Электрификация жүйесін қайта құрастыру

Кіріспе

Ауылшаруашылық өндірісінің тұрақты дамуы үшін маңызды шарттардың бірі электрэнергиясын ауылшаруашылығында жан-жақты кең қолданысқа енгізу болып табылады.

Электрэнергиясын пайдалану еңбектің өнімділігін бірден жоғарылатып, халықтың мәдени-тұрмыстық жағдайын жақсартады. Сонымен қатар көптеген өндірістік үрдістерді автоматтандырып, ауылшаруашылық өндірісін кешендік механизациялау мен электрификациялауға мүмкіндік береді.

Осы мақсатта электро-техникалық өндірістер әртүрлі машиналар, агрегаттар, автоматтандырылған электржетек базасында құрылған ағымдық желілер, электрқыздырғыштар, электрлік қазандар, электр калориферлер және басқа да электр қондырғылар шығарады.

Ауылшаруашылығын электрлендіруді ары қарай дамыту электрэнергиясын тиімді пайдалану жолдарымен қатар жүруі керек. Республикамыздың экономикалық және әлеуметтік дамуындағы маңызды фактор энергияны және материалдық ресурстардың барлық түрін үнемдеу болып табылады. Электрлендіру бағытында бұл тапсырма энергияны үнемдеуші технологияны енгізбейінше және энергияны пайдаланудың ғылыми негізделген нормативтерінсіз шешімін таппайды.

Ауыл шаруашылығын оның ішінде малшаруашылығын жоғары деңгейлі технологиямен жабдықтау, малдардың еттілігін, сүттілігін, күтіп-баптау процесстерін арттырады. Сала-аралық байланыстарға негізделген ауыл шаруашылығы өндірістік комплексінің индустриализациялау және оның тиімділігін арттыру ауыл шаруашылығындағы диспропорцияны жоюға мүмкіндік береді өнімді өндіру кезінде және өткізгенде оның көп шығындалуын жояды. Қазіргі нарықтық экономика кезінде өндірісті ұйымдастыру және жобалау жұмыстарын жетілдіру кезек күттірмейтін басты мәселелер.

Жобалау кезінде электрлік жүктемелердің шамаларын нақты дәл анықтауға тырысады. Себебі, сол шамалар бойынша электр желісінің негізгі шартты шамалары қуат көздерінің сипаттамалары анықталады.

Ірі қара мал фермасының құрамына сиыр қора, сауын-сүтті блогы, ветеринарлы-санитарлы бөлім, жем цехы, жем-шөп қоймасы, бұзау қора және т.б. кіреді.

Ферманың нысандары толық зерттелді. Зерттеу нәтижесінде келесідей кемшіліктер анықталды. Заманауи технологиялық қондырғылармен қатар фермада ауыстыруды қажет ететін ескі қондырғыларда қолданылады екен. Әсіресе ең қауіптісі бұзау қорадағы электрлік қондырғылар. Автоматты ажыратқыштарды, магнитті қосқыштарды, кабель және сымдардың бөліктерін ауыстыру керек. Бұзау қора бөлмелерін жарықтандыру нормаға сай емес. Жарықтандыруға қыздыру шамдары бар жарықтандырғыштар пайдаланылған екен. Электрэнергиясын үнемдеу үшін электр қондырғыларды ауыстыру қажет, дәлірек айтсақ, қыздыру шамдарының орнына люминесцентті шамдарды, көп

қуатты қозғалтқыштарды жүктемесіне қарай аз қуатты қозғалтқыштарға ауыстыру керек.

Электрлендіру жүйесін жобалау бұзау қора мысалында келтірілген.

УК сәулелену қоршаған ортаның тірі ағзалардың өміріне әсер ететін ең маңызды факторлардың бірі.

УК сәулеленудің ауылшаруашылық малдарының ағзаларына биологиялық әсері терідегі, көру мүшелеріндегі шырышты қабықтардағы фотохимиялық реакциялардан байқалады. Сонымен қатар озонның, азот қышқылының, аэроиондардың әсерінен болады.

УК сәулеленудің әсерінен малдардың терісінде пассивті провитаминнен активті жұмыс істейтін Д дәруменіне айналу реакциясы жүреді. Ол зат алмасуды реттеуде маңызды рөл атқарады. Д дәрумені жетіспеген жағдайда минералды, ақуызды және көміртектік-май алмасу бұзылады. Ол өз кезегінде ацидоз, остеомаляция, рахит және т.б. аурулар болуы мүмкін. Сонымен қатар жас төлдердің өсуі мен дамуы бәсеңдеп, аурулары жиілеп, ересек малдардың және құстардың өнімділігі азаяды.

Д дәруменінен басқа теріде көптеген биологиялық активті заттар құралады. Олар қан арқылы бүкіл ағзаға тарап, оған жақсы әсер етеді.

УК сәулелендірудің әсерінен жемнің сенімділігі артып, сүттік, еттік, жұмыртқалық және жүндік өнімділіктері 7...12%ұлғаяды. Жас төлдер жақсы жетілген және ауруларға бой бермейтін болып табылады.

Күзде және қыста еліміздің орталық және солтүстік бөліктерінде табиғи УК сәулелену көктем мен жазға қарағанда ондаған есе қысқарады. Бөлмелерде табиғи УК сәулелену жоқ, сондықтан ондағы малдар мен құстарға УК сәулеленуі жетіспейді.

Малдар мен құстардағы Д дәруменінің жетіспеушілігін толықтыратын бірнеше әдістер бар:

1) тағамдық рационға дәрумендік заттарды қосу – кең тараған алайда қымбат тәсіл;

2) жемді Д дәруменімен байыту үшін УК сәулелендіру;

3) УК жетіспеушілігі бар малдар мен құстарды тікелей УК сәулелендіру;

Малдар мен құстардың жасанды УК сәулелендірудің экономикалық пайдасы мен тиімділігі көптеген зерттеулермен дәлелденіп, алдыңғы қатарлы өндірістерінің практикалық жұмыстармен расталған.

Ірі қара малды УК сәулелендіру оның иммуно-биологиялық қасиеттерін жақсартып, сүттілікті 5...13%көбейтіп, жас төлдердің салмағын 7...13% арттырып, рахит секілді және т.б. ауруларды емдейді.

1 Бұзау қораның қысқаша сипаттамасы, технология мен технологиялық қондырғыларды таңдау

Бұзау қораның ғимараты типтік, тік бұрышты өлшемі: ені – 18 м, ұзындығы – 48 м. Қабырғасы бетондық панель, бөлмеаралық қоршаулар кірпіштен жасалған.

Жабындары рубероидпен қапталған темір бетон плиталары мен минераловатты плиталармен және асбоцементтік толқындық беттермен құралып жасалған.

Бұзау қораны сумен жабдықтау ферманың жанындағы шаруашылық ауызсу желісінен қарастырылған. Су– малдарды суаруға, қораны тазалауға, технологиялық қажеттіліктерге және қызметкерлердің қолданысына жұмсалады.

Технологиялық қондырғылардан шыққан ағынды су кәріздің ішкі аудандық жүйесіне жіберіледі.

Малдарға арналған бөлмелерді жылыту жүйесі – ауалық, тұрмыстық және қосымша бөлмелерді жылыту – радиаторлармен жүзеге асырылады.

Бөлмелердің желдетуі тарту шахталарымен, терезе, есіктермен жүзеге асады.

Нысанды тексеру нәтижесінде желдету жүйесінің кемшіліктері анықталды, әсіресе өтпелі кезеңде.

Бұзауларға арналған бөлмелердегі температура мен ауаның ылғалдылығы нормадан жоғары. Бұзаулар ауырады, салмақ қоспайды. Микроклиматтың оптимальды параметрлерін сақтау үшін малдарға қолайлы жағдай жасайтын қазіргі заманауи автоматтандырылған қондырғыларды проектілеу қажет.

Ғимарат 15 күндіктен 6 айлыққа дейінгі бұзауларды өсіруге арналған. Бұзауларды бұзауханада ұстау топтық қоршамдарда іске асырылады. Олар демалыс бокстарымен жабдықталған. 1-ші секцияда 15 күндіктен 3 айлыққа дейінгі бұзаулар 10 бастан станоктарда бағылады. Станоктар ұзындығы 1 метр, ені 0,461 метр бокстармен жабдықталған. 2-ші секцияда 3 айлықтан 6 айлыққа дейінгі бұзаулар 20 бастан станоктарда бағылады. Бокстардың өлшемі 1,2х0,545 метр.

Бұзауларды күнделікті бағу үшін 1 басқа 2 м³ есебімен, қатты жабынды жайылым алаңдары қарастырылған.

Кіші бұзауларды (3 айлыққа дейінгі) ультракүлгін сәулелерімен сәулелендіру үшін ЛЭР-40 эритемдік жарықтандырғыштар қабылданған. Сәулелендіру бағдарламасы әр нақты жағдайға байланысты комплекстің ветеринар мамандарымен құрастырылған.

Малдарды суару ПА-1А автосуарғышпен, 10 басқа 1 науа есебімен қарастырылған.

2,5 айлыққа дейінгі бұзауларды табиғи сүттің ауыстырғышымен қоректендіріп және ірі жемдерді жеуге үйретеді.

Сүт дайындау және тарату үшін насосы мен сүт құбыры бар сиымдылығы 200 литрлік КПГ10 екі қондырғысы қолданылады.

Дайындау келесі жолмен жүзеге асады: қондырғылардың резервуарларына ЗЦМ ұнтағы салынады, температурасы 37⁰ көлемі 30-40 литр су құйылады және араластырғыш іске қосылады.

Араластырғаннан кейін қажетті мөлшердегі сүтті алу үшін температурасы 33⁰С су қосылады. Сүт сорғымен сақиналы құбырға айналады және шлангалар арқылы крандардың көмегімен полиэтиленді шелектерге құйылады. Сауын аяқталған соң шелектер арнайы ваннада жуылып, стеллаждарда сақталады. Резервуарлар, сорғы және сүт құбыры да жуылып, дезинфекцияланады.

Малдарды азықтандыру сабанмен және құрама жеммен жүзеге асырылады. Жем КТУ-10 жемтаратқышпен және қоларбамен таратылады. Науаның биіктігі 3 айлыққа дейінгі бұзаулар үшін 0,35 метр, ал 6 айлыққа дейінгі бұзаулар үшін 0,4 м бір басқа.

Төлдеуханадағы көңді тазалау көлденең қырмалы ТСН-160 тасымалдауышымен қартастырылған. Жайылымдық араңдардан көңдік масса БН-1 қондырғылы трактормен көлікке тиеліп шығарылады.

2 Жарықтандырғыш қондырғыларды есептеу

2.1 Жарық техникалық бөлім

2.1.1 280 басқа арналған бұзау тұратын бөлменің жарықтандыру қондырғыларын есептеу

Бастапқы мәліметтер:

Ауданы, S=756м²;

Ұзындығы, а=42м;

Ені, в=18м;

Биіктігі, Н=3,3м;

Электр торабының кернеуі, U=220В.

1. Жарықтандыру түрі – жұмыстық. Жұмыстық жарықтандыру жарықтандырудың негізгі түрі. Ол әрбір бөлмеде міндетті түрде орындалады[1].

2. Жарықтандыру жүйесін таңдаймыз - ортақ бірқалыпты. Ол бір типті жарықтандырғыштар бірдей биіктікте, бір-бірінен бірдей арақашықтықта орналастыру арқылы жүзеге асады.

3. Нормаланған жарықталыну деңгейін анықтаймыз - Е_н=100лк [2].

4. Жарықтандырғыш типі - ПВЛМ-(2х40). Бұл жарықтандырғыш көбінесе шамды, ауаның ылғалдылығы 4-тен 98 пайызға дейін, агрессивті газдары бар өндірістік бөлмелерді жарықтандыруға арналған.

5. Бөлменің сипаттамасына және жарық көзіне (ЛЛ) байланысты [3] анықтамалық әдебиеттен қор коэффициентін анықтаймыз. Ол жарықтандырғыштың шаңбасуына байланысты жарық ағынының төмендеуін ескергенде, К_з = 1,6.

6. Бөлме ішіне жарықтандырғыштарды орналастыру:

6.1. Орналастыру биіктігін таңдаймыз. Бұзау қораның құрылыс профилін (төбесіз екі қиғаш бетті жабылым) ескере отырып, жарық тізбегін тросс арқылы жүргізу әдісін таңдап аламыз.

Іліну биіктігі еденнен есептегенде :

h_р. =2.9 м.

6.2. Жарықтандырғыштардың арақашықтығын мына формуламен анықтаймыз:

,м (2.1)

мұндағы – мөлшерлі алғандағы шырақтардың тиімді аралығы, λ =1,4;

-жарықтандырғыштардың салбырама биіктігі,

6.3. «а» қатарындағы жарықтандырғыштардың санын анықтаймыз:

дана (2.2)

мұндағы а – бөлменің ұзындығы,м

L – жарықтандырғыштардың арақашықтығы,м

N_a=11 дана деп қабылдаймыз.

6.4. «в» қатарындағы жарықтандырғыштардың қатарлар санын анықтаймыз.

Өндірістік технологияны, малдарды технологиялық орналастыруды, жемханалар мен өтпелердің орналасуын ескере отырып, «в» бөлмесіне 3 қатар жарықтандырғыштар қоямыз.

N_в = 3 қатар.

6.5. Бөлмелердегі барлық жарықтандырғыштар санын анықтаймыз:

, дана (2.3)

дана

6.6. Жарықтандырғыштардың арақашықтығын анықтаймыз:

(2.4)

7. [9] анықтамалық әдебиеттен қабырғалардың, төбенің, жұмыс бетінің шағылу коэффициенттерін анықтаймыз:

8. Жарық ағынын пайдалану коэффициентінің әдісімен есептеуге көшеміз. Бұл әдіс негізінен жабық үй-жайлардың жазық жұмыстық беттерін жалпы бірқалыпты жарықтандырғыштарды есептеуге пайдаланады.

Есептеу формуласы:

(2.5)

мұнда -шамның жарық ағыны, лм;

-нормаланған жарықталыну, лк;

-бөлменің ауданы, м²;

-қор коэффициенті, =1,5;

-жарықтандырудың бейбіркеліктік коэффициенті: біздің жағдайда Л.Ш. үшін =1.1 деп қабылдаймыз,

-бөлмедегі жарықтандырғыштар саны, дана;

-жарық ағынын пайдалану коэффициенті: бұл коэффициент жарықтандырғыштың типіне, бөлме төбесінің, қабырғаларының және еденінің шағылу коэффициенті (ρ_т ·ρ_қ ·ρ_қ) мен бөлменің индексіне тәуелді болады, болғанда .

Бөлменің индексін мына формуламен анықтайды:

. (2.6)

Мәндерін қойсақ:

,

і= 4,34 және шағылысу мәндерінің коэффициентері

жарық ағынының пайдалану коэффициентіне сәйкес келеді, .

Алынған мәндерді (2,5) формулаға қойып бір шамның жарық ағынын анықтаймыз:

Жарық ағынының алынған мәні бойынша каталогтан жарық ағынының мәні жақын келетін стандарттық қуатты жарық көзін таңдап аламыз. Каталог бойынша =3000лм және Р_ш=40Вт ЛБ-40-4 типті люминесценттік шам таңдап аламыз.

Таңдаудың дұрыстығы мына жолмен тексеріледі:

(2.7)

Шарт орындалады.

9. 280 басқа арналған бұзау қораның жарықтандырғыш қондырғысының қуатын мына формула бойынша анықтаймыз:

Вт (2.8)

мұнда Р_л – бір шамның қуаты,Вт;

n-жарықтандырғыштағы шамдар саны,дана;

N-бөлмедегі жарықтандырғыштар саны,дана.

Жарықтандырғыштардың шеткі қатарлары ұзындығы 6м дәліздермен қосылған өтпелерде орналасқандықтан, шеткі қатарларға бір-бір жарықтандырғыштан қосамыз, сонда:

.

Бұдан:

Вт

кВт;

2.1.2 280 басқа арналған бұзау қораның жарықтандыру құрылғысын тексеру есебі

Есепті нүктелік әдіспен жүргіземіз. Оның мақсаты жұмыс бетінің кез-келген нүктесінде жарықталыну деңгейі нормадан төмен болмау керек. Нүктелік әдіспен тексерудің басты формуласы :

(2.9)

мұндағы: Е_А – бөлменің жұмыстық жарықталынуы, лк;

n- жарықтандырғыштағы шам саны,дана;

F_л – шамның жарық ағыны,лм;

m - қосымша жарықталыну коэффициенті. [1] анықтамалық әдебиеттен m=1,2 деп қабылдаймыз.

К_з – қор коэффициенті.

1. Жарықтандырғыштың ұзындығы оның есептік нүктесіне дейінгі арақашықтықтан екі есе кіші болғандықтан люминесценттік жарықтандырғыштарды нүктелік жарықтандырғыш элемент ретінде қарастырамыз. Жарықтандырғыштар орналасқан бөлменің ауқымында ең аз жарықталынатын бақылау «А» нүктесін белгілейміз.

2. Жарықтандырғыштардан «А» нүктесіне дейінгі қашықтықты анықтаймыз:

3. Жарық сәулесінің әрбір жарықтандырғыштан «А» есептік нүктесіне tgα құлау бұрышын мына формуламен анықтаймыз:

, (2.10)

[1] анықтамалық әдебиеттен жарық күшін анықтаймыз:

; ;

Әрбір жарықтандырғышпен құрылатын бақылау нүктесіндегі шартты жарықталынуды келесі формуламен анықтаймыз:

(2.11)

4. «А» нүктесіне жақын жарықтандырғыштардан түсетін шартты жарықтанудың қосындысын анықтаймыз:

(2.12)

Алынған мәндерді (2.9) формуласына қойып, «А» нүктесіндегі жұмыстық жарықталынуды анықтаймыз:

Есептің дұрыстығы мына шарттың орындалуымен анықталады:

(2.13)

шарт орындалады.

2.1.3 280 басқа арналған бұзау қора вент камерасының жарықтану қондырғысын есептеу

Бастапқы мәліметтер:

Аудан, S = 18,7 м²;

Ұзындығы, а = 6,22м ;

Ені, в=3 м;

1. Жарықтандыру түрі – жұмыстық.

2. Жарықтандыру жүйесі – ортақ біркелкі.

3. Нормаланған жарықтандырудың өлшемін [1] анықтамалық әдебиеттен аламыз. E_н=50лк

4. Жоғары шамды және әрі ылғалды өндірістік бөлмелерді жарықтандыруға арналған - НСП - 11-200-231-УЗ типті жарықтандырғышты таңдап аламыз.

5. [2] анықтамалық әдебиеттен бөлменің сипаттамасына және жарық көзінің типіне байланысты (лм) қор коэффициентін таңдап аламыз. К_з=1,5.

6. [3] анықтамалық әдебиеттен төбенің, қабырғалардың, жұмыс бетінің шағылысу коэффициенттерін аламыз: r_n = 50%; ρ_ст = 30%; ρ_р.n.= 10%

7. Бұзау қора венткамерасының жарықтандыру қондырғысын есептеуді меншікті қуат әдісімен жүргіземіз. Бұл жарық ағынын есептеудің ең жеңіл тәсілі.

[2] анықтамалық әдебиеттің меншікті қуаттың ортақ біркелкі жарықталыну кестелерінен қажетті меншікті қуатты таңдап аламыз.Ол жарықтандырудың берілген деңгейін қамтамасыз етуге қажет.

бұдан Е_н = 100 лк, К_з = 1,3

Кестедегі Е_н және К_з бізге қажетті шамадан өзгеше болғандықтан, Ρ_уд пропорционалды жолмен табамыз:

100 лк – 23,2 Вт/м² – 1,3

50 лк – х – 1,5

Сонда

.

8. Ортақ қуатты мына формуламен табамыз:

, Вт (2.14)

мұндағы Р_уд – меншікті қуат,Вт/м²

S – бөлме ауданы,м²

.

9. Ортақ орнатылған қуатқа сүйене отырып, бұзау қораның венткамерасына жарық ағыны , қуаты , Б 215 – 225 -150 типті қыздыру шамдары бар НСП - 11-200-231-УЗ типті екі жарықтандырғыш орнатамыз.

.

Сонда бұзау қораның венткамерасын жарықтандыру қондырғысын орнатылған қуатын (2.8) формуламен табамыз:

.

2.1.4 ЗЦМ дайындайтын және жуынатын бөлмелердің жарықтандыру қондырғысын есептеу

Бастапқы мәліметтер:

Ауданы,S = 17,3 м²;

Ұзындығы,а = 6,22м;

Ені, в=2,78 м;

Есепті 2.1.3 тармақтарына ұқсас жүргіземіз:

1. Жарықтандыру түрі – жұмыстық.

2. Жарықтандыру жүйесі – ортақ біркелкі.

3. [1] анықтамалық әдебиеттен нормаланған жарықтануды анықтаймыз. E_н=150лк

4. Жарықтандырғыш түрін таңдаймыз - ПВЛМ (2х65).

5. К_қ=1,3.

6. r_n = 50%; ρ_ст = 30%; ρ_р.n.= 10%

7. [2] анықтамалық әдебиеттегі ортақ біркелкі жарықталынудың меншікті қуатының кестесінен қажетті меншікті қуатын таңдап аламыз:

бұдан ,

Е_н және К_қ кестелік мәні бізге қажетті мәннен өзгеше болғандықтан Ρ_уд пропорционалды жолмен табамыз:

100 лк – 4,8 Вт/м² – 1,5

150 лк – х – 1,6

Сонда

8. Ортақ орнатылған қуатты төмендегі (2.14) формуламен табамыз:

9. Ортақ орнатылған қуатқа сүйене отырып, ЗЦМ дайындайтын бөлмеге жарық ағыны , қуаты , ЛБ 65 типті екі люминесценттік шамдары бар ПВЛМ типті бір жарықтандырғыш орнатамыз.

Сонда ЗЦМ дайындауға арналған бөлменің жарықтандыру қондырғысының орнатылған қуатын (2.8) формуласымен табамыз:

Кезекші қызметкер бөлмесі, қалқан және жем сақтайтын бөлмелер де осы жолмен есептелінеді. Есептеу нәтижелері 2.1 кестеге сәйкес техникалық тізімге түйістірген.

Кесте 2.1. Техникалық тізім Кесте 2.1 Жарық техникалық тізім	Ортақ жалпы қуат		2.8	0,3	0,13	0,06	0,15	0,08	ЯТП-0.25
	шамдар	Саны шт.	33	2	2	1	1	2	1
		Қуаты, Вт	40	150	65	60	150	40
	Жарықтандырғыш	Саны, шт	35	2	1	1	1	1
		Тип і	ПВЛМ-2х40	НСП-11-200-231-У3	ПВЛМ-2х65	НСП-11-100-231-У3	НСП11	ПВЛМ-2х40
	Қор Коэффициент і, Кз		1,6	1,5	1,6	1,5	1,5	1,5
	Нормаланған жарықталыну		100	50	150	10	50	200
	Шағылысу Коэффициенті	Жұмыс беті ρрп,%	10	10	10	10	10	10
		Қабырға, ρст,%	30	30	30	30	30	30
		Төбе ρп,%	50	50	50	50	50	50
	Бөлменің сипаттамасы	Орта жағдайының сипаттамасы	Дымқыл химикалық орта	шаңды	дымқыл	шаңды	нормаланған	нормаланған
		Есептік биіктігі hp, м	2,5	2,5	2,5	2,5	2,5	2,5
		Ауданы, S,м2	756	18,7	17,3	17,3	8,6	8,3
		Атауы	Мал тұратын бөлме	Венткамера	Сақтау бөлмесі	Жем сақтау бөлмесі	Қалқан	Кезекші қызметкер бөлмесі	Төмендететін трансформатор
	Жоспар бойынша		1	2	3	4	5	6	7

2.2 Электро-техникалық бөлім

Жарықтандырғыш қалқанды электрқалқан бөлмесіне орналастырамыз. Қорек көзін АВВГ кабелімен жүргіземіз. Жарықтандырғыш қалқаннан 6 топтық тізбек шығады:

1...2 топтар- мал тұратын бөлмедегі жарықтандырғыш құрылғылар;

3 топ- қосымша бөлмелердің жарықтандыру құрылғылары;

4 топ- кезекші және сыртқы жарықтандырудың жарықтандырғыштары;

5 топ- сәулелендіргіш құрылғылар;

6 топ- төмендетуші трансформатор.

Жарықтандырғыш электрқондырғылардың жүйесі АВВГ маркалы кабельмен орындалады. Қорғағышқа салып қабырғамен жүргіземіз де арқансымға ілеміз.

2.2.1.Жарықтандырғыш құрылғы топтарының есептік қуатын анықтау

Топтық тізбекті есептегенде, бір топпен қоректенетін жарықтандырғыштар бір мезетте бірге жанатынын ескерген жөн. Газразрядтық шамдары бар жарықтандырғыштар үшін шамның қуатына ЖРА-ның шығыны қосылады.

(2.15)

1-топ:

2-топ:

3-топ:

4-топ:

5-топ:

6-топ:

Жарықтандырғыш құрылғының есептік қуатын мына формуламен анықтаймыз:

, (2.16)

мұндағы, - жарықтандырғыш құрылғы қуатының қосындысы, кВт;

К_с - сұраныс коэффициенті, К_с = 0,85.

2.2.2 Жарықтандыру жүйесін есептеу

Ажыратқыштармен жарықтандырғыштарды және топтық қалқанмен осы қабылдағыштарды қосатын топтық тізбекті және т.б. белгілейміз.

Өткізгіштердің қимасын есептеу

1. Бірінші топтағы өткізгіштердің қимасын есептеу.

Бірінші топ мал тұратын бөлмедегі люминесценттік шамы бар жарықтандырғыштардан тұрады. Бірінші топтың есептеу сұлбасы 2.1 суретке сәйкес көрсетілген.

Сурет 2.2 1-топтың түрлендірілген сұлбасы

l_o= 1,5; l=9,5м; l₁=3,82 м; l₂=7,64 м; l₃=3,5 Р=0,08 кВт

а) Бірінші топ үшін моменттер қосындысын анықтаймыз:

(2.17)

б) Осы топтағы кабель қимасын мына формуламен анықтаймыз:

, (2.18)

мұндағы С=7,4 – [2] анықтамалық әдебиеттен алынған, қуат жүйесіне тәуелді коэффициент.

6U=2,5% - мүмкін болатын қуат шығыны

[2] анықтамалық әдебиеттен механикалық қуатқа байланысты өткізгіштің қимасын S =2,5мм деп таңдаймыз.

6) Мына төмендегі формуламен қуат шығынын қайта есептейміз:

(2.19)

г) Мына формула бойынша кабельдің шекті қызуын тексереміз:

. (2.20)

Сонда:

,

.

Соңғы шешім бойынша АВВГ (2х2,5) маркалы кабельді таңдап, оны қорғағышқа салып қабырғамен жүргіземіз де арқансымға ілеміз.

Келесі топтардың есебін ұқсас тәсілмен жүргіземіз. Есептің нәтижелерін есептік сұлбаға түсіреміз. (2.2 кестеге сәйкес.)

2.2.3 Басқару аппараттарын және желіні қысқа тұйықталудан қорғайтын қалқан типін таңдау

1. Кірмедегі есептік тоқты мына формуламен анықтаймыз:

, (2.21)

ЯОУ – 8501 типті жарықтандырғыш топтық қалқанды басқару аппараттарымен қорғаныспен қабырғаға орнату үшін таңдаймыз. Кірме аппаратының типі ПВЗ-60; топтарда 25 амперге арналған құрамалы ажыратқышпен АЕ-1031-1, саны – 6. Жарықтандырғыш қалқанның қорғаныс дәрежесі ІР 54.

	Жарықтандыру тізбегі	Жарықт. түрі	Жұмыс- тық	Жұмыс-тық	Жұмыс-тық	Жұмыс-тық	Сәуле.	кезекші
		Салу әдісі	Ск.трос	Ск.трос	Ск.трос	Ск.трос	Ск.трос	Ск.трос
		Кернеу шығыны	1,66	2,3	0,8	1,4	0,6	1
		Кабельдің маркасы,өткізу қимасының ауданы, мм2	АВВГ-2,5	АВВГ-2,5	АВВГ-2,5	АВВГ-2,5	АВВГ-2,5	АВВГ-2,5
		Момент, Нм	30,66	44	14,8	24	12	0,15
		Есептік тоқ, А	7,27	7,27	8,3	6,7	2,1	0,17
		Орнатылған қуат, кВт	1,44	1,44	1,82	1,32	0,48	0,04
	Жарықтандыру қалқаны	Ажыратқыш тоғы,А	25	25	25	25	25	25
		Автомат типі	АЕ-1031	АЕ-1031	АЕ-1031	АЕ-1031	АЕ-1031	АЕ-1031
Кесте 2.2 Жарықтандыру жүйесінің есептік сұлбасы		ЖҚ-ң типі, сұлбасы және тобының нөмірі	ЯОУ-8501
		Ажыратқыш тоқ, А
		Аппаратты кірмеде өшіру	ПВЗ-60
	Жарықтандыру қалқаны	Салу әдісі	ск
		Есептік тоқ,А	11
		Кабельдің қимасының ауданы, мм2	10
		Кабель маркасы	АВВГ			L=9м

3 Желдету және жылыту жүйелерін есептеу

Бұзау қораны жылумен жабдықтау ферманың орталық қазандығынан жүзеге асырылады. Жылу таратушы су, оның параметрлері t_i = 95⁰, t₀=70⁰C. Ыстық сумен қамтамасыз ету – орталықтандырылған. Жылу таратушы су температурасы t= 55⁰C. Малдарға арналған бөлмелер - ауамен желдеткіш арқылы жылытылады. Тұрмыстық және қосымша бөлмелерді жылыту радиаторлармен, М – 90. Барлық жылулық құбырлар шынылы мақтамен қапталады. Қаптаманың қалыңдығы – 40 мм. Изоляцияға тұрабаларының коррозияға қарсы түске бояуы суық изолды мастика бойынша изолмен орындаған.

3.1 Желдету жүйесін есептеу

Бұзау ұстайтын бөлмелерде қажетті ауа алмасуды қамтамасыз ететін механикалық қосылатын желдеткішті дәл есептеу керек.

3.1.1 Ауа алмасуы есептеу

Қажетті ауа алмасуды анықтау L :

а) Ылғал бөлінуді кетіру шарты бойынша мына формуламен:

, м³/сағ (3.1)

мұндағы W_ж – бөлмедегі ылғал бөліну, г/сағ;

d_в ,d_н – ішкі және сыртқы ауадағы ылғал мөлшері, м³/кг;

r - t= t_в болғандағы ауаның тығыздығы,кг/м³ .

1. Малдарға арналған бөлмелердегі ылғал бөлінуді мына формуламен анықтаймыз:

, г/сағ (3.2)

мұндағы W_ж –малдан бөлінетін ылғал,г/сағ;

W_исп –су ішетін науадан, жемнауадан, еденнен және басқа да ылғалды беттерден буланатын ылғал,г/ сағ.

2.Ылғалды W_ж мына формуламен анықтаймыз:

, г/сағ (3.3)

мұндағы n – бірдей ылғал бөлетін жануарлардың саны;

W_ж– бір малдан бөлінетін ылғал, г/сағ.[5] анықтамалық әдебиеттің 19 қосымшасынан табамыз.

W_{1 ж} = 35 кг салмақтағы 1 айлыққа дейінгі бұзаулар үшін 63 г/сағ;

W_{2 ж} = 135 кг салмақтағы 3 айлық және одан үлкен бұзаулар үшін 198 г/сағ;

К_t - бөлмедегі ауа температурасына байланысты малдардан бөлінетін ылғалдың өзгеруін анықтайтын коэффициент, t_в=15⁰ С. [5] анықтамалық әдебиеттің 20 қосымшасы бойынша К_t =1,24. (3.3) формуласына мәндерді қойып:

;

3.W_исп - мына формула бойынша анықтаймыз:

, г/саг (3.4)

мұндағы x - 0,1...0,3 ке тең бұзауқораға арналған коэффициент;

Сонда (3.2) формуласымен анықтаймыз.

4. [6] анықтамалық әдебиеттің Н,d – ылғалды ауа диаграммасының көмегімен ішкі және сыртқы ауаның ылғалын анықтаймыз. Ішкі және сыртқы ауаның тиісті ылғал және температура мәндері:

t_в = 15⁰ С ;j_в = 75

t _н = -25⁰ С; j_в=75%

d_в = 7 г/кг; d_н =3,2 г/кг

5 Ауа тығыздығын мына формуламен анықтаймыз:

(3.5)

мұндағы В – берілген аудандағы барометрлік есептік қысым,кПа;

101,3 – қалыпты физикалық жағдайдағы барометрлік есептік,кПа

Табылған мәндерді (3.1) формуласына қойып:

б) формула бойынша алып тастаған зиянды газдардың шарты бойынша (әсіресе СО₂):

(3.6)

мұндағы С – 1 малдан бөлінетін СО₂ мөлшері, л/сағ.

[5] анықтамалық әдебиеттің 19 қосымшасынан табамыз:

С= 20 л/сағ – 35 кг салмақтағы 1 айға дейінгі бұзаулар үшін;

С= 62 л/сағ – 135 кг салмақтағы 3 айлық және одан үлкен бұзаулар үшін;

С₁–бөлме ауасындағы СО2-нің рұқсат етілген шектеулі концентрациясы,л/м³.

Бұзау қораларда 2,5 л/м^3- қа дейін;

С₂ – сыртқы ауадағы СО₂–нің концентрациясы (0,3...0,4 л/м³) .

Мәндерді (3,6) формулаға қоямыз:

Қажетті есептік ауа алмасу L(м³/сағ) екі үлкен мәннің ең үлкендерінен қабылданады және . Бұзау қораның ауа алмасуын ылғал бөліну арқылы қабылдаймыз, яғни L= L_w = 12278,8 м³/сағ.

6. Есептің дұрыстығын ауа алмасудың қысқалығымен К тексереміз, мына формула бойынша:

(3.7)

мұндағы V_n –мал ұстайтын бөлменің ішкі көлемі,м³.

Қажетті ауа алмасу дұрыс есептелген, себебі мал қораларға арналған К, жылдың суық мезгілінде, 3-тен 5-ке дейін болу керек.

Тұрмыстық және қосалқы бөлмелерді желдету табиғи жолмен терезелердің ашық фрамугалары арқылы жүзеге асады.

3.2 Жылыту жүйесін есептеу

3.2.1 Бөлменің жылулық балансын құру

Жүйенің жылыту жүйесін есептеу мал қораның жылулық балансының негізінде, жылдың суық мерзіміне қарай есептейді:

, Вт (3.8)

мұндағы Ф_от – мал ұстайтын бөлмедегі жылыту жүйесінің жылулық қуаты,Вт;

Ф_огр – сыртқы қоршаулар арқылы шығындалатын жылу ағыны,Вт;

Ф_инф – инфильтрация (бөлмені табиғи желдету) кезінде шығындалатын жылу ағыны;

Ф_в – ағынды ауаны жылытуға жұмсалатын жылу ағыны, Вт;

Ф_исп – бөлменің ылғалды бетін буландыруғажұмсалатын жылу ағыны,Вт;

Ф_ж– малдардан бөлінетін еркін жылу ағыны,Вт.

Бөлменің сыртқы қоршаулары арқылы шығындалатын жылу ағыны мына формуламен анықталады:

, Вт (3.9)

мұндағы q– бөлменің жылулық сиапттамасы, кДж/(м³ С).

V–бөлменің көлемі,м³ ;

t_b,t_н – ішкі және сыртқы ауаның температурасы, С.

Сонда:

немесе 130104 Вт

468000×0,278=130104 Вт

Сүзілетін ауаны қыздыруға кететін жылу шығыны барлық жылу шығынының 30 пайызын құрайды.

Ағынды ауаны жылытуға жұмсалатын жылу ағыны мына формуламен анықталады:

, Вт (3.10)

мұндағы L- қажетті ауа алмасу,м³/сағ;

r - сыртқы ауаның тығыздығы,кг/м³;

C_р – ауаның меншікті жылу сиымдылығы, 1 ;

t_в– ішкі ауаның температурасы, ⁰С;

t_o.n– есептік жылыту температурасы, ⁰С.

Сыртқы ауаның тығыздығын (3.5) формула бойынша анықтаймыз:

.

Сонда (3.10) формуласына сәйкес :

.

Бөлмедегі ылғалды беттерден булануға жұмсалатын жылу шығыны (еден, жем салатын науа, су ішетін науа) мына формуламен табамыз:

. (3.11)

Малдардан бөлінетін жылу мөлшерін мына формуламен анықтаймыз:

, (3.12)

мұндағы n- бірдей еркін жылу бөлетін малдардың саны;

q- бір малдан бөлінетін еркін жылу ағыны,Вт; [5] анықтамалық әдебиеттің қосымшасынан :

q₁ = 111 Вт – 35 кг салмақтағы 1 айлыққа дейінгі бұзаулар үшін;

q₂ = 349 Вт – 135 кг салмақтағы 3 айлық және одан үлкен бұзаулар үшін;

К_t- температураға t_в байланысты малдардан бөлінетін жылулықты ескеретін коэффициент; [6] анықтамалық әдебиеттің 20 қосымшасынан .

Сонда:

(152 ×111+128×349)×0,85=525330 Вт.

Жылыту және желдету жүйесін мына формуламен (3.8) анықтаймыз:

.

Бұзау қорада желдету жүйесі мен калориферді қолдану арқылы ауалық жылыту жүйесін орнатамыз.

3.2.2 Калорифер таңдап алу

1. Калорифердің ауа өтетін бөлігінің есептік ауданын мына формуламен анықтаймыз:

, м², (3.13)

мұндағы (u×ρ)_р – ауаның есептік массалық жылдамдығы 4...12 кг/(с•м²). (u×ρ)_р = 10кг/( см²) [7] деп қабылдаймыз.

Сонда:

. (3.14)

[5] анықтамалық әдебиеттің 5.5 кестеге сәйкес ауа өтетін бөлігі есептікке жақын калорифер таңдап аламыз. Ауа өтетін бөлігі f=0,486 м², жылыту бетінің ауданы F=41,6м² болатын КВБN9 калориферін таңдап аламыз.

2. Калорифердің жұмыстық массалық жылдамдығын мына формуламен анықтаймыз:

u_ρ= (3.15)

3. Калорифердің жылу берілісін мына формула арқылы анықтаймыз:

, Вт (3.16)

мұндағы K– жылу беріліс коэффициенті (су калориферлері үшін 23…29 Вт/(м²ºC);

F– калорифердің жылу бетінің ауданы, м²;

t_cp– Жылытылатын ауаның орташа температурасы, ºC;

t´_cp– жылу бергіштің орташа температурасы, ºC.

Жылу тасымалдаушы су болғанда t´_cp мына формуламен анықталады:

, (3.17)

мұндағы t_r және t_о – калориферге кіретін және шығатын жердегі судың температуралары,

^оС;

; (3.18)

мұндағы t_н және t_в – ішкі және сыртқы ауаның температуралары, ^оС.

(3.15) формуладан :

.

Қондырғыға кезекпен орналастырылған үш КВБN9 калориферін қабылдаймыз, сонда:

. (3.19)

Ф_к.у–лік қондырғының жылу берілісі Ф_от жылыту және желдету жүйесінің жылулық қуатынан 15...20 жоғары болу керек. Дұрыс калориферлік қондырғы үшін мына шарттар орындалуы керек:

, (3.20)

.

Шарт орындалады.

3.2.3 Желдеткішті таңдау

Механикалық желдету әдетте орталықтан тепкіш желдеткіштер көмегімен жүзеге асырылады. Желдеткішті таңдап алу оның ауа бергіштігі L_ж және тудыратын ауа арыны (қысымы) Р_жбойынша орындалады.

Желдеткіштің ауа бергіштігі L_ж, м³/сағ., ауа құбырында болатын ауа шығындары мен оның сорылуын қалыптайтын коэффициентті ескеру арқылы ауа алмасуының есептік шамасы L бойынша анықталады [8]:

м³/саг, (3.21)

Желдеткіш тудыратын ауа арынының Р_ж (Па) желдету құбырында кездесетін кедергілерден асып түсетін шамасы мына өрнекпен анықталады :

(3.22)

мұндағы 1,1- болжамдалмаған кедергілерге арналған ауа арынының қор

коэффициенті;

Н_қ- құбырдағы ауа арынының шығыны, Па;

Н_ж.к.- жергілікті кедергілерден болатын ауа арынының шығыны, Па;

Р_к- калорифердің кедергісі, Па.

Құбырдағы ауа арынының шығыны :

(3.23)

мұндағы λ- құбырдағы ауаның үйкеліс коэффициенті, әдетте 0,02...0,03

шамасында болады;

және d- ауа құбырының ұзындығы мен диаметрі, м;

- құбырмен ішке енетін ауаның жылдамдығы, біздің жағдайда

;

ρ – құбырдағы ауа тығыздығы, кг/м³

Сонда:

.

Н_н.с арын шығынын мына формуламен анықтаймыз:

, (3.24)

мұндағы Σξ- құбырдың жеке учаскелерінің жергілікті кедергі коэффициенттерінің қосындысы.

Жергілікті кедергі коэффициенттерінің мәндері, 90^о -1¸1,5 бұрыштық иіні бар құбырлар үшін:

Тармақ – 0,2;

Жалюзи (кіріс) – 0,5

Бөлменің желдету жүйесінің сұлбасына сәйкес:

.

Сонда:

.

Калориферлік қондырғының ауа өтуіне кедергісін Р_к мына формуламен анықтаймыз:

, Па, (3.25)

мұндағы А=1,5 ; n=1,69 - [5] анықтамалық әдебиеттің 5.6 кестесіне сәйкес. n калориферлерін кезекпен орналастырғанда олардың ортақ кедергісі nP_к .

Сонда

.

Алынған мәндерді (3.21) формулаға қойып:

.

[6] анықтамалық әдебиеттің номограммаларынан L_в –ның берілісімен Р_в- ның арынына байланысты қажетті желдеткішті таңдаймыз.

L_в =14120м³/сағ және Р_в =780 Па байланысты орналықтандырылған Ц4-70 N6 сериялы желдеткішті таңдаймыз.

А=5000, h_в = 0,56.

Желдеткіштің айналу жиілігін мына формуламен есептейміз:

, (3.26)

мұндағы N⁰_вент – желдеткіш нөмірі.

Сонда:

.

Желдеткіш жетегі ретінде пайдаланылатын электр қозғалтқыш білігіндегі қажетті қуатты мына өрнекпен анықтаймыз:

кВт (3.27)

мұндағы η_ж=0,56 – желдеткіштің п.ә.к.;

η_б– берілістің П.Ә.К, η_б=0,95 (біздің жағдайда)

Электр қозғалтқыштың орнатылған қуаты мына өрнекпен анықталады:

кВт (3.28)

мұндағы К_қ=1,1...1,5 – центрден тепкіш желдеткіштерге, біздің жағдайда К_қ=1,3 деп қабылдаймыз.

Сонда

Қондырғыға мынадай типті электр қозғалтқыш таңдаймыз: 4А132М6СУ1 с Р_н=7,5кВт, n=960 айн/мин; I_п=16,5 А; η =0,85 ; cos j=0,81; l=2,2; К=7 [8].

Ауаны ішке енгізу жүйесі үшін Ц4-70N6 типті екінші қосымша желдеткіш орнатамыз.

3.3 Желдету және жылыту жүйелерін автоматтандыру

Біздің жасап отырған жобамыз бұзау қораны автоматты басқару, бақылау, қорғау жолдарын қарастырады.

Жылыту және желдету жүйелерінде автоматтандыру керек. Себебі бөлмеде қажетті температура мен ауа алмасуын сақтап отыру қажет.

Басқару сұлбасы екі жолмен жүзеге асады: автоматты және қолмен.

Автоматты режим

П1(П2) ауаны жылыту және бөлме ішіндегі температураны автоматты сақтайтын ауаны ішке енгізу жүйелері қыс мезгілінде жұмыс жасайды.

Жобада қарастырылады:

– Сыртқы ауаның температурасы төмендеп ауаны ішке енгізу желдеткіш істен шыққанда калориферді қатып қалудан қорғау. Датчик ретінде дилатометрикалық типті ТУДЭ температура реттегіштері қолданылады.

– Бөлмедегі ауа температурасын реттеу. Ол құбыр клапанының кері қайтқан жылу тасымалдағышының жұмыс механизміне әсері арқылы жүзеге асады.

– П3¸П8 ауаны ішке енгізу жүйелері жаз мезгілінде максималды айналымда жұмыс істейді.

Өтпелі кезеңде максималды.

Жылдамдықты ауыстыру үш жағдайы бар. SA1 дистанционды кілтпен жүзеге асырылады:

«максим.жылд.-өшір-миним.жылд.»

Жүйенің өшіп немесе қосылуы бөлме ішіндегі ауа температурасына тәуелді. Берілген температурадан (+9^оС) жоғарылағанда желдеткіштің электр қозғалтқыштары қосылады, берілген температурадан төмендегенде (+7^оС) қозғалтқыштар өшеді. Құрылғылардың өшіп қосылуын басқаруға ДТКБ типті температура датчиктері қабылданған.

Сору жүйелері.

Бөлменің төменгі зоналарынан ауаны соруға жылдың барлық мезгілдерінде «Климат - 45» ( В1¸ В10 желдеткіштері) жабдықтар кешені қолданылады. Сораптық желдеткіштердің айналу жылдамдығын автоматты баяу реттеу үшін МК-ВА-УЗ басқару құрылысы қолданылады.

Желдетіліп отырған бөлменің ауа температурасының өзгерісіне байланысты задатчик технологияға қажетті температураға ыңғайластырылып, электрқозғалтқыштардың қорек кернеуіне әсер етеді. Үлкен қондырғының кері дифференциал температурасы 6⁰С. Бөлменің ауа температурасы белгіленген нормадан жоғарылағанда жүктемедегі кернеу өседі және желдеткіштердің айналу жылдамдығы өседі. Норма сигналы қосылады.

Бөлменің температурасы төмендегенде жүктемедегі кернеу азаяды, бұл желдеткіштердің қалыпты айналуымен «норма» сигналына сәйкес келеді.

Ауа температурасы белгіленген нормадан қондырғының кері дифференциал температурасына төмендегенде, «холод» сигналы қосылады да жүктемедегі кернеу минималды шегіне дейін төмендейді.Бұл минималды жылдамдыққа сәйкес келеді.

Температураның төмендеуі ары қарай жалғасса желдеткіш жұмысын тоқтатады.

Бөлмеден ауа соруды қамтамасыз ету үшін қондырғыға «Климат-45» жабдықтар кешенін таңдаймыз. Оның құрамына ВО – 5,6 [10] типті осьтік электр желдеткіштері кіреді.

ВО-5,6 желдеткішінің негізгі параметрлері.

Беріліс :

жалюзиден 5 мың м³/сағ;

толық қысым 42,14 Па;

максималды толық ПӘК 67%

максималды айналу жиілігі 900 мин ^-1

электр қозғалтқыштың типі Д80 В6П

орнатылған қуат 0,37 кВт

масса 25 кг

ВО-5,6 типті осьтік желдеткіштердің қажетті санын анықтаймыз:

1. Бөлме ішіндегі микроклиматты кең ауқымда реттеу үшін қажетті ауа алмасуды мына формуламен анықтаймыз:

, (3.29)

мұндағы Q – ауаның ортақ берілісі м³/сағ;

a - қажетті ауа алмасу м³/сағ;

;

2. Желдеткіштердің қажет санын мына формуламен анықтаймыз:

, (3.30)

мұндағы L_в – ВО – 5,6 м³/сағ типті бір желдеткіштің берілісі.

Қондырғыға ВО-5,6 типті 10 осьтік желдеткіш таңдаймыз.

МК-ВАУЗ типті басқару құрылғысы.

Құрылымның ерекшелігі ВО желдеткішінің айналу жиілігі ретсіз реттеледі. Құрылғының сезгіш элементі ТСМ-5071 типті кедергілі мыс термометр болып табылады. Температура жоғарылағанда оның кедергісі ұлғаяды, ал керісінше төмендегенде сәйкесінше азаяды. R5 резисторының температура датчигі (ПЛ1) айнымалы тоқтың реверсивті көпірдің иығына қосылады. Ол R13...R17 тұрақты резисторларынан тұрады. R14 резисторының үлкендігі температура (R1 резисторы) температура задатчигінің ауқымын және құрылғы шкаласының бөлу бағасын анықтайды. Температура задатчигініңқондырғысы үшін нөлдік жағдайға R10 резисторы қызмет етеді.

Ауа температурасы (IDt^oC) өзгергенде өлшеуіш көпірдің шығысында айнымалы кернеу (±U_шығ) пайда болады. Ол алдын - ала, уақытша және шығысына тиісті транзисторлы VT1,VT2, VT3 үш каскады бар күшейткіш демодутолярға (ПЛ1) барып түседі. Алдын- ала каскадтың шығуы уақытша күшейткіштің кірісін шунттайды.

Қуаты көбейтілген сигнал уақытша күшейткіштің жүктемесінен (резистор R6) шығыс күшейткішіне беріледі. Шығыс пен айнымалы тоқтың жүктемесі ретінде R17, R18 резисторлары және С6,С7 (ПЛ6) конденсаторлары қызмет етеді. Олар VD18, VD19 диодтарының көмегімен екі топқа бөлінген. Өлшеуіш көпірден түсетін кірме сигналдарына байланысты С6, С7 тізбектей байланысқан конденсаторларының қорытынды жүктемесі мәні бойынша өзгереді. Осыдан кейін R11, R12 резисторларына беріледі. Олар С2,С3 (ПЛ6) конденсаторларымен кернеу пульсациясын төмендету үшін шунтталған. МК-ВАУЗ қондырғысында (СИФУ) тиристорларымен импульсті - фазалы басқару жүйесі қолданылған. СИФУ-дың құрамына VT1, VT4 (ПЛ2, ПЛ4) триодтарындағы алты бір типті блокинг-генераторлар, блокинг- генераторларды қоректендіру үшін үш фазалы Т1...Т3 (ПЛ7) үш фазалық трансформатор және VD1, VD2 (ПЛ2...ПЛ4), VD13...VD18 (ПЛ15) диодты кілттермен жүзеге асатын ара тәріздес кернеудің құрастырылуы кіреді. Шамадан тыс кернеуден қорғау үшін Т1...Т3 трансформаторлары үшбұрыш тәсілімен жалғанған және FU1…FU3 сақтандырғыштардың үзбелі контакторы арқылы сызықты кернеуге қосылған.

Блокинг – генераторларының қосылу бұрыштары кернеудің өзгерісімен синхрондалған ол R7 (ПЛ5) резисторындағы зарядтан С1(ПЛ5) конденсаторында пайда болатын кернеу. С1,С2 (ПЛ2...ПЛ4) конденсаторларындағы ара тәріздес кернеу VD3...VD6 (ПЛ2...ПЛ4) диодтары арқылы және 507,506 нүктелерінің арасындағы шунттық тізбек разряды арқылы жұмыс істейді. С1(ПЛ5) конденсаторындағы кернеудің өзгеруі минималды болғанда, тиристорлардың өткізу бұрышы минималды және керісінше. Электр желдеткіштерді қолмен басқару R2 – резисторының көмегімен іске асады. Өлшеуіш көпірдің балансында максималды базалық кернеу R22 (ПЛ6) резисторымен орнатылады.

Электр желдеткіштерді автоматты басқару шунттық тізбектің 507, 600 нүктелері арасындағы кедергінің өзгеруі арқылы жүзеге асады. Ол (VT3,VT4) күшейткіш – демодулятордың үшінші каскадтағы жүктеме кернеуінің үлкендігімен белгісіне байланысты.

(VT3,VT4) транзисторларының жұмыс режимі R2, R3, R21, R22, R24 айнымалы резисторларымен реттеледі. Егер бөлмедегі ауа температурасы берілген температурадан төмен болса, қондырғының шығыс кернеуі төмендейді. Ол R2(П6) резисторында пайда болатын, VT3(ПЛ6) триодындағы кері өзгерісті кернеудің ұлғаюының нәтижесі. (-Dt^oC) кері дифференциалы 2,5...6^oC аймағында реттеледі. Дифференциалдың бұл мәндерінде «суық» деген белгі пайда болып, электр желдеткіштердің базалық айналу жиілігі базалық кернеудің көмегімен белгілі деңгейге дейін төмендейді. Ол R21(ПЛ6) резисторымен реттелуі мүмкін. Базалық кернеуді реттеудің төменгі деңгейі (ауа температурасының тиісті төмендеуінде) R23(ПЛ6) резисторының көмегімен орнатылады. «суық» жарық белгісінің пайда болуы К1(ПЛ10) релесінің қосылуына сай келеді. Оның контакторына жылу генераторлары және арақашықтықты сигнализация қосылуы мүмкін. К1 релесі HL2 шамының қорек тізбегі арқылы түсетін белгіден, VT5, VT6 (ПЛ6) триодтарының көмегімен қосылады. Қозғалтқыштардағы кернеуді реттейтін күштік элементтер ретінде, қарама-қарсы – параллель қосылған, (VS1…VS6) тиристорлары қызмет етеді.

Автоматты режим. Егер бөлме ішіндегі ауа температурасы талапқа сай келсе, өлшеуіш көпір бірқалыпта болады да, күшейткіш – демодулятордың шығысында белгі болмайды және HL1(«норма») сигналдық шамы жанады. Температура жоғарылағанда күшейткіш демодулятордан келетін сигнал VT4(ПЛ6) триодын ашады. Оның шығыс кедергісі R2 резисторын шунттайды. Соның нәтижесінде С1(ПЛ5) конденсатордағы кернеу өзгерісі азайып, қондырғының шығыс кернеуі өседі – желдеткіштердің айналу жиілігі көбейеді. Максималды кернеудің деңгейі R23(ПЛ6) резисторымен реттеледі. VT1, VT2 (ПЛ3) триодтарындағы күшейткіш HL1 шамындағы қорек тізбегін шунттағанда «норма» сигналы қосылады. Температураның берілген деңгейге дейін қайтадан төмендеуінде кернеудің шығысы базалыққа дейін төмендейді, VT1триоды түйіседі де «норма» сигналы пайда болады.

Бөлме ішіндегі ауа температурасының белгілі деңгейден дифференциал айырымына дейін өзгергенде (-Dt^oC), қондырғының шығыс кернеуі минималды шегіне дейін төмендейді. Ол R23(ПЛ6) резисторымен орнатылады және оның құрамына «суық» сигналы мен R1 релесі кіреді.

Осылайша «норма» жарық сигналы берілген мәннен ± 1,5...2⁰С аймағында жұмыс істейді.Дифференциал 2⁰С көп болғанда «норма» сигналы болмайды. Дифференциал – 2,5⁰С төмен болғанда «суық» жарық сигналы қосылады.

Қондырғыны қоректендіру. Өлшеуіш көпір – күшейткіш демодулятор, жарық сигнализациясы, өзгеруді қолмен және автоматты реттеудің түйіні (VT3, VT4 (ПЛ6)) триодтары Т4,+5(ПЛ8) трансформаторынан VD1... VD12(ПЛ1); VD12...VD16(ПЛ3), VD1, VD3...VD10(ПЛ3) диодтарындағы түзеткіш көпірлер арқылы реттелген кернеумен қоректенеді.

4 ТСН-160 типті айналмалы қозғалысты көң жинаушы транспортердың электр жетегін таңдау

Егер электр қозғалтқыштың қуаты дұрыс таңдалған болса электр жетек орындаушы механизмін сенімді әрі үнемді жұмысын қамтамасыз ете алады.

Қозғалтқыштың дұрыс таңдалған қуаты дегеніміз – орындаушы механизмнің жұмысын және мүмкін болатын жүктемеге сай дәл есептелген қуат.

Қозғалтқыштың қуатын механизмге қажетті қуаттан артық пайдалану оны дайындауға кеткен қымбат материалдарды толық пайдаланбауға, ПӘК тің және қуат коэффициентінің төмендеуіне алып келеді. Артық жүктемеден орама оқшауламасы қызады, нәтижесінде оқшауламалар жылдам ескіріп, жұмыс жасау едәуір қысқарады.

4.1 Транспортердің ортақ сипаттамасы

Бұзаулар тұратын бөлменің көңін тазалау механикалық стационарлы жолмен – ТСН-160 көң шығаратын транспортермен жүзеге асады. Ол бір мезгілде көң шығарады және оны көлікке тиейді. 280 басқа арналған бұзау қораның мал тұратын бөлмесіне орналастырылған ТСН-160 келесі параметрлері бар [11]:

L_r-100м- көлденең көлік шынжырының ұзындығы;

L_н=17м- қиғаш көлік шынжырының ұзындығы;

α =30º- қиғаш транспортер қондырғысының бұрышы;

Z = 4 – бір тәуліктегі тазалау саны;

u_r=0,19 м/с- көлденең транспортердің шынжырының қозғалыс жылдамдығы;

u_н= 0,72 м/с- қиғаш транспортер шынжырының қозғалыс жылдамдығы;

m_ц= 6кг- ұзындығы 1 м жонатын шынжырдың салмағы;

t_ц = 1,46м – жону адымы;

ƒ_ц.к.=0,5 – транспортер шынжырының көң каналының түбіне үйкелуі;

ƒ_ц.ж.=0,3 – транспортер шынжырының науаның түбіне үйкелуі;

ƒ_н.к =0,96 – көң каналының түбіне және қабырғасына үйкелу коэффициенті;

ƒ_н.ж.=0,99 – көңнің науаның түбіне және қабырғасына үйкелу коэффициенті;

Р_зак= 15Н – көңнің қырғыштар арасына, каналдың қабырғаларына немесе науаның қабырғаларына тұрып қалуына байланысты кедергісі.

Каналдың немесе науаның шеткі қабырғалрына түсетін көңнің қысымы оның салмағының жартысына тең. Көлденең транспортердің шынжыры бір жинастырғанда 1,5 толық айналым жасайды.

4.2 Көлденең транспортердің қозғалтқышын таңдау

Тазалау кезінде жетек білігіндегі жүктеме тұрақты болмайды. Тазалау басталғанда кедергі моменті максималды, соңына қарай көң азайып, жүктеме бос жүріс кезіндегі момент кедергісімен анықталады [4].

1. Бос жүріс кезіндегі транспортер шынжырының күшін мына формуламен анықтаймыз:

, (4.1)

мұндағы m_ц – 1м ұзындықтағы жонғыш шынжырдың массасы;

L_r – көлденең транспортер шынжырының ұзындығы,м;

ƒ_ц.к. – транспортер шынжырының көң каналының түбіне үйкелу коэффициенті.

Сонда:

.

2. Транспортер жүктемемен жұмыс жасағанда, көңнің каналымен жылжуына байланысты қосымша күштер пайда болады. Оны мына формуламен анықтаймыз:

, Н (4.2)

мұндағы m_н.г.– бір тазалаудағы каналдағы көңнің массасы, кг;

f_н.к – көңнің канал түбімен қабырғасына үйкелу коэффициенті.

Бір тазалаудағы каналдағы көңнің массасын мына формуламен анықтаймыз:

, (4.3)

мұндағы N – бірдей мөлшерде көң бөлетін сиырлардың саны;

q_н – бір тәулікте бір бұзаудан бөлінетін көңнің массасы,кг;

Сонда:

.

Алынған мәндерді (4.2) формулаға қойып , табамыз:

.

3. Көңнің канал қабырғаларына үйкелісін мына формуламен анықтаймыз:

, Н; (4.4)

мұндағы Р_бокг – канал қабырғаларына көңнің түсіретін қысымы,Н;

, (4.5)

Алынған мәндерді (4.4) формулаға қойып табамыз:

1. Көңнің қырғыштар арасына және канал қабырғаларына қысылып қалған кездегі шынжырдың кедергі күшін анықтаймыз:

(4.6)

мұндағы t_ц – қырғыштар адымы, м;

Р_зак – көңнің қырғыштар арасына және каналдың қабырғаларына қысылып қалуына байланысты кедергісі,Н.

Сонда

2. Жүктемемен жұмыс істеген кездегі транспортердің суммалық максималды күшін анықтаймыз:

. (4.7)

3. Қозғалтқыш білігіндегі бос жүріс режимінде кедергі моментін мына формуламен анықтаймыз:

(4.8)

мұндағы u_r– көлденең транспортердағы транспортер шынжырының қозғалу жылдамдығы, м/с;

– қозғалтқыш білігінің айналу жиілігі кезіндегі бұрыштық жылдамдығы, n_дв =1400; 1/мин, рад/с;

η_п = беріліс ПӘК-і.

Қозғалтқыш білігінің бұрыштық жылдамдығын мына формуламен анықтаймыз:

(4.9)

Беріліс ПӘК мына формуламен анықтаймыз:

, (4.10)

мұндағы η_р – редуктор ПӘК-і;

η_рп - ременді беріліс ПӘК-і.

Алынған мәндерді (4.8) формулаға қойып табамыз:

4. Транспортердің максималды жүктемемен жұмыс істеген кездегі кедергі моментін (4.8) формулаға сәйкес F_maxr орнына F_хr қойып табамыз:

5. Транспортердің жұмыс істеу ұзақтығын шынжырдың қозғалу жылдамдығымен анықтаймыз:

(4.11)

6. Транспортер қозғалтқышының бір тазалау кезіндегі жүктемелік диаграммасы 4.1 суретке сәйкес көрсетілген. Технологиясына сай транспортерді тәулігіне төрт рет қосады. Әрбір жұмыс уақыты t_pr=9,22 мин :

немесе 5 сағат 50 мин. (4.12)

Сурет 4.1 Көлденең транспортер қозғалтқышының жүктеме диаграммасы

7. Бір тазалау кезіндегі қуат пен момент эквиваленттерін мына формулалармен анықтаймыз:

(4.13)

(4.14)

8. Р_экв= 1,485 кВт және ω_дв= 146,5 рад/с бойынша 4А80В4СУ1 типті ауылшаруашылық Р_н=1,5кВт, n_н=1400 1/мин және Т_н=30 мин тұрақты қызу уақыты бар қозғалтқышты таңдаймыз [12].

9. Термиялық асқын жүктеменің коэффициентін мына формуламен анықтаймыз:

(4.15)

10. Механикалық асқын жүктеме коэффициентін анықтаймыз:

(4.16)

мұнда α = 0,5 – шығын коэффициенті.

11. Электрқозғалтқыштың қуаты

Р_дв=0,653кВт және ω_дв=146,5 рад/с бойынша 4А8ОА4СУ1 типті ауылшаруашылық жалғасты жұмыс режимді Р_н=1,1кВт, n_н=1400 1/мин, λ = 2,2; h=0,748; cosj=0,81 және I_н=2,75 А қозғалтқышын таңдаймыз.

12. Таңдалған қозғалтқышты жүктеме көтеруге мына шарт бойынша таңдаймыз:

М_max >М_maxт

мұндағы М_max - қозғалтқыштың максимал моменті, Н×м;

,Н·м (4.17)

мұнда

(4.18)

Сонда:

Н·м

,

Таңдалған 4А80А4СУ1 типті қозғалтқыш көлденең транспортер жұмысына қажетті шарттарды қанағаттандырады.

4.3 Көлбеу транспортердің қозғалтқышын таңдау

Көлбеу транспортерді көлденең транспортердан бірнеше секунд бұрын қосады, сондықтан тазалаудың басында бұл транспортердің жүктемесі бос жүріс кедергісігің моментімен анықталады. Көлденең транспортерді қосқаннан кейін көң түсе бастайды, ол өз кезегінде кедергі моментінің және максималдық мәнге өзгеруіне әкеледі. Тазалаудың соңында кедергі моменті біртіндеп төмендеп бос жүріс кезіндегі мәніне дейін төмендейді.

1. Транспортер шынжырының бос жүріс кезіндегі үйкелу кедергісін мына формуламен анықтаймыз:

,Н (4.19)

мұндағы m_ц – 1м ұзындықтағы қырғыш шынжырдың массасы,кг;

L_н – көлбеу транспортерінің шынжырының ұзындығы,м;

f_ц.ж – транспортер шынжырының науаның түбіне үйкелу коэффициенті;

cosα – көлбеу транспортердің орнатылған бұрышы. Сонда

2.Көңнің науамен қозғалуына қажетті күшті анықтаймыз:

,H (4.20)

мұндағы m_н.н – көлбеу транспортердағы көңнің массасы, кг;

f_н.ж – науаның қабырғалармен түбіне көңнің үйкелу коэффициенті. Көлбеу транспортердағы көңнің массасын мына формуламен анықтаймыз

(4.21)

мұндағы t_п.нқырғыштың транспортердің төменгі нүктесінен жоғары нүктесіне дейін жылжу уақыты.

Мәндерді (4.21), (4,19), (4,20) мәндерді осы формулаларға қойып келесіні табамыз:

3. Науаның қабырғаларына көңнің үйкелу күшін табамыз:

, Н (4.22)

мұндағы P_{бок н}- көңнің канал қабырғаларына түсіретін қысымы, Н.

(4.23)

Сонда

4. Транспортердің көңнің көтеруге қажет күшін анықтаймыз:

(4.24)

5. Науа қабырғалары мен түбіне көңнің жабысып қалуынан қажет күшті анықтаймыз:

6. Транспортердің жүктемемен жұмыс істеген кезіндегі пайда болатын максималды күшті анықтаймыз:

7. Транспортердің бос жүріс кезіндегі қозғалтқыш білігінің кедергі моментін мына формуламен анықтаймыз (4.8):

8. Транспортер кедергісінің максималды моменті

(4.25)

Жүргізу периоды

9. Р_экв=0,488кВт және w_дв=148,6рад/с бойынша алдын-ала 4А71А4СУ1 типті ауылшаруашылық Р_н=0,55кВт, n_н=1370 1/мин және тұрақты қызу уақыты Т_н=22мин қозғалтқыш таңдап аламыз.

10. Термиялық және механикалық асқын жүктеменің коэффициенттерін мына формулалармен анықтаймыз (4.14), (4.15):

11. Формула бойынша қозғалтқыштың қуатын анықтаймыз:

Р_дв=0,252кВт және ω_дв=148,6 рад/с бойынша 4АА63В4СУ1 жалғастық жұмыс режимді ауылшаруашылық Р_н=0,37кВт; І_н = 1,2А; n_н = 1360 1/мин;l_н =2,2; η = 0,68; cosφ =0,69 қозғалтқышты таңдап аламыз.

12. Таңдап алынған қозғалтқышты асқын жүктемемен тексереміз. Алдымен ω_н (4.9) формула бойынша анықтап, (4.17) формула бойынша М_нтабамыз:

(4.16) формула бойынша анықтаймыз: М_max=2,6×2,2=5,7Нм

М_max=5,7Нм>M_maxг=3,29Нм. 4АА63В4СУ1 типті қозғалтқыш көлбеу транспортер қозғалтқышты көлбеу транспортердің жетегіне қолдануға болады.

4.4 Транспортерді басқару аппаратурасын, сым және кабельдерді таңдау

Сұлбаны желіге қосу QF автоматты ажыратқышымен жүзеге асырылады. (4.2 суретке сәйкес). Оның шынжырды қысқа тұйықталудан қорғау үшін электромагнитік ағытқышы бар. Көлбеу транспортердің М1 қозғалтқышын жүргізу және тоқтату КМ1 магнитті қосқышпен жүзеге асырылады, көлденең транспортердің М2 қозғалтқышы – КМ2 магнитті қосқышпен. Қозғалтқыштарды асқын жүктемеден қорғау КК1 және КК2 жылулық релелерімен жүзеге асырылады.

Сурет 4.2 ТСН-160 көң тазалайтын транспортер электрқозғалтқыштарының электрлік басқару сұлбасы

1.Р_н=0,37 кВт және I_н=1,2А көлбеу транспортердің қозғалтқышы үшін ПМЕ-022 реверсивті емес магнитті қосқыш таңдаймыз. Оның 380 В кернеуден қорғалған, номиналды тоғы 3А, электрқозғалтқышының үлкен қуатымен 1,1 кВт, ТРН-10А типті жылулық релесі бар. I_н.ц анықтаймыз:

I_н.ц=1,25· I_н=1,25·1,2А=1,5А болғандықтан жылу релесінің I_н.ц=1,6 А жылыту элементін таңдаймыз.

2.Р_н=1,1кВт және I_н=2,75А көлденең транспортер қозғалтқышы үшін ПМЕ-122 реверсивті емес магнитті қосқышты таңдаймыз. Оның 380 В кернеуден қорғалған, номиналды тоқ 10 А және қозғалтқыш қуаты 10 кВт, РТЛ-1000 типті жылулық релесі бар.

Жылулық ағытқыш қондырғының номиналды тоғын былай табамыз:

.

I_н.т=25А жылу релесінің жылыту элементін табамыз.

3. Автоматты ажыратқышты таңдаймыз:

Электрқозғалтқыштардың жұмыс тоғының қосындысын анықтаймыз:

(4.27)

мұндағы

(4.28)

мұндағы h_рг – көлденең транспортер қозғалтқышының ПӘК-і;

соsj_рг – көлденең транспортер қозғалтқышының қуат коэффициенті.

Көлбеу транспортердің жұмыс тоғын I_рн (4.28) формула сияқты анықтаймыз:

Алынған мәндерді (4,27) формулаға қойып:

Электромагниттік ағытқыштың тоқты ағытуын мына формуламен анықтаймыз:

; (4.29)

мұндағы I_нГ – көлденең транспортер қозғалтқышының жүргізу тоғы. Ол мына формуламен анықталады:

,

мұндағы К_i =5 – көлденең транспортер қозғалтқышының бос жүріс кезіндегі жүргізу тоғының еселігі.

Сонда,

ΣI_Р=5,22А бойынша ажыратқышының номинал тоғы I_НВ=10А және электромагниттік ағытқыштың номинал тоғы I_н.расц=10А, АЕ-2013 типті автоматты ажыратқышты қабылдаймыз.

Электрмагнитті ағытқыштың ағыту тоғы :

Сәйкесінше ол жүргізу қозғалтқыштарының шарттарына сай.

4. Автоматтан электр қозғалтқыштарға дейінгі күштік сымды көлденең қимасы 2,5 мм², шекті тоғы I_шек=19А, АПВ маркалы, төрт талсымды сыммен жүргіземіз.

5 Сәулелендіргіш қондырғыны таңдау және есептеу

5.1 Жалпы мағлұматтар

Күннің сәулелену спектрінде УФ-В зонасына бірнеше пайыз келеді. Бұл сәулелер жер бетінің барлық аймағына жетеді. Көктем, жаз айларында сәулелену 200 мэр/м²-қа дейін жетеді, ал оңтүстікте - 500 мэр/м². Қалалардың ластанған атмосферасында сәулелену біраз төмендейді.

Академик А.И. Опариннің жасаған қорытындысы бойынша жер бетіндегі биологиялық өмірдің қалыптасуында УФ-сәулелену шешуші рөл атқарған. УФ – жетіспеуі түрлі ауруларға алып келеді, бірінші орында – рахит. Басты УФ жетіспеушілік жас ағзада болады. Қазіргі мал қораларға ультракүлгін түспейді. Жай терезенің әйнегі оны өткізбейді. Жазғы жайылым маусымында малдар УФ сәулеленудің қажетті мөлшерін алып, ол Д дәрумені мен басқа да ағзаға қажетті қосылыстарды қажет етеді. Бұл қыс мезгіліне жетеді. Бірақ тауықтар терезесі жоқ жабық бөлмеде өсіп өнеді және жайылымға шықпайды. Сиырларда жайылым маусымында көбінесе жабық бөлмелерде ұсталады. Әсіресе күзді күні. УК - жетіспеушілік дені сау малдарда өнімділіктің төмендеуіне әкеліп соғады: тауықтар жұмыртқаны жұқа қабықпен туады немесе «құяды» десе болады; сүтті сиырлар аяғынан әрең тұрады; қойлардан алынатын жүн азаяды. Жүн қаптама қылшықты жарық өткізгіш секілді УФ сәулесін жақсы өткізеді, сөйтіп қалың жүнді малдың терісіне де ультракүлгін сәулесі оңай өтеді. Жануарларда кез- келген дәруменнің артық мөлшері жетіспеушілік ретінде қабылданады.

Ағзаға жасанды жолмен енгізілетін Д дәрумені мөлшерден асып кетсе де рахитке алып келуі мүмкін.

Ультракүлгін сәулеленуі қатаң түрде дозалануы тиіс. Ұзақ үзілістен кейін биодозаның өзі кері реакция шақыруы мүмкін. Сәулелену дозасын биодозаның ¼ - нен бастап (нормаланған доза) көтерген дұрыс. Себебі табиғи жағдайда осылай болады. Ең жақсы нәтиже беретін әрбір 5...7 күн сайынғы 2...3 күнге созылатын үзіліс береді. УК сәулеленуге ағза біртіндеп үйрене бастайды. Үйренген ағзаға 10 есе көп биодоза да қорқынышты емес. Жануарлар мен адамдарды емдеу үшін соққылы доза пайдаланылады, бірақ дененің жеке аймақтарына және тыныс жолдарына ғана соққылы доза терінің қызаруына (эритемдік) әкеледі.

Келтірілген мысалдардан түсінетініміз, УК – сәулелену емдеумен Д дәруменінің жетіспеушілігінің профилактикасымен ғана шектелмейді. Ол өкпе ауруларын, кейбір қан ауруларын және т.б. емдеуге өте тиімді. Дәрі секілді УК – сәулеленуі қатаң түрде дозалануы тиіс. УК – сәулеленуінің жасанды көзіне ЛЭ типті (люминесцентті-эритемдік РЛ төменгі қысымды) эритемді шамдар қолданылады.

Эритемді сәулеленуді КС – мен бірге қолданған ыңғайлы. ПВЛМ типті екі шамды жарықтандырғышқа ЛБР-40 Л (рефлекторлы) бір шам және ЛЭР-40 бір шам орнатады. Бұл сәулелендіргіш-жарықтандырғыш ОЭСП02. Оның шамдары бөлек желілерден қоректенеді.

УК сәулеленуді дозалау кезінде нұсқамада көрсетілген уақытқа ере берудің қажеті жоқ, ол жерде тек шамалап жазылған.

Сәулелендіру ұзақтығы нақты мәндердің есебіне сүйенеді: сәулелендіру көзінің типіне, сәулелендіргіш пен сәулеленуші объектінің арақашықтығы, есептік беттегі сәулеленуді өлшеу нәтижелеріне.

Сәулелендіру көзіне кернеудің өзгеруі және басқа да қоршаған ортаның факторлары әсер ететінін есте сақтаған жөн. Әсіресе төменгі қысымды газ разрядтық шамдардың сәулелену ағынына қоршаған ортаның ауа температурасы әсер етеді. Бұл шамдардың ең көп ағыны ауа температурасының 20°С байқалады. Температура 35°С-қа дейін жоғарылағанда немесе 7°С-қа дейін төмендегенде сәулелену ағыны 13...15 % азаяды.

Бөлменің шаң болуы сәулелендіргіштердің сәулелену ағынына кері әсерін тигізеді. Агрозоотехникалық талаптар сәулелендіру көзін және сәулелендіргіштерді айына 1 рет тазалап тұруға кеңес береді. Алайда бұл жағдайда да сәулелену ағыны периодты түрде 25...30%-ға төмендеп отырады.

Сәулелену ағынының жұмыс істеу мерзімінде төмендеуі газ разрядтық шамдарға тән. ЛЭ-30 және ДРТ-400 1000 сағат жанғанда сәулелену ағынын 50% пайыз төмендетеді.

Кернеу ауытқығанда сәулелену ағыны да сандық және сапалық тұрғыдан өзгереді. Осыған байланысты желідегі кернеу 10%-ға төмендегенде малдар мен құстарды сәулелендіру ұзақтығымен 20...40%-ға көбейту керек.

Қоршаған ортаның әрбір факторын және кернеудің әрбір ауытқуын ескеру мүмкін емес. Себебі бұл үшін мал тұратын бөлмелерде ауа температурасын, шаңдануды және т.б. бақылайтын өлшеу құрылғыларының жиынтығы керек. Бұлардың барлығын есептеп ескеру қателіктің көбірек болуына және сәулелену дозасының қателігіне әкелуі мүмкін.

Жоғарыда айтылғандар оптикалық сәулеленуді мал шаруашылығында және құс шаруашылығында ультракүлгін өлшеуіш құралдарынсыз мүмкін еместігін көрсетеді: эрметр, эрдозиметр, бактметр және т.б. Сәулеленудің тек қана жоспарлы өлшеуі барлық жағынан қажетті нәтижені беруі мүмкін.

Стационарлы қондырғыларға эритемді өлшем қолданған дұрыс және оның төмендеуіне байланысты, сәулелену дозасын тұрақты сақтау үшін, жұмыс істеуі ұзақтығын ұзарту керек.

5.2 Эритемдік қондырғыны есептеу

Сәулеленудің t параметр – уақытын анықтайтын стационарлы сәулелендіргіш қондырғыларда. Алдымен эффектілі сәулеленуді анықтап алу қажет. Ол үшін пайдалану коэффициенті әдісін пайдаланамыз.

Өлшемі 42х2 м мал тұратын бөлмеде, еденнен 3 м биіктікте, ЛБ-40 шамы бар 33 ПВЛМ жарықтандырғышы орнатылған. Сонымен қоса осы жарықтандырғышта ЛЭР-40 шамы орнатылған. Бұзауларды сәулелендіру уақытын анықтау.

Жарықтандырғыштан бұзаулардың арқасына дейінгі арақашықтық . Бұл жағдайда қондырғының индексі:

Шағылысатын беттер болмаған кездегі сәулелендіру қондырғысының жарық ағынының пайдалану коэффициенті:.

(5.1)

мұндағы

Ф_эр = 1,6 [2.бет.150] – эритемдік ағын, 1 Вит (эр);

К_з =1,8 – қор коэффициенті, [2.147 бет].

А - бөлменің ауданы, м²

Сонда

t_с және t_н қызмет ету мерзімінің соңына қарай тәуліктік сәулелену:

(5.2)

(5.3)

мұндағы Н-бұзаулардың сәулелену дозасы;

Эритемдік шамдардың жұмыс істеу уақыты жарықтандырғыш шамдардың жұмыс істеу уақытынан аспайды.

6 Бұзау қораның күштік желісін жобалау

ПУЭ [13] – ке сәйкес бұзау қораның электр қабылдағыштары электр жабдықтау сенімділігі бойынша тұтынушылардың II категориясына жатады. Бұзау қораны электр жабдықтау 0,38 кВ кернеулік желімен ферманың трансформаторлық қосалқы станциясынан тартылады.

а) Бұзау қораның күштік электр қабылдағыштарының есептік қуатын анықтау.

Бұзау қораның күштік электр қабылдағыштарының қуатын мына формуламен анықтаймыз [14]:

(6.1)

мұндағы - әрбір n электрқабылдағыштардың орнықтылық қуаты. n электрқабылдағыштар максималды жүктемені қалыптастыруға катысады және күтілетін максимум жүктеме кезінде 0,5 сағ.кВт астам жұмыс істейді;

- электрқабылдағыштың активті қуаты бойынша жүктеудің орташа коэффициенті.

h - электрқабылдағыштың ПӘК-і.

Р_{орн.қуат} – әрбір m электрқабылдағыштардың орнықтылық қуаты. M электрқабылдағыштар максималды жүктемені қалыптастыруға қатысып, максимум <0,5 кВт.сағ. кезінде жұмыс істейді.

t –әрбір электрқабылдағыштың Р_{орн.қуат} кезеңіндегі үзіліссіз жұмыс істеу ұзақтығы.

Біздің жағдайда электрқабылдағыштардың барлығы желдеткіштердің электр қозғалтқыштары болып табылады. Оларға К_з= 0,8 [15].

Олардың берілгендері:

1. Д3В80В8 Р_н =0,55 кВт; h= 0,8

2. Д80В6П Р_н =0,37 кВт; h=0,785

3. 4А132М6СУ1 Р_н =7,5 кВт; h=0,855

Максимум жүктеме 0,5 сағ.тан аз болғанда жұмыс істейтін электрқабылдағыштар көң шығаратын транспортердің (оларға К_з= 0,5) және сүт сорғысының (К_з= 0,7) қозғалтқыштары болып табылады.

Олардың берілгендері:

1.4А80А4СУ1 Р_н =1,1 кВт; h= 0,748

2.4А71А4СУ1 Р_н =0,37 кВт; h=0,68

3. АОА2-22-2 Р_н =0,6 кВт; h=0,75

Сонда (6.1) формуласына сәйкес

б) Кірмедегі есептік жүктемені анықтау.

Кірмедегі есептік жүктемені мына формуламен анықтаймыз:

(6.2)

мұндағы cosj - жүктемені кВА-мен қабылдау үшін шынайы қуат коэффициенті. Ол Р_д / Р_о-байланысты қабылданады.

Р_д – барлық электр қозғалтқыштардың орнықтылық қуаттарының қосындысы,кВт;

Р_о – максимум жүктемені қалыптастыруға қатысатын барлық электрқабылдағыштардың орнықтылық қуаттарының қосындысы, кВт.

Сонда: .

Қабылдаймыз: болғанда .

(6.2) формула бойынша кірмедегі есептік жүктемені анықтаймыз:

.

Тұтынушы қосалқы станцияға қуаты 25 кВА ТМ-25/10 төмендеткіш трансформаторын орнатамыз.

а) Есептік тоқты анықтау.

Есептік тоқты мына формуламен анықтаймыз:

(6.3)

б) П1 ауаны ішке енгізу жүйесінің электр қозғалтқыштың топтық тізбегін есептеу.

1. Топтық тізбекті қорғау үшін НПН2 типті сақтандырғыш таңдап аламыз.

Есептеуді қыстырманың балқыма бөлімін таңдаудан бастаймыз, келесі мәндерді ескере отырып:

(6.4)

мұндағы I _пуск – электрқозғалтқыштың іске қосу тоғы:

Сонда:

I_в=60А-лік НПН2 – 60 типті сақтандырғыш таңдаймыз.

2. Сымның қимасының ауданын мына шартқа сүйене отырып анықтаймыз:

Тоқтың мәні бойынша 19,8 А, [13] анықтамалық әдебиеттегі 1.1 кестеден сәйкес сымның ауданы 4 мм² және рұқсат етілген тоқтың жақын үлкен мәнін таңдаймыз.

3. Рұқсат етілген кернеу шығыны бойынша топтық тізбек сымының қимасын мына формуламен анықтаймыз:

(6.5)

мұнда Р-алаңшадағы қуат,кВт;

l – алаңшаның ұзындығы, м;

С – желідегі кернеуге тәуелді коэффициент;

DU_доп% - рұқсат етілген кернеу шығыны, DU_доп= 2,5%.

Сонда:

Топтық тізбекті жасау үшін АВВГ (4х4) кабелін, электр қозғалтқышқа тармақтау үшін – винипласт түтігіндегі АПВ 4(4х1) сымын қабылдаймыз.

4. П1 ауаны ішке енгізу жүйесі желдеткішінің электр қозғалтқышын басқару үшін ПМЛ-222 сериялы магниттті қосқыш және «ПУСК», «СТОП» жазулары бар КУ-123-12М басқару батырмасын таңдаймыз.

Магнитті қосқышты мына шарт бойынша таңдаймыз:

Қорыта келе, Р_н =7,5 кВт және I_н=16,5А – лік желдеткіштің электр қозғалтқышы үшін, қозғалтқыштың үлкен қуаты 10 кВт, жылулық ағытқыш қондырғының номиналды тоғы 25 А, кернеуі 380 В, номиналды тоғы 25 А, РТЛ-1000 типті реверсивті емес қорғалған жылулық релелі ПМЛ-222 магнитті қосқышты таңдаймыз.

5. ЩРСI – 23 типті, шкаф тоғы – 400 А, 5х16А, 1х20А, 2х60А тоқтарына арналған НПН 2-60 сақтандырғышымен және кірмедегі рубилнигімен, 8 топқа қорғалған күштік қалқанды таңдаймыз.

7 Ферманы электр жабдықтау

7.1 Электрлік жүктемеге есептеу жүргізу

Өндірістік және коммуналды-шаруашылық тұтынушылар (7.1 суретке сәйкес) ТП 10/0,4 кВ қосылған:

Сурет 7.1 Тұтынушылар сұлбасы

Кірмедегі өндірістік тұтынушылардың есептік жүктемесі (15) анықтамалық әдебиеттің (шифр 110 – сиыр қора, шифр 125 – бұзаулайтын қора, шифр 134 – сауын-сүт блогы, шифр 199 – ветеринарлы-санитарлы егу бөлмесі, шифр 132 – жем цехы, шифр 341 – жеміс тұқымын сақтайтын бөлме, шифр 130 – бұзау қора, шифр 198 – ветеринарлы пункт) П.1.1 кестесінен алынады.(Кесте 7.1 сәйкес).

Сыртқы жарықтандыру жүктемесі П2.11-ге сәйкес есептелген. (1-5), (1-8) алаңшаларында, бөлмелердің саны 8 болғанда және ауланың периметрі 860м болғанда сыртқы жарықтандырудың жүктемесі 0,25×8+0,003×840=2+2,52=4,52 кВт. Жарықтандырудың шифры – 651.

Есеп кафедрада дайындалған арнайы бағдарлама бойынша тізбектің соңынан басталады [16].

Кесте 7.1 Жүктеме сипаттамалары	Кешкі максимум	Реактивті жүктеме	Qв кВар	12	-	5	-	20	-	4	-	0
			Qg кВар	21	-	15	-	25	-	13	-	0
			QкВАР кВар	33	-	20	-	45	-	17	-	0
		Активті жүктеме	Qмв кВт	20	2	5	1	20	0,2	5	0,4	4,2
			Qpi кВт	24	10	15	2	30	1,8	14	0,6	0
			Qмв кВт	45	12	20	3	50	2	19	1	4,2
	Күндізгі максимум	Реактивті жүктеме	Qмв кВар	12	-	5	-	20	0,5	4	-	0
			Qpi кВар	21	-	15	-	25	2,5	13	-	0
			Qмв кВар	33	-	20	-	45	3	17	-	0
		Активті жүктеме	Qg кВт	20	2	5	1	20	0,5	5	0,4	0
			Qpi кВт	25	10	15	2	30	4,5	13	0,6	0
			QкВар кВт	45	12	20	3	50	5	18	1	0
	Шифр нөмірі			110	125	134	199	132	314	130	198	651
	Объект атауы			1	2	3	4	5	6	7	8	Көше жарық.

ПМК – ның көмегімен жүктемені есептеу бағдарламасы 7.2 кестеге сәйкес көрсетілген.

Электрлік жүктемені есептеу бағдарламасы.

Есептік формулалар:

(7.1)

(7.2)

Кесте 7.2

Бағдарлама

Адрес	Команда	Код	Адрес	Команда	Код
00	Сх	ОГ	13	ИПО(П→ХО)	60
01	ПО(х→ПО)	40	14	+	10
02	П1(х→П1)	41	15	ПО(х→ПО)	40
03	П4(х→П4)	44	16	КИП4(КП→х4)	Г4
04	С/П	50	17	ИПВ(П→хв)	6L
05	Пв(х→Пв)	4L	18	ИП4(П→х4)	64
06	→ ←	14	19	БП	51
07	FX²	22	20	04	04
08	ИП1(П→х1)	61	21	ИП1(П→х1)	61
09	+	10	22	F√	21
10	П1(х→П1)	41	23	ИПО(П→хо)	60
11	Пα(х→Пα)	4-	24	+	10
12	→ ←	14	25	С/П	50

Қолдану ережесі

N п.п	Мазмұны	Сан теру	Команда орындау	Нәтижесі
1	Бағдарлама енгізу
2	Сумматорды өшіру		В/0, С/П	0
3	Кезекті жұптың мәндерін енгізу	bs	­ С/П	bs n
4	Бастапқы мәндер аяқталды, ары қарай КП3 жоқ
5	Р есептеу		БП21 С/Р	Р в рег. Х

Есептің берілгендері 7.3 кестесіне сәйкес көрсетілген.

Кесте 7.3. Электр жүйесі аймағындағы электрлік жүктемелерді есептеуге арналған мәндері және есептеу нәтижелері	Кешкі максимум	Sв, кВА	25,5	29,5	80,6	80,7	3	29	69,1	125,8	129,15
		Qв, кВАР	4	4	24	24	-	5	17	41	41
		ΒδQi, кВАр	13	13	28,1	28,1	-	15	25,8	38,1	38,1
		Qм.в., кВАР	17	17	52	52	-	20	42,8	79,1	79,1
		Рв, кВт	5	7	27	27,2	1	6	26	53,2	53,2
		βδРi, кВт	14	17,2	34,6	34,6	2	15,1	28,3	44,7	44,7
		Рм.в., кВт	19	24,2	61,6	61,8	3	21,1	54,3	97,9	97,9
	Күндізгі максимум	Sg, кВА	18	28,9	80,7	81,7	3	29,4	69,8	127	127
		Qg, кВАР	4	4	24	24,5	-	5	17	41,5	41,5
		βδQi, кВАР	13	13	28,1	28,2	-	15	25,8	38,2	38,2
		Qм.g, кВАР	17	17	52,1	52,7	-	20	42,8	79,7	79,7
		Рg, кВт	5	7	27,4	27,9	1	6	26	53,9	53,9
		βδРi, кВт	13	16,4	34,2	34,5	2	15,1	29,2	45,2	45,2
		Рм.g., кВт	18	23,4	61,6	62,4	3	21,1	55,2	99	99
	Тізбек аймақтары		4-5	3-4	2-3	1-2	7-8	6-7	1-6	1-0	0-0

7.2 Сымдардың көлденең қимасын анықтау

Кернеуі 0,38 кВ үш фазалы ауа желісінің алюминий сымдарының көлденең қимасын анықтау керек, рұқсат етілген кернеу шығыны 5%.

Есепті барлық алаңшалардағы тұрақты сымның қимасына жүргіземіз.

1. Рұқсат етілген кернеу шығынын анықтаймыз:

6U_доп = (7.3)

2. Меншікті индуктивті кедергінің мәніне сүйене отырып х_о=0,35Ом/км, реактивті кедергілердегі кернеу шығынын анықтаймыз:

(7.4)

3. Активті кедергілердегі рұқсат етілген кернеу шығыны:

(7.5)

4. Желі бойындағы бірдей көлденең қиманы анықтаймыз:

(7.6)

А-16 сымын таңдаймыз. Көлденең қимасы 16 мм.

5. Желідегі кернеудің нақты шығыны:

(7.7)

мұнда r_oi, К_oi – тиісінше сымның А-16 активті және реактивті кедергілері.

х_о = 0,356 Ом/км и r_o = 1,96 Ом/км

.

Екінші желінің сымдарының көлденең қимасын есептеу дәл осылай жүргізіледі. Мал шаруашылық фермаларда механикалық беріктілік мақсатымен көлденең қимасы 25 мм² кем емес сымдарды қолдану ұсынылады.

7.3 Қорек көздерінің қуатын, санын және орнын таңдау

Бастапқа этапта, ауа желілерін жобалауға дейін электрлендіріліп отырған нысанның трансформатор санын анықтау. Тұтыну категориясы және резервті қоректендіру міндетті түрде қарастырылуы тиіс.

Біздің жобалап отырған нысанымызда 1-ші категориялы тұтынушылар болғандықтан – сүт блогы және жем цехы – екі трансформатор орналастыру қажет. Екі трансформаторлық қосалқы станциядағы трансформаторлардың орнықтылық қуатын олардың қалыпты және апатты режимдегі жұмыстарына сәйкес таңдайды.

Апатты режимде:

, (7.8)

мұндағы S_н – 1 трансформатордың номиналды қуаты, кВА;

S_есеп – қосалқы станцияның есептік жүктемесі, кВА;

h_ав – рұқсат етілген апаттық асқын жүктеменің коэффициенті

(h_ав =1,75…1,63 қысқы өндірістік жүктеме үшін).

Қалыпты жұмыс режиміне сай трансформатордың номиналды қуатын систематикалық асқын жүктемелерді ескере отырып, жүктеменің экономикалық интервалымен анықтайды:

S_эн £ 0,5 S_есеп £ S_эн (7.9)

мұндағы S_эн , S_эв – таңдап алынған трансформатордың жүктеме интервалының төменгі және жоғары шектері;

S_есеп– қосалқы станцияның есептік жүктемесі.

Жүктеме интервалының шектері төрт зонаның кестесінде келтірілген.

Біздің жағдайда – Орталық Азия және Қазақстан t_{ор.тәулік} =+5⁰, S_есеп=118,3кВт.

69-114 кВА интервалында.

Трансформатор S_н =100 кВА.

Барлық қайтадан қарастырылып жатқан қосалқы станцияларды жобалау үшін жиынтықты трансформаторлы қосалқы станцияларды (КТП) пайдалану керек.

Трансформаторлар қоздырусыз беріліспен қабылданады.

Қуаты 250 кВА трансформаторларды жұлдызша – зигзаг сұлбасымен жинаған дұрыс. 0,4 кВ таратушы қондырғыны ауалық автоматты ажыратқыштармен қолдану ұсынылады.

ТМ-100/10 трансформаторлы, автоматты ажыратқыштардың жылулық ағытқыштарымен 2КТП 100/10 таңдап аламыз. Нөмірі бірінші желі 40А; нөмірі екінші желі 10А; нөмірі үшінші желі 80А; сыртқы жарықтандыру 16А.

Электрлік жүктеменің ортасын анықтау үшін есептеуді жеңілдететін компьютерлік бағдарламаны қолдануға болады (7.5 кестеге сәйкес). Электр жүктемелердің ортасын анықтауға арналған бағдарлама 7.4 кестеге сәйкес көрсетілген.

Есептік формулалар:

P_i X_i / (7.10)

У=У_i / (7.11)

Кесте 7.4

Электр жүктемелердің ортасын анықтауға арналған бағдарлама

Адрес	Команда	Код	Адрес	Команда	Код
00	Сх	0Г	19	+	10
01	П1 (х→П1)	41	20	П2 (Х→П2)	42
02	П2 (х→П2)	42	21	ИП0 (п→Х0)	60
03	П3 (х→П3)	43	22	1	01
04	С/П	50	23	-	11
05	ИПЗ (П→Х3)	63	24	FL0	5г
06	ИПа (П→Ха)	6-	25	04	04
07	+	10	26	ИП1 (п→Х1)	61
08	П3 (Х→П3)	43	27	ИП3 (П→Х3)	63
09	ИПа(П→Ха)	6-	28	:	13
10	ИПв (П→Хв)	6L	29	П1 (Х→П1)	41
11	Х	12	30	ИП2 (П→Х2)	62
12	ИП1 (Х→П1)	61	31	ИП3 (п→х3)	63
13	+	10	32	:	13
14	П1	41	33	П2	42
15	ИПА	6-	34	ИП1	61
7.4 кестенің жалғасы
16	ИПС	6С	35	С/П	50
17	Х	12	36	БП	51
18	ИП2	62	37	00	00

Кесте 7.5

Қолдану ережесі

№ п.п	Мазмұны	Сан енгізу	Команданы орындау	Нәтижесі
1	Бағдарламаны орындау
2	Суммаларды тазалау		В/0, С/П	0
3	n жүктеме сандарын енгізу		В/0, n, ПО, С/П	0
4	n номерлі жүктеме сандарын және оның координаты	Pn	Па; Хn Пв ; Υn Пс ; С/П	n-1
5	Жүктеме мәндерін n-1 кейін енгізу және оның координаты	Pn-1	Па; Хn-1Пв ; Υn-1 Пс ; С/П	n-2
6	Есептеулер мәліметтер енгізілгеннен кейін бағдарламаны іске қосумен аяқталады	P1	Па, Х1 Пв, Υ1 Пс, С/П	x
7	Индикатордағы мән ИП1=х; ИП2 =y; ИП3=ΣPi

8 Еңбек қорғау

8.1 Ортақ шаралар

Шаруашылықтың еңбек қорғау жөніндегі шаралары еңбек қорғау және өрт қауіпсіздігі заңдылықтарына сәйкес жүргізіледі. Жауапкершілік техника қауіпсіздігі инженеріне жүктеледі. Кешендегі жұмысшылар келесі нұсқамалардан өтеді [17]:

· Қауіпсіздік техникасы бойынша кіріспе нұсқаухаттарды ТҚ инженері өткізеді және оларды журналға тіркеп алады.

·Жұмыс орнындағы алғашқы нұсқаухатты кешеннің басқарушысы өткізеді. Бұл нұсқаухаттардың негізін нақты шарттарға, мамандықтарға және жұмыс түрлеріне дайындалған нұсқамалар құрайды.

·Қайталама нұсқаухаттарды кешеннің жұмысшылары 6 айда бір рет, ал электрқондырғыларға қарайтын қызметкерлер 3 айда бір рет нұсқаухаттың бағдарламасы бойынша жұмыс орнында өтеді.

·Кезексіз нұсқаухат еңбек шарттары өзгерген жағдайда, технологиялық процесстерде кәсіпорындағы заң бұзушылық немесе қайғылы жағдайларда және жұмыстан екі немесе одан да көп айға үзіліс болған жағдайда жүргізіледі.

·Ағымды нұсқаухат наряд толтырылатын жұмыстардың алдында жүргізіледі. Қондырғыны эксплуатациялауға байланысты жұмыстар үшін жобада қорғаныс құралдардың кешені қарастырылады. Ол кезекші электромонтер бөлмесінде болуы тиіс.

Қорғаныс құралдардың тізімі 8.1 кестеге сәйкес келтірілген.

Кесте 8.1

Қорғаныс құралдарының тізімі

Қорғағыш құралдары	Қажетті мөлшері
	ВРУ 1000 В жоғары кернеуімен		1000 В дейінгі
	Жергілікті кезекші қызмет көрсету	Кезекшіліксіз
Оқшаулағыш штангалар	2 тал	1	Жоқ
Кернеу көрсеткіші	2 тал	Жоқ	2 тал
Оқшаулағыш қысқыштар	1 тал	Жоқ	Жоқ
Диэлектрлік қолғаптар	2 жұп	Жоқ	2 жұп
Диэлектрлік галоштар	Жоқ	Жоқ	2 жұп
Диэлектрлік төсеніштер	Жоқ	Жоқ	2 тал
Жылжымалы жерлендіргіштер	2 кем емес	Жоқ	2
Ескертпе плакаттары	4 комплект	2 кем емес	Бұрыштарға
Респираторлар	2 тал	Жоқ	2 тал
Қорғаныс көзәйнектер	2 жұп	Жоқ	1 жұп
Қорғаныс бас киімдері	1 тал күнделікті	Жоқ	1 тал

8.2 Трансформаторлық қосалқы станцияның желдендіру қондырғысын есептеу

Есептің берілгендері:

1. Қосалқы станцияның құрылысы жүретін жердегі грунттың қалыңдығы және есептік меншікті кедергі:

r₁ = 170 Ом.м h₁=1,9 м

r₂= 85 Ом.м h₂=¥

2. Вертикаль электродтардың диаметрі және ұзындығы - d = 16 м, l_в=5 м

3. Жолақты жерлендіргіштің ені және оның салуының тереңдігі b_n=4см,

t_r =0,7м.

Қосалқы станцияның типі: ауалық кірмесі және шықпасы бар КТП – 100/10.

Қосалқы станциядан екі ауа желісі шығады.

Әр желідегі қайталама жерлендіргіштердің саны 6 тең.

[18]-ге сәйкес трансформатордың бейтарабы қосылған жерлендіргіш құрылғының кедергісі 40 м-ден артық болмауы керек.

1. Жеке вертикальды электродтың кедергісін анықтаймыз:

(8.1)

мұндағы l=5 м – вертикальды электродтың ұзындығы;

6l₁=1,2 м;

6l₂ = 3,8 м – жердің төменгі және жоғарғы қабаттарында орналасқан өзектің бөліктерінің ұзындығы.

2. Вертикаль электродтардың санын анықтаймыз:

n_в = (8.2)

мұндағы η_в = 0,68 – вертикальды электродтарды пайдалану коэффициенті.

n=8 деп қабылдаймыз.

3. Пайдалану коэффициентін ескере отырып, жолақтың кедергісін анықтаймыз:

(8.3)

мұндағы l_г= 24 м – жолақтық жерлендіргіштердің ұзындығы;

h_г=0,55 – көлденең жерлендіргіштерді пайдалану коэффициенті;

4. Вертикаль электродтардың кедергісін анықтаймыз:

(8.4)

5. Вертикаль электродтардың санын анықтаймыз:

(8.5)

n=8 деп қабылдаймыз.

Сурет 8.1 Жерлендіру контурының сұлбасы

8.3 Бір фазалы қысқа тұйықталу кезіндегі қорғаныс аппараттарын тексеру

Жобалау барысында оқшауламаның зақымдалған кезінде қорғаныс аппараттарының дұрыс жұмыс істеуін тексеру қажет. Ол үшін бір фазалық қысқа тұйықталудың есептік тоғы желінің соңғы бөлігінде автомат айырғышының номиналь тоғынан 3 есе жоғары болу керек.

Қуаты Тп – 100 кВА.

Орамдардың жалғану сұлбасы – жұлдызша – зигзаг нөлдік.

Ауа желісінің ұзындығы – 0,175 км.

Желі қимасы F=25мм² болатын 4 алюминий сымдарынан орындалады. Желінің қорғанысы жылулық айырғыштың номиналды тоғымен ауалық автоматты ажыратқышпен орындалған.

Нөлге теңестірілген қондырғы оқшауламасының тесілуі кірмелік қалқаншада орындалды.

1. Бір фазалық қысқа тұйықталудың тоғына трансформатордың бір фазасының кедергісін анықтаймыз:

(8.6)

мұнда S_H – трансформатордың номиналды қуаты кВА. К=7,5[14]

2. «Фаза – нөл» сымдардың топсасының кедергісін анықтаймыз.

R_фуд = R_нуд = 1,27Ом/км F=25 мм² меншікті сыртқы индуктивті кедергі үшін – Х_пуд = 0,6 Ом/км (ауа желілеріне).

(8.7)

3. Бір фазалы тоқтың қысқа тұйықталуының мәнін анықтаймыз.

(8.8)

Нөлге теңестірудің тиімді әрекеті үшін:

немесе

Сәйкесінше берілген жағдайда нөлге теңестіру тиімді әрекет ететін болады, яғни оқшаулама зақымдалған кезде тізбектің зақымдалған бөлігі автоматты түрде өшеді.

9 Қоршаған ортаны қорғау

Қазіргі таңда көптеген елдерде етті және сүтті ірі қара мал өсіретін кешендердің құрылысына үлкен көңіл бөлінуде. Сонымен қатар мұндай кешендерден көп мөлшерде көң шығады. Ол өз кезегінде қоршаған ортаның ластануына алып келеді.

Дамыған елдерде мұндай қалдықтар миллиардтаған тоннамен өлшенеді. Мал бордақылайтын алаңда он мың бас сиырдан күніне 200 тонна көң шығарылады. Қазіргі таңда 50 мың және 100 мың бас сиыр және шошқаға арналған мал шаруашылық кешендері бар. Олардың айналасында тау-тау көң жиналған. Бұл антисанитарлық жағдай туғызып, ауаны, топырақты және суды ластайды. Көңнің жағымсыз иісінің таралуына жол бермеу керек. Австралияда шошқа фермасынан шыққан қалдықтардың иісінен жақын орналасқан қалашықтың бүкіл тұрғындары біртіндеп көшіп кеткен екен. Қазіргі таңда көптеген елдерде мал шаруашылық кешендерді қала маңына салуға тиым салынған.

Шектен тыс көп көңнен топырақ ластанады. Осылайша құс қораларынан шыққан шектен тыс қалдықтардың кесірінен малдар нитратпен уланады. 4 тонна құстан шыққан қалдықты 1 га жерге сепкенде сол жерде жайылғанда малдардың майдистрофиясы байқалған. Сонымен қоса құстың көңінде патогенді микроағзалар көптеп кездеседі.

Мал қоралардан шыққан лас судың ағын суларға түсуінен сулардың ластануы болады. Мәселен Еуропада ауылшаруашылығының ең қауіпті ластануы болып көң сақтайтын шұңқырлар салынады. Швейцарияда 1969 жылы тап осы жағдайға байланысты 28% балық қырылып қалған. Сүрлем сұйықтығынан болатын ластану дәрежесі тұрмыстық қалдықтарға қарағанда 150 есе үлкен. 1 л сұйықтықты залалсыздандыру үшін 3500 л таза су қажет. Осы сұйықтардың ағын суға түсуі судағы еріген оттегіні бірден азайтып, микрофлораның қарқынды дамуына кедергі келтіреді.

Малшаруашылық кешендерді су қоймаларына жақын салуға болмайды. Садыра және сүрлем сұйықтығын бетоннан немесе басқа су өткізбейтін материалдан жасалған қоймаларға жинау керек. Резервуарлардың ішкі қабырғаларын сүрлем сұйықтығының әсерінен қорғау үшін битуммен қаптау керек. Қоршаған ортаның садырамен немесе сүрлем сұйықтығымен ластануына жол бермеу керек.

Қоршаған ортаның тазалығын демалу және емдеуге арналған рекреация аумақтарында қатаң қадағаланады. Курортты зоналарда малшаруашылық кешендерді салуға тиым салынады, ал бағу қатаң уақытпен реттелуі тиіс.

Малды санаторийлер мен демалыс үйлеріне жақын бағуға болмайды. Мал бағу орындарын белгілеп, автоматты суару жүйесін ойластырған жөн.

Малшаруашылығының қалдығын дұрыс тазарту қоршаған ортаның ластануын болдырмайды. Малшаруашылығы қалдықтарын дұрыс пайдалану тәсілдері:

1. Көңді далаға шектен асырмай біркелкі төгу керек.

2. Көңді компостерлеу. Бұл жағдайда ешқандай иісі жоқ, көлемі бастапқысынан 30% кіші, массасы бастапқысынан 50% аз материал алынады. АҚШ – тың кейбір ірі мал бордақылайтын кәсіпорындарында көңді құрғатып, қапқа салып бақташыларға сатады.

3. Көңді биологиялық тәсілдермен өңдеу. Новосибирск ауылшаруашылық институтының ғалымдары көңді кейбір жәндіктердің личинкаларын өсіру үшін пайдалану тәсілін ойлап тапты. Бұл личинкалар балық азығы немесе жем дайындауға қосылады. АҚШ – та көңді термофилді бактериялармен өңдеу зертеулері жүргізілуде. Оның нәтижесінде мал азығына пайдаланатын протеинге бай масса алынады.

4. Сүрлем сұйықтығын тыңайтқыш ретінде пайдалану. Жоғарыда көрсетілген мал шаруашылығы қалдықтарын пайдалану тәсілдері өндірістік рациондауға және қоршаған ортаны ластанудан қорғауға бағытталған. Үлкен малшаруашылық кешендерді салған кезде Көң өңдейтін қуатты механикалық қондырғыларды орналастыру қажет. Кейбір елдерде алпауыт кешендерді әдейі салмайды. Себебі орташа кешендерден көң шығару экономикалық тиімді. Сумен жуып тазалаудың қажеті жоқ. Себебі бұл жағдайда ағын сулардың ластану қаупі бар.

10 Ферманың техника – экономикалық көрсеткіштері

Фермада 1 жылда 210 ц ет өндіріледі. Орнатылған қондырғының құны теңге, қалған керек – жарақтардың құны теңге, фермада 5 адам жұмыс істейді.

Эксплуатациялық шығынды есептеп шығарамыз [19].

Қызметкерлердің жалақысына кететін шығыны.

(10.1)

мұндағы - қызметкерлер саны;

- орташа айлық жалақы;

– бір жылдағы төленетін айлар саны.

Амортизацияға бөліп шығару.

(10.2)

мұндағы – жабдықтың амортизациясына бөліп шығаруларының нормативтік коэффициенті;

– ферманың қондырғысының баланстық құны.

Техникалық қызмет көрсетумен ағымдық жөндеуге бөліп шығару.

, (10.3)

мұндағы – техникалық қызмет көрсету мен ағымдық жөндеудің нормативтік бөліп шығаруы;

– ферма бөлмелерінің баланстық құны.

Электроэнергияның құны

(10.4)

мұндағы Р_уст – электр қондырғының орнықтылық қуаты;

– электр қондырғыны пайдаланудың бір жылдық сағаты;

– электр энергияның бағасы.

Жемнің құны

(10.5)

мұндағы – бір жылға қажетті жем-шөп;

– жем-шөптің орташа бағасы.

Жалпы шығын.

(10.6)

Өнімнің өзіндік құны [20]:

(10.7)

Өндірістің шығынысыз анықтамалық кесте құрастырамыз[21]. Ол үшін шығындарды тұрақты және өндірістің көлеміне байланысты айнымалы деп екіге бөлеміз. Айнымалыға электрэнергия және жем-шөптің шығынын кіргіземіз. Сонда 1 кг ет өндіруге қажет электрэнергия шығыны:

(10.8)

Тұрақты шығындар.

(10.9)

Айнымалы шығындар.

(10.10)

сонда

(10.11)

Ет өндіруден түсетін ақшалай түсімдер нарықтық құнына сәйкес анықталған. 1 кг ет немесе

Өндірілген өнімнің көлеміне байланысты шығындар 10.1 кестеге сәйкес көрсетілген.

Түсетін пайда

. (10.12)

Кесте 10.1

Өндірістің көлеміне байланысты эксплуатациялық шығындар

Өндірілген еттің көлемі W,103кг	Шығындар, 103тг.			Өндірілген еттен түскен пайда Д, 103тг.	Пайда 103тг.
	Uconst	Uvar	U
10.1 кестенің жалғасы
10 20 30 40 50	3989 3989 3989 3989 3989	3228 6656 9984 13312 16640	7217 10645 13373 17301 20629	6000 12000 18000 24000 30000	-1217 1355 4627 6699 9371

Берілген кестенің негізінде тұрғызылған шығынсыздық нүктесін анықтауға арналған график тұрғызамыз.

Өндірістің шығынсыздық нүктесін анықтауға арналған график 9.1 суретке сәйкес көрсетілген.

Сурет.9.1 Өндірістің шығынсыздық нүктесін анықтауға арналған графигі

«А» нүктесіне сәйкес өндірістің шығынсыздық көлемін мына төмендегі теңдеумен табамыз:

(10.13)

«А» нүктесінде

,

сондықтан

,

одан

.

Еттің қабылданған бағасына Ц₁=600тг/кг және ет өндірудің есептік көлемі W=21 10³кг («В» нүктесі) үшін кіріс былай анықталады.

.

Тиімділік

. (10.14)

Қорытынды

Дипломдық жоба түсіндірмелік жазбадан және 5 беттік графикалық материалдан тұрады.

Жүргізілген зерттеулердің нәтижесінде бұзау қораның электрификация және автоматизациясында кемшіліктер анықталды. Электрификация жүйесін қайта құрастыру жобасы ферманың өнім өндірісіндегі басты техникалық сұрақтарды шешуге мүмкіндік береді.

Жобада қыздыру шамдарын люминесцентті шамдарға ауыстырып, жарықтандыру жүйесіне қайта есептеу жүргізілді. Есептер жарық ағынын пайдалану коэффициенті әдісімен, нүктелік әдіспен және меншіктік қуат әдісімен жүргізілді. Есептердің нәтижесіне сәйкес мына жарықтандырғыштар таңдап алынды: мал тұратын бөлмеде ПВЛМ, қосымша бөлмелерге ПВЛМ, қосымша бөлмелерге ПСХ және НСП21. Жарықтандыру жүйесі АВВГ кабелімен орындалды.

6 топтық жарықтандыру қалқанының типі ЯОУ–8501. Бөлмелерді жылыту ауалық желдеткішпен бірге (Ц4–70 №6 желдеткішті КВБN9 калорифер). Жылыту және желдету жүйесі автоматтандырылған. Ауаны жылытатын және бөлме ішіндегі температураны автоматты сақтап тұратын ауаны ішке енгізу жүйелері қысқы мезгілде жұмыс істейді. Ауаны тартып алу үшін жылдың барлық мезгілдерінде «Климат» құрылғысының жиынтығы пайдаланылады.

Бөлмені көңнен тазалау ТСН-160 транспортерімен жүзеге асырылады.

Бұзауларды сәулелендіру үшін, ПВЛМ жарықтандырғыштарына орнатылатын ЛЭР эритемдік шамдары таңдап алынды. Бұл– жарықтандырғыш –сәулелендіргіш ОЭСП02. Жарықтандыратын және сәулелендіретін шамдар бөлек желілерден қоректенеді.

Күштік желі АВВГ маркалы кабелмен және АПВ сымымен орындалады.

Күштік қалқан НПН сақтандырғышымен 8 топқа арналған ЩРС1-23 таңдап алынды.

Ферманы электр жабдықтау КТП-дан жүзеге асырылады.

Техника-экономикалық есептердің нәтижесіне сәйкес анықталған тиімділік 17%.

Жобада еңбек қорғау және қоршаған ортаны қорғау мәселері де шешілген.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

1 Жилинский Ю.М., Кумин В.Д. Электрическое освещение и облучение. М.: колос,1982.- 272 с.

2 Козинский В.А. Электрическое освещение и облучение. – М.: Агропромиздат, 1991.- 239 с.

3 Утешев У., Вдовина А.Е., Байсенова Г.С. методические указания для выполнения курсовой работы по расчету электроосветительных установок.- Алматы: КИМЭП, 2006.-38с.

4 Утешев У., Кешуов С.А., Байсенова Г.С. Проектирование систем электрификации: Учебное пособие. Алматы: Агроуниверситет, 2009-183с.

5 Утешев У., Ордатаев О.Б.,Дюсембаева М.Н. Учебно-методическое пособие для выполнения курсовой работы по расчету электрокалориферной установки отопительно-вентиляционной системы сельскохозяйственных помещений.- Алматы: КИМЭП, 2008.-34 с.

6 Алиев И.И. Справочник по электротехнике и электрооборудованию. – М.: Высш. шк., 2002.-255 с.

7 Бородин И.Ф., Судкин Ю.А. Автоматизация технологических процессов.- М.: Колос, 2004. – 344 с.

8 Славин Р.М. Автоматизация процессов в животноводстве и птицеводстве.- М.: Агропромиздат,1991.-397 с.

9 Электороборудование и автоматизация сельскохозяйственных агрегатов и установок/Под ред.И.Ф. Кудрявцева.-М.:Агропромиздат,1988.-480 с.

10 Асинхронные двигателя серии 4А: Справочник / А.Е. Кравчик и др. – М.: Энергоиздат, 1982. -504 с.

11 Правила устройства электроустановок Республики Казахстан.- Алматы, 2008.-588 с.

12 Поярков К.М. Практикум по проектированию комплексной электрификации.-М.:Агропромиздат,1987.-192с.

13 Руководящие материалы по проектированию электроснабжения сельского хозяйства. М.: Сельэнергопроект,1981(ноябрь).-110с.

14 Утешев У., Исаханов М.Ж. Расчет нагрузок электрических сетей на программируемых микрокалькуляторах.-Вестник сельскохозяйственной науки Казахстана. Алма- Ата:1989,№3,1.89..90.

15 Правила технической эксплуатации электроустановок потребителей и техники безопасности при эксплуатации электроустановок потребителей Республики Казахстан. – Астана, 2004.

16 Луковников А.В., Шкрабак В.С. Охрана труда.- М.: Агропромиздат, 1991.-319с.

17 Методы экономической оценки // Техника сельскохозяйственная. ГОСТ 23.728-79, ГОСТ 23.730-79.-М., 1979.-52с.

18 Методы расчетов экономической эффективности. ГОСТ 14.005-75.-М.: 1977.-60с.