоспарлау [1,2,3,4,5,6,7,8,9,10].

15. Сақтау аймақтарының технологиялық жоспарлауы [1,2,3,4,5,6,7,8,9,10].

16. АКК бас жоспары [1,2,3,4,5,6,7,8,9,10].

17. Орналастырулардың жалпы жоспарлауы [1,2,3,4,5,6,7,8,9,10].

18. Өндіріс-қоймалық орналастырулардың құрастыруы [1,2,3,4,5,6,7,8,9,10].

19. Жобалардың техника-экономикалық бағалауы [1,2,3,4,5,6,7,8,9,10].

20. Автокөлік өндіріс-техникалық базаны реконструкция және техникалық қайта қаруландыруы [1,2,3,4,5,6,7,8,9,10].