КЖИ негізгі концепциясы

Дәрістер курсы

Дәріс №1 Кіріспе. КЖИ негізгі концепциясы

Интерфейс – жалпы айтқанда - өзара қарымқатынасатын тәуелсіз объектілердің арасындағы стандартпен анықталған шекара. Интерфейс параметрлерді, процедураларды объектілердің өзара қарымқатынасу мінездемелерін тапсырады.

Деректерді тасымалдау интерфейсі - екілік деректер тасымалдауын қамтитын интерфейс. Деректер тасымалдау тәсілі бойынша тізбектелген және параллельді интерфейстерін айыруға тиісті.

Сыртқы құралдың интерфейсі – компьютер мен сыртқы құралдарының арасындағы деректер тасымалдауын қамтамасыз ететін, сыртқы құралдың компьютердің негізгі блогына қосылу интерфейсі.

Адаптер – жалпы айтқанда – екі кез келген электрондық құралдарын арасындағы интерфейс жасайтын құрал.

Адаптер – тар маңызында айтқанда - компьютер мен перифириялық құралдарын байланыстыратын құрал.

Құралдың физикалық порты (Port) - микросхема немесе оперативтік жадыда алдын ала сақталған мекенжайлардың аумағы: бір немесе бірнеше регистрларды сақтайды; перифириялық құралдарын процессордың сыртқы шинасына іске қосуға мүмкіндік береді.

Тізбектелген және параллельді порттар қарастырылады.

Plug-and-Play Технологиясы Plug-and-Play technology (PnP technology) – тез орнату арқылы абоненттік жүйесінің құру немесе қайтақұру тәсілі.

PnP Технологиясы объектілі основана на использовании объектно-ориентированной архитектурбағытталған технологиясына негізделінген. Оның объектілері ретінде сыртқы құралдар және программалар болып табылады. ОЖ автоматты түрде объектілерді анықтайды және абоненттік жүйесінің конфигурациясына өзгерістерді енгізеді.

Әмбебап тізбектелген шина:

- перифириялық құралдарын компьютерге іске қосу үшін арналған;

- «ыстық» іске қосуды, автоматтандырылған айқындау, жабдықтарды икемдеуді қамтамасыз етеді.

Физикалық көрінісінде UBS әр бір бағытқа деректерді тасымалдау үшін екі қос бұрылған сым ретінде болып көрінеді.

Пайдаланушының интерфейсі (User interface)- программалық қамтамасыз ету және пайдаланушының арасындағы қарым қатынасына ықпал жасайтын программаныңэлементтері мен компоненттері. Соның ішінде:

- ақпаратты елестету амалдары, бейнеленген ақпарат, кодтар мен форматтар;

- командалық режимдер, пайдаланушы-интерфейс тілі;

- деректерді енгізу технологиялары мен құралдары;

- сүхбаттар, компьютер мен пайдаланушының арасындағы қарымқатынас пен транзакциялар;

пайдаланушы үшін кері байланыс;

- нақты заттық облысында шешімдерінің қабылдауының қолдауы;

- программаныңпайдалану реті және оның құжаттары.

Пайдаланушының графикалық интерфейсі Graphical user interface (GUI) - пайдаланушы мен есепетеу жүйесінің арасындағы қарымқатынасын ұйымдастыру үшін графикалық орта.

Графикалық интерфейс бақылаудың көрініс элементтері арқылы есептеу жүйесінің жүрісіне басқаруға мүмкіндік береді: (терезелер,тізімдер, батырмалар, гиперсілтемелер және т.б. )

Conversational mode; Interactive mode Сұхбаттық режим – оператор немесе пайдаланушы мен ДК –дің арасындағы қарымқатынастың тәсілі. Сұхбаттық режимінде ақпараттың екі жақтан тікелей алмасуы ұйыидастырылады (командалар, инструкциялар).

Сұхбаттық режимінде деректердің өңдеу жылдамдығы пайдаланушының әрекеттерінің технологияларына әсер етпейді. Әр алуан белсенді және енжарлық сұхбаттық режимдерін танып біледі.

Дәріс №2 Интерфейстің түрлері мен мінездемелері

Интерфейс жүйеледің немесе жүйеледің бөліктерін ілесу (сопряжение) үшін арналған. Ілесу ретінде келесі функцияларды түсінеміз:

Ақпараттың енгізу мен шығаруы; Деректердің тасымалдауымен бақылау; Ақпараттың қайнары мен қабылдауыштың келісімі.

Интерфейс түсінігімен қатар шина (магистраль) деген ұғымын қарастырады. Аппараттық құрылымында интерфейсті шина ретінде түсіінеміз, сондықтан бұл сөздер синоним дер болады, бірақ интерфейс – бұл көпмағыналы ұғым.

«Нүкте– Нүкте» қосылуды қамтитын интерфейстері үшін (шиналық интерфейстеріне қарағанда)келесі алмасу режимдері мүмкін: дуплекстік, полудуплекстік және симплекстік. Екі құрал арасындағы бір мезгілде екі бағытқа деректердің тасымалдауын мүмкіндігін беретін дуплекстік интерфейс деп атайды. Егер құралдарының арасында деректердің тасымалдауы әр бағытқа бір-бірінен соң жүргізілсе, онда бұл полудуплекстік интерфейс. Полудуплекстік интерфейсінің мінездемесі - режимнің реверся уақыты. Бұл дегеніміз тасымалдау уақыты. Ал егер деректердің тасымалдауы тек біреу бағытқа жүргізілсе және қарамақарсы бағытқа жүргізуге мүмкіндік болмаса онда интерфейс симплекстік деп аталады.

Құралдарының ең қарапайым қосылуы деп тікелей физикалық канал арқылы байланысты түсінеміз және бұл қосылу «Нүкте– Нүкте» деп аталады.

Интерфейстің техникалық мінездемелеріне маңызды мағына аударылады:

сыйымдылық ( бір уақытта интерфейске косылатын абоненттердің максималды саны); тасымалдау жылдамдығы (операциялардың орындау ұзақтылығы және деректер тасымалдау үрдістерінің дәрежесі); байланыс жолының ұзыңдыңы; разрядность; қосылу топологиясы.

Жүйелік интерфейстерінің архитектурасы

Фукнцианалдығы бойынша интерфейстер жүйелік (компьютердің бөліктерін микропроцессордік жүйесі ретінде байланыстыратын интерфейс) және перифериялық құралдарының интерфейсіне бөлінеді.

Микро-ЭЕМ архитектура жағынан 2 негізгі сыныпқа бөлуге болады:

· МП-дің ішкі интерфейсің пайдаланатын(унифицированный канал);

· МП ге сыртқы интерфейсті пайдаланатын.

Жүйелік интерфейс стандартты жүйелік шиналар арқылы орындалады. Бірақ соңғы уақытта жүйелік интерфейстерінің архитектурасына желілік концепцияларының тенденциясы қолданылады.

Жүйелік интерфейстерінің екі классы пайдаланады: жалпы шина арқылы ( адрес сигналдары және деректер мултиплекция арқылы жүреді) және жеке шина (адрес сигналдары және деректер бөлек жүреді ). Қазіргі заманғы шиналардың бастапқы түрлері:

Unibus, фирма DEC (жалпы шина интерфейсі), Multibus фирма Intel (жеке шина интерфейсі).

Дәріс №3 Intel негізінде ДК үшін жүйелік интерфейстері

ISA (Industry Standard Architecture - Архитектура промышленного стандарта) – ДК үшін орталық процессор негізінде бірінші стандарттық жүйелік интерфейс. ISA шина дегеніміз компьютердің іске қосуын, платалардың өзара әрекеттесуін қамтамасыз етеді. Шинаның толық баяндамасы IEEE P996-1987 стандарт түрінде шығарылған.

Бұл архитектураның бірінші варианты 8086/8088 ОП үшін болды (тактілік жиелігі 4,77 МГц, 62-контактілік шина).Теория жағынан қарағанда деректерді тасымалдау максималдық жылдамдығы 16 Мбайт/с.

Intel-386 Intel-486 процессорлардың пайда болғанда ISA жылдамдығының көрсеткіштері кем болуға тиісті. 1989 жылында бірнеше компаниядардың көмегімен (Compaq, Hewlett Packard, NEC & т.б.) негізінде шина (Extended ISA) шығарылды. Біріншіден EISA 32-бит жоғары өндірілген шина, екіншіден – ISA архитектурасына ақпарат, электр, конструкция жағынан сай келеді. EISA разъемы екі қатар контактан тұрады: жоғарыда ISA сигналдар үшін, төменде – қосымша сигналдар үшін.

MCA (Micro Channel Architecture Микроканалдық) – 1987ж. IBM альтернативтік жүйелік архитектурасын ұсынды. Оның негізгі ерекшелігі ISA архитектурасына қарағанда разрадтілік 64 битке дейін ұлғаяды. MCA процессордің типтен тәуелсіз. MCA магистраль үшін жүйенің автоматтық конфигурациясы пайдаланған бағасы қымбат болғаннан кейін MCA шинасы кең тарамады.

Intel-386/486 негізінде ((рис.1)жады, енгізу-шығару құралдары үшін бөлек шиналар қолданған, сондықтан оперативтік жадының максималдық мүмкіндіктері пайдаланған., жоғарыда айтылған интерфейстер арқылы қосылған құралдардың жұмыс істеу жылдамдығы процессор жылдамдығынан кем. Көбінесе бұл ескерту видеоадаптер мен накопительдің контроллер үшін әділ. Бұл жағдай локальды шиналардың архитектурасының негізінде шешілді, мұнда процессор құрал контроллермен тікелей байланысқан (рис.2).

Ең кең тараған VLB және PCI локальды шиналары . VLB 32-разрядтілік шинаның ерекшеліктері - қарапайымдылық пен арзандылығы. Одан кейін Intel Pentium ге қарай (64-разрядтілік шина, 50 МГц, Plug&Play қолдауы) VLB2 спецификациясы шығарылды. Бірақ ол кең пайда алмады, себебі PCI шинасы шығарылды.

Рис. 14.1. Типичная система с низкоскоростной шиной устройств ввода-вывода

Рис. 14.2. Система с архитектурой локальной шины (VLB)

Лекция №4 PCI Интерфейсі

ДК нарығында кең тараған PCI (Peripheral Component Interconnect - перифериялық компоненттердің өзара әрекеттесу) шинаның негізіндегі жүйелер. Бұл интерфейс 1992 ж. Intel фирмасымен VLB/VLB2 локальды шинаға альтернатива ретінде ұсынылды. (Стандарт PCI 2.0 - 1993). Осы интерфейстің жетілдірушілері PCI шинаны локальды емес, аралық шина деп есептейді және әртүрлі процессорге пайдалануға болады, мысалы: Alpha, MIPS, PowerPC және SPARC.

ISA, EISA немесе MCA шиналарды PCI шинасының көпірі арқылы бақылап тұрады(рис. 3). Сондықтан, ДКге жүйелік интерфейстері әр түрлі болатын енгізу/шығару құралдың платаларын орнатуға болады.

(Например, в чипсете Intel Triton использовалась микросхема PIIX, помимо контроллера IDE предоставляющая мост для шины ISA.)

Рис.3. Система на основе PCI

PCI платалардың үш варианты болады: сигналдың деңгейі 3,3 В, 5 В және әмбебап. Әр платаның вариантына жеке разъем арналған. PCI шинаның екі реализациясы бар: 32-разряд және 64-разряд. 64-разряд реализациясында қосымша разъем пайдаланады.

PCI шинасында адрес және деректер сигналдары мультиплексияланады, сондықтан әр 32 немесе 64 разряд тасымалдау үшін екі шиналық цикл қажет: біреу –адресті жіберуге, ал екіншісі – деректер жіберу үшін. Бірақта пакеттілік режимін де қолдануға мүмкін. Пакеттілік дегеніміз, адресті тасымалдау бір циклдан соң деректерді тасымалдау төрт циклға дейін жүзеге асыруға болады. (PCI-32 16 байт дейін). Сол себептен PCI-32 шинасының (тактілік жиелігі 33 МГц болатын) тасымалдау жылдамдығы 66 Мбайт/с (төрт байт тасымалдау үшін екі шиналық цикл)және пакеттілік тасымалдау жылдамдығы 105 Мбайт/с жуық.

PCI платаларының қолдауы:

Plug&Play автоматтандырылған конфигурация; Тоқталуды бірге пайдалану (Тоқталудың бір номерін әр құралда пайдалануға мүмкін); Адрестік және деректер шинаның сигналдарының жұптығын бақылау; Конфигурациялық жадысы 64 тен 256 дейін байт.

ДКде PCI шиналардың саны екі немесе бірнеше(16 дейін) болу мүмкін. Әр шинамен PCI көпірі бақылайды. Егер екінші PCI шинасының бақылауы біріншісінен жүргізілсе, онда ол иерархиялық схема д/а. Егер PCI шиналарының бақылауы процессордың шинасынан тікелей жүзеге асырылса, онда ол теңқұқылық схема д/а.

Әдетте PCI көпірі сыртқы кэш жады және негізгі жады контроллердің функцияларын орындайды, процессормен ілесуін қамтиды. Pentium II/III жүйелерінде бұл функциялар "солтүстік"(North Bridge) және "оңтүстік" (South Bridge) көпірлерінің арасында бөлінген. Видеокартаны қосу үшін қосымша жылдамдығы жоғары болатын AGP жүйелік интерфейс те қосылған.

1995ж PCI 2.1 жаңартылған версиясы шығарылды, оның мүмкіндіктері:

66 МГц тактілік жиелігі; MTT (Multi-Transaction Timer) көптеген сұраныстарды өңдеу таймері; Пассивтік айыру(Passive Release) ISA шина тасымалдау жүргізу уақытында PCI шина арқылы жадыға тікелей қатынасу. Ұстаптұрған транзакциялар PCI шинасында приоритетте болады ISA шинасының деректеріне қарағанда; Жазу өнімділігінің ұлғаюы.

2005ж бастап ДКде Pentium 4 негізінде PCI орнына жаңа PCI Express жүйелік интерфейс пайдалынады.

Лекция№5 Порт AGP

Мультимедиа технологияларының нығайтуымен PCI шинасының мүмкіндіктері видеокарта өнімділігіне жеткілікті болмады. PCI стандартын өзгертпей, үшөлшемді бейнелердің өңдеу өнімділігінің арттыру үшін 1996ж Intel фирмасымен видеокартаны қосу үшін AGP (Accelerated Graphics Port – жоғары жылдамдықты графическалық порт) бөлек интерфейсі ұсынылған.

Бірінші рет AGP порт Pentium II негізіндегі жүйелерінде ұсынылды. Сол жүйелерінде чипсет екі көпірмен бөлінген болатын (North Bridge, South Bridge). Солтүстік көпір ОП, жады және видеокартаны – үш құралды байланыстыратын. Сол себептен, солтүстік көпір негізгі жад контроллердің функцияларын атқарды. Ал PCI шинаның екінші көпірі енгізу/шығару құралдарын камтамасыз етті. AGP жетілдірушілердің негізгі мақсаты – ішінде құрастырылған видеожадының кішірейтілген көлемінде, себебі бұл технология жалпы жадыға жоғары жылдамдықпен қатысады.

AGP интерфейсі топология бойынша шина емес, себебі тек біреу видеокартаны қолдайды. AGP порт PCI 2.1 негізінде жасалған, тактілік жиілігі 66 МГц, 32-разряд, 3,3 В. AGP порт PCI шинасынан тәуелсіз болғандықтан және оларды бөлек көпірлер камту себебінен деректерді өңдеу қабілеті жоғары болады. Сол уақытта AGP-порт әрқашан жалғыз болғандықтан, арбитраждың жоқтығынан оның шапшандығы белгілі болды.

AGP интерфейсінде SBA(Side-Band Addressing) жолы бойынша адресация режимі бар. SBA режимінде 8 қосымша жолмен жаңа адрес, сол уақытта 32-биттілік шинамен алдынғы сұраныстын деректері тасымалданады. AGPдің альтернативті тәсілі – конвейеризация. PCI шинасында бірінші адрес жіберіледі, содан кейін деректер. Ал AGP интерфейсінде адрестердің пакеті, олардан кейін деректер пакеті қойылады.

Рис. Конвейеризация AGP

Үшөлшемді бейнелердің өңдеуі компьютердің негізгі жадында ОП мен видеокартаның процессорымен бірге орындалады. AGP видеокартаның процессорына кіру үшін екі механизм ұсынайды:

· DMA (Direct Memory Access) – жадыға әдеттей тұра кіру. Бұл режимінде негізгі жад ретінде картаның ішінде құрастырылған видеожадты айтамыз;

· DIME (Direct In Memory Execute) – жадыда тікелей орындау. Бұл режимінде негізгі және видеожад жалпы адрестік кеңістікте орналасқан.

AGP порттың қолдануында ОЖ және видеоадаптердің драйвері сәйкес қолдауды қамту қажет. AGP порттың келесі модификациялары бар:

· спецификация AGP Pro, 110 Вт қуаттылығы болатын видеокарталары үшін, мүнда қосымша қосу разъемдары болады;

· 64-биттілік порт AGP, мамандырылған графикалық адаптерлері үшін;

· интерфейс AGP Express, PCI Express негізіндегі аналық тақшаларда қолданылады.

Қазіргі уақытта AGP порт өз мүмкіндіктерін бітіріп PCI Express жүйелік интерфейспен ығыстырып шығарылып жатыр.

Таблица 1. Режимы работы AGP
Режим	AGP 1x	AGP 2x	AGP 4x	AGP 8x
Спецификация	AGP 1.0-1997	AGP 1.0-1997	AGP 2.0-1998	AGP 3.0-2000
Уровни напряжений	3,3 В	3,3 В	1,5 В	0,8 В
Макс. скорость	266 Мбайт/с	533 Мбайт/с	1066 Мбайт/с	2133 Мбайт/с

Таблица 1. Режимы работы AGP
Режим	AGP 1x	AGP 2x	AGP 4x	AGP 8x
Спецификация	AGP 1.0-1997	AGP 1.0-1997	AGP 2.0-1998	AGP 3.0-2000
Уровни напряжений	3,3 В	3,3 В	1,5 В	0,8 В
Макс. скорость	266 Мбайт/с	533 Мбайт/с	1066 Мбайт/с	2133 Мбайт/с

Таблица 1. Режимы работы AGP
Режим	AGP 1x	AGP 2x	AGP 4x	AGP 8x
Спецификация	AGP 1.0-1997	AGP 1.0-1997	AGP 2.0-1998	AGP 3.0-2000
Уровни напряжений	3,3 В	3,3 В	1,5 В	0,8 В
Макс. скорость	266 Мбайт/с	533 Мбайт/с	1066 Мбайт/с	2133 Мбайт/с

Лекция №6 PCI Express интерфейсі. SCSI.

PCI Express интерфейсі PCI концепциясын пайдаланады, бірақта оның физикалық құрылымы өзгеше. Физикалық деңгейінде PCI Express шина ретінде ұсынылмайды, тізбектелген протокол негізіндегі желілік әрекеттесуге ұйқас. PCI Express жоғары жылдамдықтығы (AGP, PCI) интерфейстерін пайдаланбауға мүмкіндік береді және солтүстік,онтүстік көпірлерінде қажеті жоқ..

PCI Express интерфейстің ең концептуалды ерекшелігі – «жұлдыз» топологиясының қолдануда.

Шина топологиясында (сурет 1) PCI деректерді тасымалдау мүмкіндігін құралдардың арасында бөлу қажет.

«Жұлдыз» топологиясында әр құрал үшін PCI Express концентратормен байланыстыру үшін өзінің арнайы каналы болады(сурет 1).

.

Cурет 1. PCI және PCI Express топологияларын салыстыру.

Құралды PCI Express концентраторымен байланыстыратын канал (link) ретінде дуплекстік тізбектелген байланыс жолдарының жиынтығы ретінде ұсынылады.

PCI Expressтің бірінші интерфейсінде бір жолдың тасымалдау жылдамдығы әр бағытқа 2,5 Гбит/с. Содан кейін жылдамдық 5 және 10 Гбит/с ұлғайып тұрды.

Канал бірнеше жолдан тұру мүмкін: біреу (x1 link), екеу(x2 link), төрт (x4 link), сегіз (x8 link), оналты (x16 link), отыз екіден (x32 link) жолдан тұрады.

Барлық каналдар біржолдық каналмен жұмысты қолдау керек, x1, x2, x4, x8, x16, x32. Бірақ слот кеңірек болу мүмкін, яғни x16 слотқа x8 link канал шығарылу мүмкін. PCI Express картасы слотқа сәйкес келу керек немесе слот одан үлкен болу мүмкін, яғни x4 картасы x4, x8, x16 слоттарға қосылады.

Көпжолдық канал арқылы деректерді тасымалдау үшін тізбектеу принципі пайдаланады: әр келесі байт келесі жолмен тасымалданады. x2 каналдың дербес жағдайында жұп байттар бір жолмен, ал тақ байттар екінші жолмен тасымалданады.

PCI Express бақылау хабарламаларды тасымалдауды қамтиды.

Дискжетектердің интерфейсі.

Бірінші кезде дискжетектерді ДКге қосу үшін төмен деңгейіндегі интерфейстер қолданылды: ST-506 (Shugart Technology), ESDI (Enhanced Small Device Interface).

Қазіргі уақытта жүйелік деңгейіндегі интерфейстерді пайдаланады. Жұмыс істеу принципі: орталық процессордың сигналдарын пайдаланып накопительдің ішінде өз контроллері орналасады, ал жүйелік шинамен накопительді байланыстыратын құрал интерфейс ролін атқарады. EIDE (Enhanced Integrated Drive Electronics) /ATA(Attachment)/SATA сондай интерфейс болып табылады.

ATA (IDE) интерфейсінің бірінші спецификациясы екі құралды бір интерфейске қосылуды анықтайтын. Спецификация ATA-2 (EIDE) екі интерфейстің жұмысын бірге атқаратын, яғни төрт құралға дейін қосуға болады.

ATA-4 стандарт енгізгеннен кейін (ATAPI - ATA Packet Interface) пакеттілік командаларды қолдау үшін аусатын дискжетектерді қосуға мүмкіндік туды (CD-ROM/DVD-ROM, стримерлер, флопии дисктер). Содан кейін шығарылған спецификацияларда жаңа жылдамдық режимдер қосылған және кей бір мәселелер шешілген, мысалы SerialATA интерфейс.

После появления интерфейса SerialATA принято ссылаться на EIDE/ATA как Parallel ATA.

Таблица 14.4. Сводная таблица стандартов EIDE/ATA
№	Псевдоним	ANSI6) /NCITS7)	Особенности
1	ATA, IDE	X3.221-1994	Накопители размером <528 мегабайт
2	EIDE, FastATA	X3.279-1996	Адресация LBA 24 бита (до 8,4 гигабайт)
3	EIDE	X3.298-1997	Адресация LBA 28 бит (до 134 гигабайт), SMART
4	ATAPI	NCITS 317-1998	Поддержка пакетных команд (ATAPI) - поддержка CD-ROM
5	UltraATA/66	NCITS 340-2000	80-контактный кабель
6	UltraATA/100	NCITS 347-2001	Адресация LBA 48 бит, автоматическое управление акустикой
7	UltraATA/133	NCITS 361-2002	Потоковое расширение (streaming), "длинные" сектора

Қазіргі заманда есептеу техникада жоғары жылдамдықты тізбектелген интерфейстерге ауысу тенденциясы көрінеді. Дискжетектер үшін SerialATA интерфейс ұсынылды, өз мінездемелері бойынша PCI Express интерфейске қосымшасы ретінде қойылды. SATA/150 стандарты 1,5 Гбит/с дейін тасымалдауды қамтиды. Стандарт SATA/300 3 Гбит/с дейін тасымалдауды қамтиды. Әр құрал бөлек кабельмен жұмыс істейді. Стандарт құралдардың ауысуын қарастырады. SATA-құралдарда екі разъем бар: 7-контакт (деректер шинасын қосу үшін), 15-контакт ( тоқ көзін қосу үшін). Деректер тасымалдау тәсілі сигналдардың дифференциалды кодтауды пайдаланып проводниктің екі пара арқылы дуплекстік режимінде өтеді: (бір пара -қабылдау үшін, екіншісі – тасымалдауға арналған).

Айтылған интерфейстерден басқа, дискжетектерді қосу үшін әмбебап перифериялық интерфейстер пайдаланады. ( USB, FireWire СРС)

SCSI (Small Computer System Interface - интерфейс малых компьютерных систем)

SCSI (Small Computer System Interface – кішірек компьтерлік жүйелерінің интерфейсі) – сыртқы құралдарды қосуға арналған әмбебап интерфейсі. Оның құрамында дамытылған бақылау тәсілдері. Жалпы жағдайда қымбат серверлік шешімдер үшін пайдаланады. SCSI әсіресе RAID технологияларында кездеседі. SCSI негізгі артықшылығы: командалардың пакеттілік орындау, (DMA) деректер тасымалдау, жұптықтықты бақылау, жылдамдықты автоматты түрде таңдау – сол себептен ОЖлер, драйверлер, аппараттық жабдықтау осы интерфейске бағытталған. ATA стандарты бірінші кездерде өте қарапайым интерфейс ретінде ұсынылды және оның мақсаттары – арзандылық пен қарапайымдылық болған. Содан бері ATA интерфейсі көбінесе өзгерді, ал SCSI – кеңейтілді. Қазіргі заманғы ATA интерфейсі SCSI интерфейсіне қарағанда кішкене ғана кем болып көрінеді. Кемшіліктері: қосылған құралдардың санында және интерфейс бойынша деректердің тасымалдаудың шектік жылдамдығы бойынша. Басқа ATA интерфейсінің ненгізгі параметрлері SCSI параметрлерінен кем емес.

1. Интерфейс дегеніміз не? Негізгі интерфейстік функциялары.

2. Енгізу/шығару интерфейстің негізгі техникалық мінездемелер.

3. Жүйелік интерфейстер.

4. AGP интерфейстің ерекшеліктері.

Дәріс № 7 Келісімділген интерфейс

Эффектілі интерфейсті құрудың негізгі кілті интерфейстің қарапайым концептуалдық моделін даму мүмкіндігінде. Жалпы Пайдаланушылық кіру рұқсаты мұны келісім арқылы іске асырды. Келісімділік концепциясының мағынасы: компьютер мен пайдаланушының арасындағы бірдей әрекеттерге бірдей реакциялардың күтуде. Келісімділік компьютер мен оператордың арасында сұқбатын камтамасыз еткенде, интерфейстің оқып білу және орындау кезінде уақытын азайтады.

Келісімділік пайдаланушылық ұсыныстарын ұлғаю бойынша интерфейстің қабілеті болып табылады. Интерфейстің басқа да мағыналы қабілеті – оның анықтылығы мен көркемділігі. Бұл панельдер, түстер және көркемдеу техникасы арқылы жүзеге асады. Ой мен концепция экран үстінде физикалық өрнегіне түсіп, пайдаланушы сонымен тікелей байланысады.

Келісімділік – үш өлшемділігі

«Интерфейс келісім бойнша жасалған», - дегенде, «Немен келісілген», деп сұраймыз. Бұл сұраққа жауап беру үшін өлшемділік ұғымын түсіну керек.

Интерфейс үш өлшемдікпен келісілген болу мүмкін: физикалық, синтаксистік және семантикалық.

· Физикалық келісімділік аппараттық жабдықтауға қатысады: клавиатура схемасы, пернелердің орнатылуы, тышқанның пайдалануы.

· Синтаксистік келісімділік элементтердің экран үстінде көріну ретіне (ұсыну тілі) және сұраныс сұқбаттарының тізбектеріне (әрекет тілі) қатысады. Мысалы: cинтаксистік келісімділік болады, егер әрқашан панельдің басын жоғарыда орналастыратын болсақ.

· Семантикалық келісімділік интрерфейстің элементтерінің мағынасында болады. Мысалы: "Выход" нені білдіреді?

Жүйеаралық келісімділігі.

Жалпы Пайдаланушылық кіру рұқсатының құрамында элементтердің барлық анықтамалары және интерактивтік технологиялары. Бірақ бұл анықтамалар арнайы жүйелердің техникалық мүмкіндіктеріне суйеніп орындалады. Сонымен, жалпы интерфейс барлық жүйелер үшін бірдей бола алмайды.

Құрамдылық жүйелердің келісімділігі физикалық, синтаксистік және семантикалық келісімділікте болады. Сондай-ақ жүйенің оптималды мүмкіндіктерінің артықшылықтарын қолдануға болады.

Пайдаланушының келісілдген интерфейстің артылықшықтары.

Келісілген интерфейс пайдаланушыларға және жетілдерушілерге уақыт пен қаражаттың үнемдеуін береді. Пайдаланушы үшін қосымша пайдасы оның сол оқып білген программасының қатынасында.

Келісілген интерфейс пайдаланушының қателер деңгейін азайтып, есепті орындау мерзімде қанағаттандыру сезімін ұлғайтып және пайдаланушы мен есептеу жүйесінің арасында ыңғайлы интерфейске үмтылады.

Келісілген пайдаланушының интерфейсі қосымшалардың жетілдірушілерге пайдасын әкеледі. Олар интерфейстің элементтерін стандарттау арқылы элементтердің жалпы блоктарды белгілейді. Бұл құрылыс блоктары программисттерге қосымшаларды қарапайым және тез құру мен түзетуге мүмкіндік береді. Мысалы, бір панель бірнеше жобаларда пайдалану мүмкін.

Пайдаланушының интерфейсінде элементтер және интерактивтік технологиялар үшін ережелер қойылса да, қосымшалардың жетілдіруі жоғары деңгейінде жасалады.

Мысалы, интерфейс үшін панельдің бес типы орнатылған, бірақ арнайы қолданудың панельдері де пайдалануға мүмкін.

Лекция № 8 Екілік деректердің тасымалдау интерфейстері. Енгізу /шығару жүйесі

Дербес компьютерлердің бірінші кезде жиілігі 10 МГц болған. ( « секундасына 4 млн рет жадыға қатысу, яғни « цикл 250 нс )

Бұл шарттарға біпшиналық енгізу /шығару жүйесі қанағат болды. ОЗУ, процессор - барлығы тек біреу шина арқылы байланысып тұрды. Сол уақытта ең кең тараған 8 разряд, одан кейін 16 разряд ISA шинасы пайдаланды. Өнімділігін артыру үшін ЕISA шина шығарылды.

Барлық перифириялық құрылғылар жалпы жүйелік шина арқылы қарым қатынасты.

Одан кейін VL-bus жоғарыжылдамдықты шина енгізілді. РСI локальдық шина процессорден тәуелсіз болып кеі тараған. Бұл шина 33 МГц жиілікті жұмыс жасайды және 32- разрядтық қабілетіне ие болды. РСI шинасы пайда болғаннан кейін жоғарыжылдамдықты параллельдік және тізбектелген интерфейстері қолданды (SCSI, ATA, USB).

Шиналар құралдардың санын кеңейтеді, олардың негізгі мақсаты Енгізу /шығару үрдістерін қамту. AGP порт РСI шинасына қатнаспай ОЗУ мен видеокартаны байланыстырады.

Сонымен көпмагитральды Енгізу /шығару құрылымына қайта оралдық.

Барлық шиналар көпірлерде жиналады.

Көпір – шиналарды біріктіретін және олармен бақылайтын құрал.

Микропроцессор негізіндегі бірінші ДК-лер контроллер мен басқа құралдар интегральных схемаларда орналасқан. Адаптеры, таймер және т.б. бөлек микросхема ретінде қарастырылды.

ДК-дің өнімділігі ұлғаю сайын жоғары айтылған құралдар мен схемалар «чипсет» деген микросхемаға оралды.

Деректер тасымалдау ағынымен чипсетке кіретін көпірлер мен контроллер бақылайды.

ChipSet компьютердің архитектурасын айқындайды. Екі негәзгә микросхема бар: солтүстік көпір мен онтүстік көпір. Солтүстік көпір жүйелік шина мен AGP портты және жады шинасын өамтамасыз етеді. Онтүстік көпір перифириялық құралдармен бақылауды қамтиды (шины PCI, IDE).

Celeron, Pentium II, Pentium III процессорлар үшін Intel фирмасы 3 микросхемасы болатын i810 архитектурасымен чипсет шығарды.

Бұл чипсеттің ерекшеліктері:

- хаб архитектурасының пайдалануы;

- микросхемаға енгізілген 2Д/3Д графикалық ядро ( оның видеожадысы 800 Мбайт/сек және одан жоғары, жады Direct AGP мен Dynamic Video Memory Technology (D.V.M.T.) жаңа технологиялармен жұмыс істейді.

- PCI шинасы сыртты орналасады.

Бұл чипсет келесі мінездемелерге ие:

• бірпроцессорнойлық конфигурациясын қолдайды;

• жүйелік шина 66 және 100 МГц 64 разряд;

• жадының интерфейсі SDRAM 100 МГц;

• 2Д/3Д графикалық ядро;

• 33 МГц PCI 2.2 шинаның қолдауы, слот саны 4 немесе 8 ;

• энергожұмсауымен қолдау;

• енгізелген IDE контроллер Ultra ATA/66 қолдауымен;

• LPC (Low Pin Count) интерфейсін қолдау , ISA шинасына альтернатива;

• BIOS және кездейсоқ сандардың датчигі;

• ISA шинасының болмауы.

және олардың чипсеттері ОП мүмкіндіктерін орыендайтын негізгі қаражаттары болып табылады.

Лекция № 9 Енгізу / шығару жүйелерінің құрылымы

Енгізу / шығару жүйелерінің құрылымы дегеніміз өзара байланысқан сыртқы және ішкі интерфейстерінің жиынтығы, және де ол компьютер деп аталады.

Әр шинада анық тасымалдау жылдамдығы болады және сол жылдамдыққа сәйкес құралдар қосылады. Барлық шиналар параллель бойынша жұмыс істейді, есептеу жүйесінің жоғары өнімділігін қамтиды.

Шиналар бір бірімен көпірлер арқылы қосылады. Одан басқа енгізу / шығару жүйелерінің құрылымына шиналармен бақылайтын құралдар және схемалар кіреді. Үлкен компьютерлерде көпмагистральды құрылым. «Мейнфрейм» -мультипрограммалық режимінде жұмыс істейді, ОЗУ көлемі үлкен, көптеген ПҚ пайдалынады. (см. рис. 1.а)

Рис. 1. Структура систем ввода-вывода

Сол уақытта шағын есептеу машиналарда бірмагистральды құрылым болды. (см. рис.1.б)

Енгізу / шығару процесстерін процессор орындады.

Unibus фирмы DEC.

Интерфейстердің дамуы және Енгізу / шығару жүйелерінің құрылымы компьютердің өнімділігін ұлғаюына бағытталған.

Яғни процессор - ОЗУ, процессор - ПУ, ПУ – ОЗУ.

Дәріс №10 Адамға бағытталған интерфейс

Нет ничего более невозможного, чем написать книгу, которая бы получила одобрение каждого читателя.
Мигель де Сервантес

Интерфейс – ол тек терезелер, пиктограммалар, меню, тышқан ғана емес. Кей бір кезде өнімді жетілдіру уақытында интерфейсті жобалау қажеттілігі умытылады. Интерфейсті жобалау кезінде жалпы факторларды қарастыру қажет, содан кейін жеке арйырмашылықтары белгілі болады. Қойылған есеп күрделі болса да , бұл ессептің құрастыратын бөліктері қарапайым болуға тиіс.

Жалпы жағдайда көбі ойлайды пайдаланушылық интерфейс ол тек қана графикалық пайдаланушылық интерфейсі (GUI). Кейбір есептің кейбір өнім арқылы орындалатын тәсілі, әсіресе орындалатын әрекеттер және оператор үшін жауаптарды интерфейс деп атаймыз. (Raskin, 1993.)

Интерфейс жетілдірушілері жасақтамаларды пайдаланушылар үшін жасайды. Бұл бағытта бірінші қадамы өз пайдаланушымен танысу, тәжірибе бойынша арнайы мамандардан көмек сұрау. Жасақтаманы құру басында жалпы пайдаланушылық интерфейс жасап, содан кейін пайдаланушылардың бөлек айырмашылықтарын айқындайды. Интерфейспен әсіресе жасақтаманың бастапқы кезенінде жұмыс істеу керек. Егер есеп анықталған болса, онда біріншіден интерфейсті жобалау қажет. Бұл қайталайтын процесс. Есептің анықтамасы жетілдіру уақытында өзгерілу мүмкін. Сондықтан сол есепке сәйкес интерфейс те өзереді. Пайдаланушы машинаның құрамын ойламайды, егер программа берілген есептерін шешілсе. Қандай процессор, пайдаланған программалау тілі объектілі-бағытталған болама екенін, әлі де басқа қиын сөздермен айтылатын болса, пайдаланушыға ол қажет емес. Пайдаланушы үшін ең қажет нәрсе - бұл ыңғайлық пен нәтижелер. Бірақ олрадың бар көргені – бұл тек қана интерфейс. Басқаша айтқанда, пайдаланушының көзқарасынан тек интерфейс соңғы өнімі болып табылады.

Жүйе пайдаланушымен енгізілген барлық деректерді өңдеу керек. Сондықтан, интерфейсті жобалау бірінші заңы: «Компьютер деректерге зиян тигізбеу керек». Екінші заңы: «Компьютер бостан босқа уақыт алмай, қажет емес әрекеттерді жасатқызбау қажет.»

Егер интерфейс адамға керекті нәрселерге жауапты болса және оның қабілеттерін есептесе, онда интерфейс адамға бағытталған болады. Сондай интерфейсті құру үшін адамдар мен машиналардың әрекеттерін білу қажет. Жалпы, интерфейстері күрделі, үнемсіз болса да, адамдар программалардың орындалуына үйренген. Программалық өнімдердің жетілдіру принципі пайдаланушыны қажетсіз күтуден босатса, онда ол адамға бағытталған деп есептеуге болады. Өзара әрекеттесу ритмі тек қана пайдаланушымен орнатылу қажет.

«Адам-машина» интерфейстің жетілдірушілерге ішкі механизмдерінің технологиясын білу қажет.

Лекция №11

Енгізу –шығарудың негізгі режимдері

Енгізу –шығару процесстердің ерекшеліктеріне есеп беру үшін және кезкелген ПҚ-дың спецификасына үш режим пайдалынады: программалық енгізу –шығару, тоқтатылу режиміндегі енгізу –шығару, ПДП режимі.

Әр бір интерфейс барлық режимдерін қолдау қажет.

Программалық енгізу –шығару. Бұл режимінде енгізу –шығару процесстерімен процессор бақылайды. Ол үшін үш тәсілді қарастырайық. (см. рис.1).

Бірінші тәсіл – түзу, синхрондық ПҚ үшін қолданылады, яғни құралдар әрқашан жұмысқа дайын және күту циклдарда қажеті жоқ.

Екінші – шартты цикл, егер ПҚ дайын болмаса процессор ПҚдың дайындығын күтеді.

Үшінші – шартты және қатарынан атқаратын.

Екінші тәсілге қарағанда процессор ПҚ күтпейді, программаның жалғасына өтіп, период бойынша ПҚ дайындыққа тексереді.

Тоқтатылу режиміндегі енгізу –шығару. Бұл жағдайда үрдістің бастауышы ПҚ болып табылады. Құрал дайын болғанда процессорге"уақытша тоқтатылуға" сигнал жібереді. Егер ПҚ сондай режим рұқсат болса, процессор істеп тұрған команданы аяқтап енгізу –шығару үрдісіне айнылады. Біріншіден ол контексттік ауыстырып қосуды жүзеге асады, яғни жұмысты жалғастыру үшін өз күйін сақтайды. Содан кейін бақылауды ПҚ тапсырып ақпаратты енгізеді немесе шығарады.

Демек, екі моментті ескертеміз. ПҚ алдын ала қойылған тоқтатылу режимінде жұмыс істейтін рұқсат болу керек. Екіншіден бірнеше ПҚ тоқтатылуға сұраныс жібері мүмкін. Бұл коллизия әр ПҚ үшін приоритет механизммен шешіледі.

ПДП режимі. Бұл режим жоғары жылдамдықты ПҚ пайдаланады. Бұл режимінде белсенді құрал ПДП контроллері болады (КПДП). Процессор КПДП құралынан сұраныс алып, контексттік ауыстырып қосуды өшірмей өз жұмысын жалғастырып жүреді. Интерфейстпен бақылауды КПДП жасайды. Ол оқу мен жазу опреациялар арқылы ОЗУ мен ПҚ арасында ақпаратты тасымалдайды. Бұл режимде бір неше ПҚ үшін приоритет механизмі бар. Кез келген интерфейстер ПДП режимі де үшін жасалануға тиіс. Бұл режим үшін аппаратты түрде КПДП енгізу-шығару каналы болады.

Жоғарыда айтарлықтай, енгізу-шығару каналы барлық ПҚ үшін функцияларды қамтиды, сыртқы интерфейс контроллері интерфейстің спецификасын анықтайды.

Есептеу Жүйелердегі Ақпаратты Тасымалдау Ұйымдастырудың Негізгі Принциптері

Компьютердің жұмыс істеу барысында. екі құрал (модуль) арасында ақпарат тек беру интерфейс арқылы «нұкте-нүкте» принципі бойынша тасымалданады. Сол уақытта құралдың біреуі активті (задатчик), екіншісі – пассивті (исполнитель) болады. Активті құрал алмасу процедурасын бастап, үрдіспен бақылайды. Пассивтік құрал активтік құралдың командаларын орындайды. Компьютерде кейбір құралдар тек активтік, екіншілері – тек пассивтік болады, ал кейбіреулер әр алуан уақытта задатчик немесе исполнитель болу мүмкін. Процессор әр қашан активтік құрал, ОЗУ – пассивтік құрал. ПҚ процессормен жұмыс істегенде исполнитель, ал ОЗУ жадысымен жұмыс жасаған уақытта задатчик ретінде қарастырылады. Тасымалдау екі ПҚ арасында жүзеге асу мүмкін. Сонда біреусі – задатчик, екіншісі – исполнитель болады.

Сондықтан, ОЗУ немесе ПҚ пассивті құрал болып табылады.

(Со стороны процессора средства управления этими двумя типами устройств существенно различны. Это обусловлено тем, что для передач процессор-ОЗУ заранее известны все типы и параметры устройств, которые должны соединяться между собой, т.к. эти устройства однотипны, в то время как ПУ существенно различаются, как по задержке, так и по пропускной способности. Кроме того, процесс управления ПУ

намного сложнее и требует большего времени и учета специфики работы.)

ПРОЦЕССОР-ОЗУ тасымалдау үрдісі микрокоманда деңгейінде біреу ақ командамен орындалады. Ал ПҚ спецификасын зерттеп енгізу шығару үрдістер драйвермен бақылап тұрады. Драйвер компьютер командаларын, әр ПҚ үшін бақылау командаларын қамтиды.

Активтік құралдан пассивті құралға деректер тасымалдау үрдісі - жазу, ал оған кері - оқу операциясы деп аталады.

ПҚ мен ОП арасындағы тасымалдауды ақпараттың енгізу-шығаруын айтады. Енгізу - оқу операциясы, шығару - жазу операциясы.

(Если на процессор возложить функции управления вводом-выводом, то у него не хватит времени для выполнения своей главной функции – преобразования информации. Это обусловлено широким диапазоном скоростей работы ПУ, сложностью их управления и большим разнообразием и количеством разных ПУ.)

Процессордың жұмысын шағындандыру үшін енгізу-шығару үрдісін бірнеше құралға ажыратты: процессор, енгізу-шығарудың бас контроллері (канал), ПҚ контроллері, ПҚ бақылау блогы. Бас контроллер мен ПҚ контроллері енгізу-шығару жүйесін ұйымдастырады. ПҚ бақылау блогы ПҚ ішінде орналасқан.

(Такое распределение позволяет оптимизировать загрузку каждого вида устройств присущими ему функциями при мультипрограммном режиме работы компьютера. Это происходит за счет совмещения во времени работы различных по функциям устройств. Функциональная схема

передачи информации в компьютере показана на рис.2.)

Рис. 3. Функциональная схема организации передачи информации в компьютере

Операцию ввода-вывода начинает процессор, выдавая в главный контроллер ввода-вывода соответствующую команду (2). Предварительно, с помощью слова состояния канала, процессор должен убедиться, что он готов к работе (1).

Канал приступает к управлению вводом-выводом с помощью специальной программы канала. После чего процессор отключается от процесса ввода-вывода и функции управления принимает на себя канал.

Канал, после анализа слова состояния (4) соответствующего контроллера о его готовности, передает ему управляющий приказ (команду канала) (6,7) и может переходить к работе с контроллером другого ПУ. Контроллер ПУ принимает эстафету управления вводом-выводом, формирует и передает в блок управления ПУ необходимый управляющий код (сигнал) (8,9), получив который ПУ преступает к процессу передачи данных (10).

Как следует из рассмотрения, каждый уровень управления вводом-выводом должен иметь регистры управления, состояния и данных для реализации своих действий по передаче информации. При реализации такой многоуровневой системы управления вводом-выводом для связи устройств между собой используется два вида интерфейсов: системные интерфейсы (внутренние) для взаимосвязи модулей в системном блоке и внешние интерфейсы ПУ (интерфейс периферийных устройств) для подсоединения ПУ к системному блоку (см. рис.3).

Дәріс №12 USB: ҚҰРАЛ ЖҮЙЕСІНІҢ ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСУІ ЖӘНЕ ҚҰРЫЛЫМЫ

USB( Universal Serial Bus - әмбебап тізбектелген шина) телефония мен кәдімгі электроникаға бағытталған ДК архитектурасын кеңеутілуінің өндірістік стандарты болып табылады.

USB 1.0 спецификациясы 1996ж, қантар айында шығарылған. 2000ж көктемінде USB 2.0. шықты.

USB архитектурасы келесі критерийлермен анықталады:

• Жеңіл орындалатын ДК перифирялық кеңеутілуі.

• Арзан шешім, 480 Мбит/с дейн жылдамдықты қолдайтын, арзан шешім.

• Аудио мен ығыстырылған видео деректердің тасымалдаудың толық қолдауы.

• Хаттама икемділігі.

• Шығарылған құралдар технологияларына интеграциялау.

• ДКдегі барлық конфигурациялар мен өлшемдерге рұқсат етуі.

• Жаңа құралдардың ашылуы.

• Кабельдік жүйенің қосылуының ыңғайлығы.

• Электрикалық косылудың пайдаланушынан ажырату.

• Өзінен өзі идентификацияланған периферия, драйверлермен автоматикалық байланыс.

• Динамикалық қосылудың мүмкіндігі.

USB хост-компьютер мен бір уақытта қолдануға болатын перифериялық құралдармен деректер алмасуын қамтиды. Шинаның өткізу жылдамдығы хостпен жоспарланады, маркерлер арқылы жүзеге асады. Шина құралдарды қосуға, өшіруге, конфигурациялауға рұқсат етеді және динамикалық (ыстық) қосылу болады.

USB құралдар(Device) хаб, "функция" немесе олардың комбинациясы болып табылады. Хаб (Hub) шинаға құралдардың косымша нүктелерін қамтиды. USB "Функциялары" (Function) жүйеге косымша мүмкіндіктерің ұсынады. Мысалы, цифровой джойстик, цифралық интерфейспен акустикалық колонкалар және т.б.

USB құралдар USB интерфейсін қамту қажет, яғни стандартты операциялары (конфигурирование , сброс) және құралды сипаттайтын ақпараттың ұсынысы болу керек.

USB интерфейсіне қосылатын көптеген құралдар өз құрамында "функция" мен хабтарды қамтиды. USB жүйесінің жұмысымен хост-компьютер бақылайды. Құралдардың қосылуы көбярустық жұлдыз топологиясына ұқсас. Әр жұлдыздың ортасы хаб болып табылады, әр кабельдік сегмент екі нүктені қосады - хаб пен басқа хабты немесе хаб пен функцины. USB жүйесінде ежоғарыда орналасқан тек біреу хост-контроллер. Хост-контроллер түбір хабпен интеграцияланып бір немесе бір неше нүктелердің, яғни порттардың қосылуын қамтамасыз етеді.

USB контроллері чипсет құрамына кіреді, бұнда жалпы жағдайда 2/4порттық хаб болады. Қонымдылығында, кезкелген құрал хаб арқылы хост-контроллерге тұра жетеді. "Функция" дегеніміз деректерді қабылдайтын, тасымалдайтын немесе бақылайтын USB құралдарды айтамыз. Жалпы бір корпуста құрастырылған хабпен бірнеше функциялар болу мүмкін. Әр "функция" конфигурациялық ақпаратты елестетеді. Пайдалану алдында функция хостпен конфигурацияланады. Хаб - USB архитектурасында Plug-and-Play жүйесінің негізгі элементі. Хаб кабельдік концентраторы болып табылады. Қосылу нүктелері хаб порттары деп аталады. Бұл архитектурада бірнеше хаб болу мүмкін. Әр хаб үшін (хост немесе жоғары хаб) тек біреу жоғары порт бар. Қалғаны төменгі болып саналады, олармен сол хабтар бақылап тұрады (мысалы, токпен бақылау). USB жүйесі үш деңгейіне бөлінеді: интерфейстік, құрал бөлімі және функционалдық бөлімі. Хост үш бөлімге бөлінеді: интерфейстік, жүйелік, құралдың ПҚамтамасы. Әр бөлім тек өзінің қойылған есептеріне жауап береді. (Сурет 1.)

Сурет 1. USB компоненттердің өзара әрекеттесуі

1. USB физикалық құрал – қолданушыны қызықтыратын функциясын орындайтын шинада орналасқан құрылғы.

2. Client SW – хост-компьютерде орындалатын нақты құрылғыға сәйкес бағдарламалық қамтамасыз ету. ОЖ құрамдас бөлігі немесе арнайы қызметші бағдарлама болу мүмкін.

3. USB System SW - клиенттік бағдарламалық қамтамасыз етудің немесе нақты құрылғыларға қатысты емес ОЖ арқылы USB жүйелі түрде қолдау.

4. USB Host Controller – USBқұрылғыларды хост-компьютерге қосуды қамтитын аппараттық және бағдарламалық қаражаттар.

Дәріс №13 Дәріс тақырыбы: CSS негіздері.

Web-сайт контенті HTML арқылы қалыптасады. Бұл дегеніміз құжаттың құрылымы мен маңыздылығы және басқа технологиялар жедел қосылады. Сол технологиялардың бірі CSS (Каскадтық стиль кестелері - Каскадные таблицы стилей) болып табылады. HTML тілі анық элементінің функциясын браузерге хабарлайды (мысалы, сілтеме, тақырыпша), ал CSS браузер арқылы сол элементтің көрінісі тұралы кепілдеме береді.

Бұл жағдай ереже арқылы іске асады.

Ережелер анықтайды, қандай элементтері дайындаулы болуға қосымша тиісті , және әрбір ережеде қасиеттерді саналады. Мысалы, ережесі сөйлей алады :" мен h 2 элементтері барлық табуды қалаймын және жасыл олардың істеу ", немесе " мен author - name сыныбы атымен параграфтар барлық табуды қалаймын, қызыл олардыңның істеу фондары , әдеттегі мәтінімен салыстырумен екі есе әріп мөлшерін үлкейту және әрбірдің айнала 10 пикселейге ашық жер жасау ".

Бағдарламалау тілімен келмейді , сондаймен JavaScript сияқты , және белгі тілімен келмейді , сондаймен сияқты — ештеңе. Технологияның немен салыстыруға оны болады ақиқатта жоқ . Web дамуына дейін интерфейстер ұсыныс пен құрылымды біріктіретін, бірақ Web технологиялард мұндай әдіс қолданылмайды. Сол үшін CSS шығанрылды.

Стильдердің ережелердің анықтамасы

Үлгісі коды :

Сұрыптаушы { Қасиет 1: мағына ; Қасиет 2: мағына ; Қасиет 3: мағына ; Келесі бөлшектер көруге бұл жағдайда болады :

· Сұрыптаушы элементтері анықтайды, нақты атпен анықталатындар элементтің қайсыларға ереже қолданылады,.

· Фигуралық жақшаларда қасиет | мағына деген сөздер бар. Қасиеттер анықтайды , не сіздер бөлінген элементтермен істеуді қалаңыздар . Олар жеткілікті әр түрлі бола алады , және элемент түс , фон түс , позицияны , далалар , толтыру , әріп үлгісі сұрау қою , және көптеген басқа болуы мүмкін.

· Мағыналар әр элементтердің мағынасы болып табылады. Бұлар мағыналар қасиеттен тәуелді болады , мысалы , қасиеттің , түске әсер етеді , түс он алтылық мағыналары қабылдай алады , сондайлар rgb сияқты (12,134,22), немесе түстердің аттары , сондайлар red сияқты , green немесе blue .

Қасиеттер, жайға әсер етеді , далалар , енді , биікті және д . т . пикселде , em , пайыздарда , сантиметрлерде немесе өлшеу басқа ұқсас бірліктерінде өлшене алады .

Нақтылы үлгіге қазір қарайық :

P { Margin :5 px ; Font - family : arial ; Color : blue ; Мынау ереже HTML p элементін таңдайды — құжаттарында p әрбір элементіне арналған , коды мынау қолданады , ереже мынау қолданылады. Егер оларға қолданылатын тек қана бар болмаса нақтылы ереже көбірек , мына оқиғада ереже нақтылы ереже көбірек мынау қайтадан анықтайды . Мынау ереже қасиеттерге әсер етеді , параграфты айнала далаларды анықтайды ( margin ), параграфта мәтін әрібі ( font - family ), және мына мәтін түсі ( color ). Өрістер 5 пикселге мөлшермен сұраулар қояды , Arial сияқты әріп сұраулар қояды , ал blue . сияқты мәтін түсі сұраулар қояды.

Барлық жиын бұларды ережелердің стильдердің кестесін бірге қалыптастырады ( дайындаудың ). Мынау CSS тің ең жалпы бар болатын синтаксисы бар болады , бірақ көпсіз — мүмкін , ең бағалы қасиетімен оның қарапайымы келеді .

Түсініктемелері

Ең алдымен қажетті білу , қалай түсініктер жасау . Түсініктер үстейді , олардың орналаса аралық символдармен /*

және түсініктер бірнеше жолдың қамти алады , және жолдың бұлар браузер елемейді :

/*мынау элементтердің негіздік сұрыптаушылары*/ Сұрыптаушы { Қасиет 1: мағына ; Қасиет 2: мағына ; Қасиет 3: мағына ; } Блоктық деңгей түсініктері тек қана болады — бір жолдық түсініктер бар болмайды .

Топқа біріктіру сұрыптаушылары

Әртүрлі сұрыптаушылар топқа ұйымдастыруға болады . Болжаймыз , сіздер h1 және p бірдей дайындауды қолдануды қалаңыздар , келесі болуға жазуға сол уақытта болады :

h1 {color:red} p {color:red}

Мынау , бірақ , өте жақсы , дәл осылай емес қалай бірдей хабар қайталанады . Коды қысқартуға сондықтан болады , үтірлер арқасында сұрыптаушылар топтай — жақшаларда ережелер сұрыптаушыларға екеулерге қолданылады :

h1, p {color:red}

Әртүрлі сұрыптаушылар бірнеше бар болады , әрбір қайсылардың белгі әртүрлі бөлімдеріне талапқа сай болады . Үшпен жалпы сұрыптаушылармен ең , жиірек кездеседі барлығы , келесіге келеді :

· p {}: селектор элемента ·

барлық р элементтерге сай келеді

· .example{}: селектор класса ·

Элементтерге бәріне талапқа сай болады , көрсетілген мағынамен class атрибутын болады , дәл осылай не үлгі жоғарырақ талапқа сай болады < p class =" example ">,< li class =" example "> немесе < div class =" example ">, немесе - басқа элементте мағынамен бірдей example . class белгілеп қоямыз , не сынып сұрыптаушылары элемент ешқандай нақтылы атын тексермейді .

· #example{}: селектор id ·

Элементтерге бәріне талапқа сай болады , көрсетілген мағынамен id атрибутын болады , дәл осылай не үлгі соотвествоватьты жоғарырақ болады < p id =" example ">,< li id =" example "> немесе < div id =" example ">, немесе - басқа элементте мағынамен бірдей example . id белгілеп қоямыз , не сұрыптаушылары ешқандай элемент атын тексермейді , және бір сұрыптаушы тек қана болуға болады үшін әрбірдің құжатта - олар әрбір беттердің артынан бірегей келеді .

Лекция №14 CSS қосымша селекторлары.

Мысалдар

index.html

<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" > <html> <head> <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8"/> <title>References</title> <style type="text/css"> @import url("styles.css"); </style> </head> <body> <div id="bggraphic"></div> <div id="header"> <h1>References</h1> </div> <div id="references"> <cite class="article">Adams, J. R. (2008). The Benefits of Valid Markup: A Post-Modernistic Approach to Developing Web Sites. <em>The Journal of Awesome Web Standards, 15:7,</em> 57-62.</cite> <cite class="book">Baker, S. (2006). <em>Validate Your Pages.... Or Else!. </em> Detroit, MI: Are you out of your mind publishers.</cite> <cite class="article">Lane, J. C. (2007). Dude, HTML 4, that's like so 2000. <em>The Journal that Publishes Genius, 1:2, </em> 12-34.</cite> <cite class="website">Smith, J. Q. (2005). <em>Web Standards and You. </em> Retrieved May 3, 2007 from Web standards and you.</cite> </div> <div id="footer"> <p>The content of this page is copyright © 2007 <a href="mailto:jonathanlane@gmail.com">J. Lane</a></p> </div> </body> </html> Основные моменты, которые необходимо отметить, следующие:

Строка 1 представляет так называемое объявление типа документа, или doctype. В данном случае страница имеет тип XHTML 1.0 Transitional. Тип документа определяет множество правил, которым следует разметка, и согласно которым будет проверяться.

Строки с 5 по 7 импортируют файл CSS на страницу - стили, содержащиеся в этом файле будут применяться к различным элементам на странице. Содержимое этого файла CSS, который управляет всем форматированием страницы, рассмотрим следующем примере.

Для каждого из различных типов ссылок созданы различные классы. Это позволяет применить различные стили оформления для каждого типа ссылок — например, в данном примере справа от каждой ссылки помещен специальный цветовой индикатор, чтобы облегчить просмотр списка.

Рассмотрим файл CSS, который оформляет этот HTML.

styles.css

body {background: #fff url('images/gradbg.jpg') top left repeat-x; color: #000; margin: 0; padding:0; border: 0; font-family: Verdana, Arial, sans-serif; font-size: 1em;} div {width: 800px; margin: 0 auto;} #bggraphic {background: url('images/pen.png') top left no-repeat; height: 278px; width: 362px; position: absolute; left: 50%; z-index: -100;} h1 {text-align: center; text-transform: uppercase; font-size: 1.5em; margin-bottom: 30px; background: url('images/headbg.png') top left repeat; padding: 10px 0;} #references cite {margin: 1em 0 0 3em; text-indent: -3em; display: block; font-style: normal; padding-right: 3px;} .website {border-right: 5px solid blue;} .book {border-right: 5px solid red;} .article {border-right: 5px solid green;} #footer {font-size: 0.5em; border-top: 1px solid #000; margin-top: 20px;} #footer a {color: #000; text-decoration: none;} #footer a:hover{text-decoration: underline;}

Лекция №15 CSS кестелерінің HTML тіліне қолдануы.

Элемент, класса және id селекторлар арқылы көптеген нәрсе ұйымдастыруға болады. Одна да басқа селеторлар бар:

· Әмбебап селекторлар – парақтағы әр элементті таңдауға мүмкіндік береді.

Мысал: * { border: 1px solid #000000;}

Бұл мысалда әр элемент үшін 1 пиксель қалындығы болатын қара тұтас шекара қосылады.

· Атрибут селекторлары – атрибут негізіндегі элементтерді таңдауға мүмкіндік береді.

Мысал: img[alt] { border: 1px solid #000000;} Бұл мысалда alt атрибуты болатын әр img элементі таңдалады.

(Обратите внимание на квадратные скобки.

Используя приведенный выше селектор, можно было бы, возможно, создать черную границу вокруг любого изображения, которое имеет атрибут alt, и оформить другие изображения ярко-красной границей — что было бы полезно при тестировании доступности.)

Келесі ереже src атрибуты болатын элементтеріне alert.gif мағынасын береді: img[src="/images/null.png"] { border: 1px solid #000000;} Бірлескен бірдеңгейдегі селекторлар – бірінен соң бірі қолданатын селекторлар керек болса, онда осы селекторларды қолданамыз. Мысалы, h2 элементінен тұратын p элементі керек болса, онда келесі ережені қолданамыз: h2 + p { ...}

· Псевдо-класстар: элемент күйін белдіретін селекторлар (мысалы, гиперсілтеме күйі).

Келесі тізімде гиперсілтеме күйін білдіретін псевдо-класстар ұсынылып тұр.

:link – алдын ала келісілген сілтеменің күйі.

:visited – осы уақытта қолданатын браузердегі пайдаланылған сілтемелердің күйі.

:focus – осы уақытта пернетақтаның курсорымен белгіленген сілтеме немесе кей бір форма.

:hover – осы уақытта тышқанның нұсқасы тұратын сілтеме.

:active – осы уақытта сілтемеде болатын әрекет.

Келесі CSS ережелері гиперсілтеменің күйін анықтайды.

(Следующие правила CSS делают так, что по умолчанию ссылки будут синими (в большинстве браузеров все равно используется по умолчанию). Когда курсор мыши оказывается над ссылкой, используемое по умолчанию подчеркивание ссылки исчезает. Мы хотим получить такой же эффект, когда ссылка попадает в фокус клавиатуры, поэтому дублируем правило :hover c использованием :focus. Когда ссылка будет посещена, она станет серой. Наконец, когда ссылка активна, она становится жирной, как дополнительный признак, что что-то сейчас произойдет.)

a:link{ color: blue;} a:visited{ color: gray;} a:hover{ text-decoration: none;} a:active{ font-weight: bold;}

Ескерту: Бұл ережелерді ұсынылған ретімен жазу қажет. Себебі, соңындағы қойылған ережелерді алдынғы ережелерді қайта анықтап алады.

· Псевдо-элементтер: элементтін кей бір бөлігін дайындайтын арнайы селекторлар. Псевдо-элементтерде екі мағына болады. Мысалы, Буквицаны жасау үшін келесі ережені пайдаланамыз.

p:first-letter { font-weight: bold; font-size: 300% background-color: red;}

(Первая буква каждого параграфа будет теперь жирной и на 300% больше остального параграфа, и будет иметь красный фон.)

Мысалы,әр параграфтың бірінші жолын ерекше дайындауға болады. p:first-line { font-weight: bold;} CSS кестелердегі қысқаша жазбасы

Мысалы, border: 2px solid black; бұл төменде жазылған ережелердің қысқаша жазбасы:

border-width: 2px;, border-style: solid; and border-color: black;.

1. Мысалы, margin: 2px ; бұл ережеде қойылған өлшем төрт жағына да қолданады.

2. Мысалы, margin: 2px 5px; бірінші мағына үстінгі, астынғы жақтарына, ал екіншісі – сол мен оң жақтарына қолданады.

3. margin: 2px 5px 1px; – бірінші және үшінші мағыналар үстінгі, астынғы жақтарына, ал екіншісі – сол мен оң жақтарына қолданады.

4. Мағыналардың приоритеті: үстінгі, сол жағы, астынғы және оң жақтары.

(Выбор между одиночным свойством и сокращенным значением

Сокращенные свойства полей и заполнений составляют обычно наибольшую долю применения, хотя существуют ситуации, когда сокращенные свойства лучше не использовать, или, по крайней мере, использовать с осторожностью, как в следующих случаях:)

· Тек біреу өріс дайындау қажет. В ситуации, когда требуется задать только одно свойство, одновременное задание нескольких свойств обычно усложняет ситуацию.

Мысалдар.

font-size: 1.5em; line-height: 200%; font-weight: bold; font-style: italic; font-family: Georgia, "Times New Roman", serif;

Можно определить все это с помощью следующей строки:

font: 1.5em/200% bold italic Georgia,"Times New Roman",serif;

Сокращение для фона: С помощью одной строки CSS можно определить цвет фона, фоновое изображение, повторение изображения и позицию изображения.

background-color: #000; background-image: url(image.gif); background-repeat: no-repeat; background-position: top left; Это можно представить с помощью следующего сокращения: background:#000 url(image.gif) no-repeat top left; Сокращения для списков: В данном случае аналогичная история со свойствами списков позволяет задать на одной строке значения свойств для типа маркера списка, позиции и изображения. Возьмем следующий CSS: list-style-type: circle; list-style-position: inside; list-style-image: url(bullet.gif); Это эквивалентно следующему: list-style: circle inside url(bullet.gif);