Жезқазған стансасының техникалық кұрлымы

КІРІСПЕ

Қазіргі кезде Қазақстан темір жолының үлесіне көлік қатынасының барлық түрлері бойынша тасылатын жүктің төрттен үш бөлігін қалалар мен ауылдар және басқада жерлерге жол жүретін жолаушылардың тең жартысы тиеді. Қазақстанның көлік қатынасында темір жолдың маңызы ерекше зор. Өйткені темір жол арқылы республиканың халқы тек біздің елімізде ғана емес, сонымен қатар бүкіл жер бетінің барлық аймақтарына ешқандай қиындықсыз бара алады және қажетті тауарларын жеткізе алады [2].

Сұрыптау стансасының тақ бағыттағы жүктік тасымалдауды ұйымдастыру және өндірісті жоспарлау тақырыбыңдағы курыстық жұмыс 3 бөлімнен тұрады. Бірінші - жалпы бөлім, екінші бөлім технико-эксплуатациондық көрсеткіштер есебінің өндірістік бағдарламасы, үшінші бөлім - экономикалық бөлімді қамтиды. Курстық жұмыс теміржол көліктерінде тасымалдауды қамтамасыздандырудың экплуатациялық шығындар есебін көздейді.

Негізгі жалпы бөлімде менің тандаған стансамның Жезқазған стансасының техникалық кұрлымы бойынша және жол таралымы бойынша анықтама көрсетіледі. Сонымен қатар осы стансада тасымалданатын жүк түрі оларды қалай тиеліп Сонымен қатар олардын барлық талаптарға сай екеніне көз жеткезіліп тасымалға алынады.

Қазақстан Республикасының темір жолдарындағы поездардың қозғалысы мен маневрлік жұмыс жөніндегі нұсқаулық Қазақстан Республикасының темір жолдарын техникалық пайдалану ережелерімен және Қазақстан Республикасының темір жолдарындағы сигнал беру жөніндегі нұсқаулықпен бекітілген негізгі ережелерге сәйкес болып келеді.

Қазақстан темір жолының үлесіне көлік қатынасының барлық түрлері бойынша тасылады. Темір жолдарды, құрылыстарды, құрылғыларды және жылжымалы техникалық пайдалануға жобалауға және салуға жататын барлық нұсқаулықтар және нұсқаулар осы Ережелердің талаптарына сәйкес болуы тиіс.

1 Жалпы бөлім

1.1 Жүк стансасының жалпы сипаттамасы

Сұрыптау стансасы сипаты бойынша және орындалатын жұмыс көлемі бойынша сыныпсыз стацияға жатады. Стансада келесі операциялар орындалады:

- поездарды қабылдау,жөнелту,өткізу;

- вагондарға техникалық қызмет көрсету;

- вагондарды коммерциялық тексеру;

- жүк тасымалдау құжаттарын рәсімдеу;

- қабылдап-тапсыру операциялары;

Қарағанды Сұрыптау стансасы сыныптан тыс станса болып табылады және де ол 705-714км қосжолды Астана-Мойынты учаскісінде орналасқан. Станса 2 параллельді жүйеден тұрады,өзіне 6 паркпен қоса басып озу пунккті 713 кмде станса оңтүстіктен 3 паркты қосады.Стансаның негізгі басты мақсаты,олар: поездардың кедергісіз жөнелтілуін қамтамасыз ету және поездарға техникалық және коммерциялық қызмет көрсету [5].

Сұрыптау стансасының басқару аппаратының басында станса бастығы біркелкі негізінде өндірістік және шаруашылық жұмыстарды басқарады. Стансаның пайдалану жұмысының басқармасы тәуліктік, кезектік,жоспарларды және тапсырмаларды бақылау, технологиялық процесс бойынша поездар мен вагондардың ұйымдастырылуын міндеттемелер жарғы бойынша бөлінген: станса бастығының орынбасары мен тауар кантораның меңгерушісімен және басқа да адамдармен орындалады. Станса жұмысының технологиялық процесін дайындап және еңбек еңгізу әдістерін, техникалық құрамдарды дұрыс қолдануына өткізілетін шаралар поездардың қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету және станса жұмысының талдануы станса орынбасарының міндетінде. Жұмыс процесінде станса кезекшісі қамтамасыз етеді:

1 Поездық диспетчер мен тасымал бөлімшесінің кезекшісімен келісімімен стансанын жұмысын кезекті жоспарын орындау;

2 Станса локомативтерімен қызмет көрсетілетін жүктік орындарда вагондардың уақытында әкелуі және орналасуы;

3 Қауіпсіздік техникасымен поездар қозғалысының қауіпсіздік ережелерін сақтау;

Стансаның жүкті және коммерциялық жұмысының,поездарды қабылдау –жөнелту,дауындаумен байланысты барлық жұмыскерлер үшін станса бойынша кезекшінің бұйрығы міндетті.

Бір бағытты рейс уақыты локомативтң қуатына,маневр құрамының массасына,жолдың жобасы мен пішініне,рейстің қашықтығы мен жылдамдығына,маневр жүргіу тәсіліне,локоматив пен поезды құрастырушы бригадалардың тәжірибесіне байланысты.Вагондармен істелетін айла жұмысты тартым жолында жұлқып итеру не шегіндіру тәсілімен және ауырлық күшінің әсерінен жылжыған вагондарды сұрыптау дөңесінде таратылу арқылы жасалуы мүмкін.

Шегіндіру айласында құрамын тиісті жолға ауыстырып, ол тоқтағанннан кейін белгіленген вагондар тобы ағытылады,сосын бұл процесс толық сұрыптағанша қайталанады. Осындағы бір бағытты рейс уақыты құрамның екпіндеу, оны тұрақты жылдамдықпен жүру және тоқтап тұрған вагондар тобына жақындағандағы тежеу уақыттарының қосындысынан тұрады. Жұлқылап итеру кезінде машинист құрамын тартым жолына шығарады да,оны парк жолдарына қарай екпіндете итереді, содан кейін шығу тежейді, осы кезде ағытылған вагон немесе вагондар тобы өзінен өзі дайындалған маршрутпен тиісті жолға инерциямен барады.

Айла жұмысын орындау тәртібінде қойылатын негізгі талаптап техникалық пайдалану ережесінде (ТПЕ) белгіленеді. Онда көрсетілгендей, станса жолдарындағы айла тек бір қызметкердің-станса кезекшісінің, айла диспетчерінің, сұрыптау дөңесі кезекшісінің немесе парк кезекшісінің,ал диспетчерлік орталықтандыру жүйесімен жабдықталған жолға поезд диспетчерінің басқаруымен жүргізілуі тиіс. Айла жүргізіліп жатқан локомативтің жүрісін,оларды дұрыс орындалуына жауап беретін тек бір қызметкер-айла ұйымдастырушы (поезд құрастырушысы басқару керек). Жылжымалы құрам стансасы жолдарына шектік қадалармен белгіленген шегінде қойылуы керек. Стансада тұрған вагондар өздігінен қозғалмалы үшін бір-бірімен тіркесіліп және қол тежегіштерімен немесе тежеуіш тоспаларымен бекітілуі керек.

1.2 Жүктің көліктік мінездемесі және жіктелуі

Теміржолда жүктік жұмыстарды атқаруға арналған міндеттер: жүкті тасымалдауды өтінішті қабылдау және өңдеу, жүкті багажды және жүк багажды қабылдау және тапсыру, құжаттарды рәсімдеу, жүктерді тасымалдаудың ережесін құру және бекіту, жүк және вагондарын, контейнерлерді және басқа да құралдарды дұрыс тиімді де сыйымды қолдану.

Белгіленген ережелерге сай тасымалдануға қабылданған обьекті жүк дегеніміз. Темір жол тасымал кезінде қатысатын жақтар: жүк жөнелтуші, қызмет көрсетуші,жүк қабылдаушы. Тасымалдау үрдісіне темір жол көлігінің техникалық және коммерциялық қолдану жүзеге асырылады [6].

Жол серікпен тасымалданатың жүктерге мұндай жүктер жатады: тез бүлінетін жүктер, жанды жүктер, мүрражайлы және көне замандық затар,жөндеуге бара жатқан локоматив, кауыпты жүктер. Жануарларды тасымалға қабылдар алдында олардын мал дәрігерінің анықтама қағазы болу керек. Мал дәрігерінің анықтама қағазы үшкін жарамды болады. Қазақстан Республикасымен ТМД-ға каты

Қауіптілік дәрежесіне сәйкес жүктер әр түрлі болады. Көліктік классификация үш топқа бөлінеді.

Дана-таралыққа мына жүктер жатады: қораппен тасымалданатын жүк, қораптағы цементтер, сусындар, қораптағы сүттер және т.б. Осы жүктердің ішінен мен цемент жүгін таңдадым.

Цeмент - гидравликалық байланыстырғыш материалдар тобы; негізгі құрылыс материалдарының бірі; органикалық емес материалдың майда ұнтағы; гидравликалық тұтқыр материалдардың үлкен тобының жалпы атауы.

Цeмент сумен араласқанда қатаятын қасиеті бар (яғни қамыр тәрізді пластик. Цeменттің кейбір түрі ауада қатаяды. Ал, енді бір түрлері тек тұздардың, қышқылдардың судағы ерітіндісімен араластырғанда ғана байланыстырғыштық қасиетке ие болады. Цeменттің көп тараған түрінің бірі — портландцемент. Ол негізінен жоғары негізді кальций силикатынан тұрады.

Жалпы цименті тасымалдау кезінде оны 25-50кг қаптарда немесе арнайы вагонда тасымалдайды. Оларды жабық немесе контейнерде тасымалдайды.

Орташа тоннажды контейнерлердегі жүктерді тасымалдау. Сұйытылған хлор жалпы сұйытылған хлорды тасымал барысында оларды 120 л бөшкелерде тасымалдайды .Оларды тиеу барысында дұрыс жабылғаны тығыз қозғалып кетпегені бөшкелерге зиян келмеуін тексеру кажет. Жалпы хлор элементтерінің периодтық жүйесінің 5 тобына ал ,атомдық номері 17, атомдық массасы 35,45 галогендер тобына жатады.

Ауыр салмақты жүкті тасымалдау.Жалпы ауыр салмақты жүктерге көлеми ұзын, салмағы ауыр жуктер жатады. Менің тандаған жүгім 1000мм Құбыр.1000 мм құбырды тасымал барысында оларды платформада тасымалдайды.Құбырды платформада тиеу кезінде әр қабатына бұйірлік бағандармен оқшаулау керек.

Егер құбыр диометірі 1000 мм артык болса, онда әр құбыр қабаты сайын буу байламдарымен байлайды. Осы жүкті тасымалдау кезінде вагонға ақаулы болса онда ақаулықты жою үшін жүкті басқа вагонға кайта тиелген жағдайда бұл жөнінде тасымал құжатарында белгіленген тәртіппен белгі қойылады.

2 ТЕХНО-ЭКСПЛУАТАЦИОНДЫҚ КӨРСЕТКІШТЕР ЕСЕБІНІҢ ӨНДІРІСТІК БАҒДАРЛАМАСЫ

2.1 Жүкті тиеу нормасының техникалық есебі

Жүк вагондары бекітілген эксплуатациондық міндеттерді қанағаттандыра отырып, рационалды қолданылуын және көліктік шығындарды минимумға келтірумен жүктің бұзылмай, ақаулықсыз жеткізілуін қамтамасыз етуі керек. Темір жол арқылы тасымалданатын жүктердің әр түрлілігіне байланысты жүк вагондарының парктері анықталады. Ол әр қилы топтармен ерекше типтерді жеткізетін вагондардан тұрады.

Жылжымалы құрамның типі жүктің мінездемесі мен жүк тасымалдау Ережелерін сәйкес анықталады. Таңдау нәтижесін 2.1 кесте түрінде көрсетемін.

Кесте 2.1 Жылжымалы құрамның типін анықтау

Жүк пункті	Жүк түрі	Вагон түрі	Жүкті көтермеле, тонна	Жүктіңтех.нормасы, т:вагон
Стансаның жүктік ауданы	Дана-таралық (цемент)	Жабық	68	17,28
	Орташа тоннаждық контейнерлер(сұйытылған хлор)	контейнер	69	19,25
	Ауыр салмақтылар(құбыр)	платформа	68	34

1 Дана-таралық цемент жүктің жөнелтілуінің техникалық нормасын есептеу:

Р_тех = Q_пак · М_пак т/вагон; (2.1); мұндағы Q_пак – пакет салмағы;

М_пак – вагондағы пакеттердің саны – егер жүктеме 2 деңгейдегі жабық вагонға тиелсе – 64 пакетті құрайды.

Р_тех = 0,27 9 64 =17,28т/ вагон

Орташа тоннаждық контейнерлердегі сұйытылған хлор жүктің жүктемелілігі үшін техникалық нормаларын есептеу:

Р_тех(2.2);

мұндағы 11 – жеткізуші контейнерде орналасатын шартты контейнерлердің саны, дана;

Q_кш – шартты контейнерлердің жүктемесі, т:конт, келесі формуламен анықталады:

; (2.3) ;

мұндағы , L₂- берілген 3 және 5 – тонналық әр контейнер үлесіне байланысты – 50%-ды құрайды;

Орташа тоннаждық контейнерлер 3 т. Брутто – 60%, 5 т. Брутто - 40%, яғни 3т = 0,6 , 5т = 0,4.

, - нетто жүктемесі 3 және 5 – тонналық контейнерлерге сәйкес, соның ішінде 3 тонналық – 1,75 т:конт, 5 тонналық – 3,5 т:конт. қолданылады.

= = 1,75 т/конт;

Р_тех= 11 · 1,68 = 19,25 т:вагон.

Ауыр салмақты темір жүктің жөнелтілуі үшін техникалық нормаларын есептеу:

Р_тех = 0,5 · Р_{жк ,}т/вагон; (2.4) ;

мұндағы Р_жк – вагонның көтермелілігі, тонна. Р_жк 58 тоннамен қабылданады.

Р_тех = 0,5 · 68= 34т/ вагон.

Осы есепте 3 жүк түрі берілген. Дана-таралық, орташа тоннаждық және ауыр салмақтылар. Сонда жабық вагонның жүк көтермелеуі – 68т, ал жартылай вагонның жүк көтермелеуі – 69т.

Одан кейін әр жүктің техникалық нормасын анықтадық.Жалпы есептегенде дана-таралықтар жабық вагон түріне жатады, техникалық нормасы – 30,08 т/вагон.

Орташа тоннажды контейнерлер жартылай вагон түрі, техникалық нормасы –19,25 т/вагон.

Ауыр салмақтылар да жартылай вагон түріне жатады, техникалық нормасы – 29 т/вагон.

2.2 Жүк тасымалдаудың тәуліктік вагон ағымының есебі

Жүк тасымалдаудың тәуліктік вагон ағымының есебі келесі формула арқылы анықталады:

N_тәул= ; (2.5);

мұндағы - тәуліктік вагон ағымының келуі мен жөнелтілуі, т: тәул.

Тәуліктік вагон ағымы келесі формула арқылы анықталады:

= ,т/тәулік ; (2.6);

мұндағы – жылдық вагон ағымының келуі мен жөнелтілуі, т:жылд.

– жүктерді тасымалдау әркелділігінің еселігі – 1,1.

Дана-таралықтар цемент үшін жүк тасымалдаудың тәуліктік вагон ағымының есебі.

Q_{тәул.келуі}= = 153т;

N_{тәул.келуі} = = 8вагон.

Q_{тәул.жөн} = = 117т;

N_{тәул.жөн} = = 9вагон.

Орташа тоннаждықтар сұйытылған хлор үшін жүк тасымалдаудың тәуліктік вагон ағымының есебі

Q_{тәул.келуі}= = 289т;

N_{тәул.келуі} = = 15 вагон.

Q_{тәул.жөн}= = 388т;

N_{тәул.жөн} = = 20 вагон.

Ауыр салмақтылар темір үшін жүк тасымалдаудың тәуліктік вагон ағымының есебі.

Q_{тәул.келуі}= =397т;

N_{тәул.келуі} = = 11вагон.

= = 433т;

N_{тәул.жөн} = = 12вагон.

Жүктің үш түрі (дана таралық, орташа тоннаждық, ауыр салмақты) бойынша жүктің келуі мен жөнелтілуін, сонымен қатар жүктің тәуліктік вагон ағымының кеплуі мен жөнелтілуін есептеу қажет. Есеп көрсеткіштерін қолдана отырып, 2.2 кестені толтырылады[4].

Кесте 2.2 Стансадағы жүктік жұмыстың тәуліктік көлемі

Жүк пункті	Жүк түрі	Жүк айналымы, т		Вагон айналымы
		Келу	Жөнелту	Келу	Жөнелту
Жүк ауданы	Дана-таралық(цемент)	153	171	8	9
	Орташа тоннаждық (хлор)	289	388	15	20
	Ауыр салмақты (құбыр)	397	453	11	12
Барлығы		839	992	84	41

Стансадағы жүкті уақытылы тиеу мен вагон өнімділігін жоғарлату үшін бос вагондар ағымының операциялар санын арттыру арқылы жақсарту, яғни түсіруден кейін босайтын вагондар арқылы кірме жолдар және жүк вагондары бекітілген эксплуатациондық міндеттерді қанағаттандыра отырып көліктік шығындарды минимумға келтірумен жүктің бұзылмай, ақаулықсыз жеткізілуін қамтамасыз етуі керек.

Әр жүктің түрі, жүк пунктімен толық станса бойынша бос вагондардың балансы жүкті тиеу мен түсіру өлшемін белгілеу нәтижесінде анықталады. Бос вагонның артық не кем болуын анықтау негізінде баланстық 2.3 кесте құрылады[1].

Кесте 2.3 Бос вагонның артық не кем болуының балансы

Жүк пункті	Жүк түрі	Жылжымалы құрам түрі	Келу	Жөнелту	Бос вагондар балансы
					Артық	Кем
Жүк ауданы	Дана-таралық (цемент)	Жабық	8	9	-	1
	Орташа тоннаждық(хлор)	Контейнер	15	20	-	5
	Ауыр салмақты(құбыр)	платформа	11	12	-	1
Барлығы			34	41	-	7

Жүк тасымалдаудың тәуліктік вагон ағымының есебі. Стансадағы жүктік жұмыстың көлемін, яғни жүк айналымы мен вагон айналымын анықтадық (келу және жөнелту). Жүк және вагон ағымын анықтағаннан кейін 2.3-кестеде бос вагонның артық не кем болуының баланысын есептедім. Өз есебім бойынша бос вагондар саны дана таралықта – 2 вагон, орташа тоннажда – 4 вагон, ауыр салмақтыларда – 1 вагон кем қалды.

2.3 Жүк тасымалдау кезіндегі жұмыс көлемінің есебі

Сұрыптау стансасының жұмыс көлемінің және станса телімінің жүктерін тасымалдау жоспарына, байланыс және жол жоспарының пойыздың құралымдары, бос вагондар қозғалысын реттеуші схемалар мен жүкжөнелтушілердің жүк жөнелтуіне өтініш білдірулерінне байланысты белгіленеді.

Бұл кезде жүк стансасының жүк операциялары бойынша тәуліктік жұмыс көлемі анықталады.

U_тәул = Р_тәул : N_тәул, мың,т ; (2.7);

мұндағы Р_тәул – тәуліктік жүк тиеу;

N_тәул – тәуліктік вагон тиеу.

U_тәул =3,724 : 0,065= 57 мың:т;

Айлық жұмыс көлемін анықтау үшін келесі формула қолдандым:

U_ай = U_тәул · 22,мың:т; (2.8);

мұндағы U_тәул – жүктік операциялар жұмысының тәуліктік көлемі;

22– бір айдағы жұмыс көлемі.

U_ай= 57 · 22 = 1254 мың:т;

Жүк стансасының жүк операциялары бойынша тәуліктік жұмыс көлемі мен айлық жұмыс көлемін есептеп шығардық: U_тәул = 57мың:т ; U_ай = 1254мың:т.

2.4 Жүктік операцияларды орындауға кететін уақыт есебі

Жүк жөнелтуші өз жүкін темір жолға жүкін тасырғанаң бастап ол жүкке кететін операцияларға белгілі бір уакыт алады себебі жүкке құжатар толтырылып оларға кезекті операциялар орындалады.Жүк тасымалдау ережелеріне сәйкес жүктік операцияларды орындау уақыты технологиялық нормалармен немесе есептік жолмен анықталуы мүмкін[7]. Жүктік операцияларды орындауға кететін есептік уақыт келесідей анықталады:

t_жа = t_дайынд + (m_бер · Р_тех) : (Ө_э · М) · 60 + t_қорт,сағ_; (2.9);

мұндағы t_дайынд , t_қорт - операцияны дайындау мен қорытындылауға кететін уақыт, мин (7 минуттан қабылданады)

m_бер – беріс құрамы, вагон; (берілгені 2-кестеде)

Ө_э – көліктің эксплуатациондық өнімділігі, т:сағ (ЖА үшін Ө_э:7);

Дана-таралық үшін Ө_э – 126,6

Орташа тоннаждық контейнерлер үшін Ө_э – 325,4

Ауыр салмақтылар үшін Ө_э – 369

М – тиеп-түсіру көліктерінің саны – 2 дана.

Жүктік операцияларды орындауға кететін уақытты анықтау қажет: дана-таралық, орташа тоннаждық, ауыр салмақты.

Дана-таралықтар цемент үшін жүктік операцияларды орындауға кететін уақытты анықтау:

t_ж:келу =7 + (4· 30,08) : ((126,6 : 7) · 2) · 60 + 7 = 217мин , (3сағ. 37мин.);

t_ж:жөн =7 + (6 ·37,76) : ((126,6 : 7) · 2) · 60 + 7 = 313мин, (5сағ. 13мин.).

Орташа тоннаждықтар бензин үшін жүктік операцияларды орындауға кететін уақытты анықтау.

t_ж:келу =7 + (17 · 19,25) : ((325,4 : 7) · 2) · 60 + 7 = 157мин ,(2сағ. 37мин.);

t_ж:жөн = 7 + (16 · 19,25) : ((325,4 : 7) · 2) · 60 + 7 = 205мин ,(3сағ. 25мин.).

Ауыр салмақтылар темір үшін жүктік операцияларды орындауға кететін уақытты анықтау.

t_ж:келу = 7 + (15 ·22,5) : (369 : 7) · 2) · 60 + 7 = 259мин,(4сағ. 19мин.);

t_ж:жөн = 7 + (16 · 22,5) : (369 : 7) · 2) · 60 + 7 = 277мин ,(4сағ. 5мин.).

Жүктік операцияларды орындауға кететін есептік уақытты анықтау. Мұнда жүк аймағын анықтадық. Бұл формулада әр жүк түріне әр түрлі көліктің эксплуатациондық өнімділігіне сандар берілді. Дана-таралық үшін Ө_э – 126,6. Орташа тоннаждық контейнерлер үшін Ө_э – 325,4. Ауыр салмақтылар үшін Ө_э – 369.

Жүктердің жөнелту және келу уақытын анықтадық. Дана-таралық цемент келуіне – 3 сағ. 37мин. , жөнелтілуіне – 5сағ. 13мин.; Орташа тоннаждық бензин келуіне – 2сағ. 37мин., жөнелтілуіне – 3сағ. 25мин.;Ауыр салмақтылар темір келуіне – 4сағ. 19мин., жөнелтілуіне – 4сағ. 5мин. кетті.

2.5 Стансаның штаттық құрамының есебі

Сұрыптау стансасы жұмыскерлерінің құрамы өндірістің оперативті-өңдірістік, цехтік персонал және стансаны басқару аппараты болып бөлінеді.

Штат құрамы шаруашылық пен негізгі қызметтің шығындары бойынша наменклатурада көрсетілген баптар арқылы, ал баптар ішінде жеке мамандықтар мен лауазымдары бойынша есептеледі. Өндірістік персоналға жататын станса жұмыскерлерінің құрамы, сонымен қатар ауысымдыжұмыскерлер саны олардың жұмысқа келуімен тізім негізінде есептеледі.[9]

Барлық есептемелерді 2.4 кестеге енгіздім және тізім бойынша келген жұмысшылар санын анықтаймын.

Кесте2.4 Станса жұмыскерлерінің құрамы

Бап №	Мамандықтар мен лауазымдар атауы	Объект атауы	Объект саны	Қызм. көрсету нормасы	Ауысым коффиценті	Келу құрамы	Ауыстыру коэффиценті	Тізім бойынша құрамы
1	2	3	4	5	6	7	8	9
070 (1)Айлалық жұм. айналыс.станса штаты	СП бойынша кезекші	Парк	1	2	4,72	9,44	0,14	11
	Дөңес кезекшісі	Дөңес	1	2	4,72	9,44	0,14	11
	Тарқату бекетінің операторлары	Тарқату бекеті	2	1	4,32	17,28	0,14	10
	Орындаушы бекетінің операторы	Орындаушы бекет	1	1	4,32	4,32	0,14	5
	Пойызды Құрастырушылар	Айлалық локомотив	2	1	4,32	8,64	0,14	10
	Қозғалыс жылдамдығын реттеушілер: аға реттеушілер	Дөңес	2	2	4,32	17,28	0,14	20
	Дөңес паркіндегі қатардағы жұмысшылар	СП жолдар	1	2	4,32	8,64	0,14	10
071 (3) стансаның техникалық штаты	СПК	Станса	2	2	4,72	9,44	0,14	21
	Парк кезекшісі	Келу паркі	1	1	4,72	4,72	0,14	5
	Парк кезекшісі	Жөнелту паркі	2	2	4,72	18,88	0,14	21
	СПК операторлары	Атқарушы бекет	2	1	4,32	4,32	0,14	11
	Құрамды бекеттің белгі берушілері	Келу және жөн. парктері	2	1	4,32	8,64	0,14	10
	Тех-қ кеңсе операторлары: ағаоператорлар	Техникалық кеңсе	1	1	4,32	12,96	0,14	5
	Қатардағы жұмысшылар	Техникалық кеңсе	2	2	4,32	12,96	0,14	20

2.4 кестенің жалғасы

	Пойыз ақпараттарымен тасымалдауқұжаттарын өңдейтінАТОағаоператорлары	Техникалық кеңсе	2	1	4,32	12,96	0,14	10
	Пойыз құжаттарын жеткізуші	Техникалық кеңсе	2	1	12,96	2	0,14	10
	Электромонтёр	Станса	1	2	-	2	0,14	2
080 (5) ғиматраттар мен ғимараттар бойынша қызмет көрсету штаты	Бөлме тазалайтын жұмысшылар	Бөлме	2	1	4,32	4,32	0,14	10
	Станса Жұмысшылары	Аумақ	1	2	4,32	8,64	0,14	10
	Слесарь	Станса	2	1	-	2	-	2
	Ұста	Станса	1	2	-	2	-	2
	Қазандық қондырғының машинист-кочегары	Қазандық	2	1	-	2	-	2
	Экспедитор	Станса	1	2	-	2	-	2
040(7) стаесаның жуктік жұмысы бойынша штаты	Жүктерді қабылдап- Тапсырушылар	Станса	2	1	-	2	-	2
	Қатардағы жұмысшылар	Станса	1	2	4,32	4,32	0,14	10
	Тауар кеңсесінің аға Кассирлары	Тауар кеңсесі	2	1	4,32	12,96	0,14	10
	Қатардағы жұмысшылар	Тауар кеңсесі	1	2	4,32	12,96	0,14	10
	Пойыздарды Қабылдаушылар	Қабылдау паркі	2	1	4,32	4,32	0,14	10
	БАРЛЫҒЫ		-	-	-	230	-	263

Жұмыскерлердің санын олардың жұмысқа келуін, тәуліктік жұмыс уақытының ауысым санын және тізім бойынша штат құрамын анықтадық.Сонымен қатар мамандықтар мен лауазымдар атауы, обьект саны, қызмет көрсету нормасы , ауысым коэффицентін,құрамалардын келуін есептеп шығардық. Мамандықтар мен лауазымды тулғаларға станса кызметкерлері тізімін құрдық олар: Дөнес бойынша кезекші, пойыз кұрастырушы, парк кезекшісі, слесарь, жүкті қабылдап тапсыруыш т.б. Жалпы осы шығындардың бәрін 4-кестеге толтырдым. Шығындар өз есебімде келу құрамы – 230, ал тізім бойынша құрам –263.

3 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ

3.1 Жүк тасымалдаудың технико-экономикалық көрсеткіштер есебі

Жүк тасымалдаудың технико-экономикалық көрсеткіштер есебі шығындардың келесі элементтері бойынша есептеледі:

1 еңбекақы төлеу - атқарылған қызметтің айлық, күндік жалақысы;

2 қосалқы материалдар - қызметте қолданылатын қосымша материалдар;

3 электр қуаты - қызметте қолданылатын жарық көзі мен электрқуаты;

4 амортизация қоры - негізгі қорлардың тозу дәрежесін және қалпына келтірудің өтемпұл қорын құрайтын үтемпұл;

5 басқада шығындар – шығындар.[8]

3.1.1 Жүк стансасының штатының еңбекақы есебі.«Еңбекақы» элементі бойынша шығындар келесі нысандарды қалыптастырады:

1 штаттық тізімдемедегі еңбекақы төлеу қорының есебі;

2 түнгі уақыт жұмыс істегені үшін қосымша ақы (Тқа);

3 мерзімдік демалысқа төленетін қосымша ақы (ЕА);

4 еңбекақы төлеу қоры (ЕАҚ);

5 ЕАҚ-на аударымдар.

3.1- кестеде жұмыскерлердің атқаратын қызметтері мен дәрежелері берілген. Бізге берілген тапсырмада жұмыскерлер құрамының санымен жалақылары көрсетілген. Сол көрсеткіштерге байланысты - еңбекақы қорын (ЕАҚ), еңбекжағдайлары мен түнгі уақытта жұмыс істегені үшін тағайындалған сыйақы аударымдарын және жалпы еңбекақы қорын (ЖЕАҚ) есептеу керек.Бастапқы деректерді қолдану арқылы еңбекакы төлеу еңбекақы төлеу қорының штаттық тізімдемесін есептедік.

Кесте 3.1 Станса штатының еңбекақы төлеу қорының тізімдемесі

№	Лауазым	Дәрежесі (разряд)	Контингент	Оклад	ЕАҚ	Сыйақы	Үстемақы		ЖЕАҚ
							Еңбек жағдайлары	Түнгі уақыт
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
1	Станса басшысы	15	1	161750	161750	48525	12940	-	223215
2	СБ жүктік жұмысы бойынша орынбасары	14	2	131505	263010	78303	21041	-	362954
3	Инженер	9	4	46750	467000	104100	37360	122586	767046
4	СТЦ операторы	6	4	90435	361740	108522	28935	-	759654
5	Поезд құрастырушысы	10	3	95825	287475	86243	22998	62885	459600
6	Станса электромеханигі	6	3	120850	362550	108765	29004	52116	552435
7	Қабылдап-өткізгіш	6	3	80330	160760	48228	12861	-	221849
8	Жол шебері	6	3	109155	327465	98239	26197	59352	511253
9	Станса бойынша кезекші	9	2	141750	283500	85050	22680	-	391230
10	Құрамды бекіту бойынша белгі берушілер	9	3	95530	286590	57318	22927	-	366835
11	Слесарь	9	2	120140	240280	48056	19222	27031	334589
12	Вагондарды қараушы	6	3	94530	283590	56718	22687	-	362995
13	Қоймашы	-	2	81730	163460	92692	13076	-	209228
14	Бухгалтер	9	3	121450	364350	109305	29148	-	502803
15	Тазалаушы	-	2	85555	171110	34232	13688	-	219020
	Барлығы	-		-	-	-	-	-	6244106

Кесте бойынша ЕАҚ, еңбек жағдайлары мен түнгі уақытта жұмыс істегені үшін тағайындалған сыйақы аударымдарын және жалпы еңбекақы қорын есептедім.6 бағанды есептеу үшін 4бағанды 5 бағанға көбейттім. Ал 7 бағанды есептегенде оны 20 және 30% көбейттім.8бағанды есептегенде 6 бағанды 8% көбейттім.Осы бағандарды есептей отырып стансаның штатының еңбекақы төлеу қорының есептедік жалпы сома 6244106 кұрайды.[10]

Түнгі уақыт жұмыс істегені үшін айлық жұмыстың 50% үстемақы аударылады.

П_с/сОклад/ 160,тг/сағ (3.2)

Y_т

мұндағы 160аптасына 40 сағат жұмыс істеген кездегі бір айлық жұмыс сағатының саны.

Келесі лауазымдар бойынша түнгі уақыт жұмыс істегені үшін төленген үстемеақыны есептеу керек:

Инженер – 40 сағат;

Поезд құрастырушы – 35 сағат;

Жол шебер – 30 сағат;

Аға электромеханик – 20 сағат;

Слесарь – 17 сағат.

Инженерге түнгі уақыт жұмыс істегені үшін төленген үстемеақыны есептеу: 116750 : 160 =729,68тг/сағ;

729,68 · 42 · 4= 122586тг;

Пойыз құрастырушыға түнгі уақыт жұмыс істегені үшін төленген үстем ақыны есептеу:

95825:160 = 598,90тг/сағ;

598,90 · 35 · 3= 62385 тг

Жол шеберіне түнгі уақыт жұмыс істегені үшін төленген үстемеақыны есептеу:

109155:160 = 682,21тг/сағ;

682,21 · 29 · 3 = 59352

Аға электромеханик түнгі уақыт жұмыс істегені үшін төленген үстемеақыны есептеу:

120850:160 = 755,31тг/сағ

750,31 · 21· 3 = 52116 тг

Слесарь түнгі уақыт жұмыс істегені үшін төленген үстемеақыны есептеу: 120140:160 = 750,87тг/сағ;

750,87 ·18 · 2 = 27031тг

Мерзімдік демалысқа төленетін қосымша еңбекақы келесі формула бойынша есептеледі:

, тг (3.3);

мұндағы жалпы еңбекақы қоры;

мерзімдік демалыстың орташа ұзындығы (25 күн);

бір жылдағы жұмыс күндерінің саны (245 күн) .

Станса басшысының мерзімдік демалысна төленетін қосымша еңбекақы:

СБ Жүктік жұмысы бойынша орынбасарының мерзімдік демалысна төленетін қосымша еңбекақы:

.

Инженердің мерзімдік демалысна төленетін қосымша еңбекақы:

.

СТО операторының мерзімдік демалысна төленетін қосымша еңбекақы:

Пойыз құрастырушысының мерзімдік демалысна төленетін қосымша еңбекақы:

Станса электромеханигінің мерзімдік демалысна төленетін қосымша еңбекақы:

Қабылдап – өткізгіштің мерзімдік демалысна төленетін қосымша еңбекақы:

Жол шеберінің мерзімдік демалысна төленетін қосымша еңбекақы:

Станса бойынша кезекшінің мерзімдік демалысна төленетін қосымша еңбекақы:

Құрамды бекіту бойынша белгі берушінің мерзімдік демалысна төленетін қосымша еңбекақы:

Слесарьдің мерзімдік демалысна төленетін қосымша еңбекақы:

Вагон қараушының мерзімдік демалысна төленетін қосымша еңбекақы:
.

Қоймашының мерзімдік демалысна төленетін қосымша еңбекақы:

Бухгалтердің мерзімдік демалысна төленетін қосымша еңбекақы:

.

Тазалаушының мерзімдік демалысна төленетін қосымша еңбекақы:

Еңбекақыны төлеу қоры:

ЕАТҚ тг; (3.4);

ЕАТҚ6244706· 12 +7646580 = 82583052тг.

ЕАТҚ – на аударымдар есептеле отырып, 3.2- кесте толтырылады.

Кесте 3.2 ЕАТҚ-на аударымдар

Аударымдар түрлері	Аударым,%	ЕАТҚ жалпы сомасы, тг	Аударыстар сомасы,тг
Зейнетақы қоры	10	7646580	764654
Жеке табыс салығы	10		764654
Әлеуметтік аударымдар	5		382329
Барлығы			1911645

3.1.2 Жүк тасымалының қосалқы материалдарына кеткен шығындар. Қосалқы материалдарға кеткен шығындар есебі 3.3-кестені толтырумен қатар жүргізіледі. Есептер үшін студенттердің жеке тапсырмаларында берілген бастапқы деректер қолданылуы тиіс.

Қосалқы материалдарға кеткен шығындарды есебіне келесі келесі материал түрлерін қолданылады:метал бекітпе, орман материалдары, тара және т.б материалдар.[2]

Кестеде ЕАТҚ-ның аударым түрлерінің жалпы соммасын шығардым,оның әр-кайсысын 10 және 5% көбейтіп аударыстар соммасын шығардым.

Кесте 3.3 Қосалқы материалдар шығыны

№	Шығын атауы	Тәуліктік шығын	Бірлік бағасы,тг	Жалпы тәуліктік құны, тг
1	Метал бекітпе	4	152650	610600
2	Орман материалдары	13	25990	337870
3	Тара	13	8009	104117
	БАРЛЫҒЫ			1052587
4	Өзге материалдар			1052253
	НЕБӘРІ	-	-	1157846

«Небәрін» анықтағаннан кейін айлық шығын келесі формула арқылы есептеледі

= 22 тг; (3.5);

мұндағы 22бір айдағы жұмыс күндерінің саны.

= 1157846 22= 25472612 тг.

3.2 Кестесінде ЕАТҚ-ның аударым түрлерінің жалпы соммасын шығардым,оның әр-кайсысын 10 және 5% көбейтіп аударыстар соммасын шығардым. 3.3 кестесінде қосалқы материалдар шығынын таптым. Есептер үшін студенттердің жеке тапсырмаларында берілген бастапқы деректер қолданылуы тиіс. Мұнда 5 бағанды есептегенде 3 бағанды 4 бағанға көбейттім,ал өзге материалдарында барлығын 10% көбейттім.[5]

3.1.3 Жүк тасымалының электрэнергия- сына кеткен шығындар есебі.Электрэнергиясының шығындары келесі нысандар бойынша қалыптасады: станса аумағына жарық түсіру, белгілер, орталықтандырылған нұсқағыштың электржетек нәрі және аккумляторлы фонарьлар. 1 кВТ құнышамамен алғанда 9,24 теңге. Электрэнергиясы станса ұшін аса манызды бөлігі болып табылады себебі электор куаты станса жұмыскерлер мен станса аумағын жарықтандыру керек. Есептер үшін студенттердің жеке тапсырмаларында берілген бастапқы деректер қолданылуы тиіс.

Орташа тәуліктік шығындар сомасын есептеу үшін мен жабдықтың 4 түрін алдым. Тиеу коэффиценті0,7 құрайды. Алған деректерді 3,4 кестеде толтырамын.

Кесте 3.4 Электрэнергиясына кеткен шығындар

№	Тұтынушы үлгісі	Эл.қозғағыш-ң саны	Қуаты		Тиеу коэффициенті	Жұмыс сағатының саны	Электрэнер-ң тәуліктік шығ.	1 кВт құны	Тәуліктік шығындар сомасы.
			кВт бірлік	Жалпы кВт
1	Конвейер	1	55	55	0,7	4	154	9,24	1423
2	Көпір крандары	2	50	100	0,7	3	210	9,24	1940
3	Айыр тиегіш	3	10	30	0,7	5	105	9,24	970
4	Төрттағанды крандар	1	60	60	0,7	3	126	9,24	1664
	Барлығы								5497

Содан кейін электрэнергиясына кеткен шығындарды есептеу қажет:

22 тг; (3.6);

мұндағы электрэнергиясына кеткен тәуліктік шығындар сомасы:

22 бір айдағы жұмыс күндерінің саны:

= 5497 · 22 =120934 тг.

Кесте бойынша электрэнергиясына кеткен шығындарды есептедім.Жалпы бағандырды есептеу үшін қолданылатын нысандармен таптым.Содан кейін электра қуатына кеткен айлық шығындарын есептедім.[10]

3.1.4 Жүк стансасының амортизация есебі. Негізгі қорлардың тозу дәрежесін сипаттайтын және олардың толық қалпына келтірілуі үшін ақшалай өтемпұл қорын амортизация деп аталады.

Амортизация аударымдары жүк стансасының орнатқан жабдықтарының санымен олардың құны және бекітілген жылдық амортизация нормалары негізінде есептеледі.

Жабдықтың әрбір бірлігі үшін тәуліктік амортизация сомасы келесі формула арқылы анықталады:

Б Н : 100 тг. (3.7);

22,тг; (3.8);

мұндағы Бжабдықтың баланстық (толық) алғашқы құны, тг;

Намортизацияның жылдық нормасы30%;

бір жылдағы жұмыс күндерінің саны245.

114936118·30 : 100 · 245 = 140738 тг;

· 30 : 100 · 245 = 89175тг;

6974430 · 30 : 100 · 245 = 8540 тг;

64502000 · 30 : 100 · 245=78982 тг.

Әр жабдықтың түрі бойынша амортизация есебін жүргізіп, 3.5 кестеге енгіздім.

Кесте 3.5 Жүк операцияларының амортизациялық шығындары

№	Жабдық атауы мен типі	Саны	Баланс құны		Аморт-ң жылдық нормасы %	Тәуліктік аморт-я сомасы, тг.
			Бірлік үшін,тг.	Жалпы,тг
1	Конвейер	2	57468053	114936118	30	140738
2	Көпір крандар	3	24275300	72825900	30	83175
3	Айыр тиегіштер	2	3487215	6974430	30	8540
4	Төрттағанды крандар	4	16125500	64502000	30	78982
	Барлығы					317435

Негізгі қорларды тозу дәрежесін сипаттайтын және олардын толық қалпына келтірілуі үшін ақшалай өтемпұл қорын құрайтын үдеріс амортизация деп атайды.Амортизация аударымдары жук стансасының онатқан жабдықтарының санымен олардың құны және бекітілген жылдық амортизация нормалары негізіде есептеледі.

Кесте 3.5 бойынша жүк операцияларының амортизациялық шығындарын таптым. Жабдықтың әрбір бірлігі үшін тәуліктік амортизация сомасы келесі формула арқылы анықтадым. Әр жабд есебін жүргіздім. Жабдықтын ірбір бірлігі үшін тәуліктік амортизация сомасын формулаға салып есептедік [6].

3.2 Жүк тасымалдау жұмысының өзіндік құн есебі

Сұрыптау стансасы үшін жұмыстың өлшеуіштер болып саналатындар: жүк және коммерциялық жұмыстың шаруашылығына байланысты тиелген және түсірілген жүктің бір тоннасы, тасымалдау шығындары бойынша жіберілген бір вагон, соныңішінде жергілікті және өңделмеген өтініш өңделген өтініші вагондар.

Станса жұмысының өлшеуіштерінің құны келесі формула арқылы анықталады:

,тг; (3.9);

= 6244706 : 1254 =4980тг;

= 25472612 : 1254=20313тг;

= 120934: 1254 =96тг;

= 6983570 :1254=5569тг.

= 305908 :1364=224тг.

мұндағы айлық шығынның жалпы сомасы (еңбекақы, қосалқы материалдар,электрэнергиясы, амортизация элементтері бойынша)

жүк тасымалдау жұмысының айлық көлемі.

Әр элемент бойынша есептелген өзіндік құнды 3.6 кестеге енгіземіз және стансаның жүк бөлімінің бойынша өзіндік құнның жалпы сомасын шығарамыз.

+++; (3.10); 4980 + 20313 + 96 + 5569 = 30958тг.

Кесте 3.6 Жүк стансасының жоспарының технико-экономикалық көрсеткіштері бойынша жиынтық тізімдемесі

№	Шығын элементтерінің атауы	Әр көрсеткіштің өзіндік құны
1	Негізгі еңбекақы	4980
2	Қосалқы материалдар	20313
3	Электрэнергиясы	96
4	Амортизация	5569
	Барлығы	30958

ҚОРЫТЫНДЫ

Салалық экономика пәнінен курыстық жұмыс барысында 1 м² кететін құндық есепті есептедім. Сұрыптау стансасынның тақ бағыттағы жүкті тасымалдауды ұйымдастыру және өндірісті жоспарлау тақырыбы бойынша курыстық жұмыс орындалды

Жалпы бастапқы тарауда бізге 3 жүк түрін берілді. Дана-таралық, орташа тоннаждық және ауыр салмақтылар. Осы жүктердің жылжымалы құрамының типін анықтау керек, яғни, алдымен жүк түрлерінің қандай вагон түріне жататының анықтадық. Және де жүк көтермелеу салмағын таптық. Сонда жабық вагонның жүк көтермелеуі – 68т, ал контейнердің жүк көтермелеуі – 69т. Ал ауыр салмақты жүктер үшін платформа қолданады,оның жүк көтермелеуі - 69т. Одан кейін әр жүктің техникалық нормасын анықтадық.

Жалпы жүктердін жіктелуі үш топқа бөлінеді құрғақ жүктер, құйылмалы жүктер, жанды жүктер. Негізгі еңбекақыны және қосалқы материалдарды амортизацияны есептеу арқылы таптық. Әр студентке берілген әдістемелік нұсқада жалақылар көрсетілген. Сол бойынша есебімізді есептеп шығардық. Бастапқы сандар әр қайсымыздын әдістемелік нұсқамызда көрсетілген және соларды формулаға салып есептеп шығардық. Курыстық жұмыстың келесі бір түрі жүкті тасымалдау кезіндегі жұмыс көлемін есептеп шығардық бұны есептер алдында стансаның жұмыс көлемін станса телімінің жүктерін тасымалдау жоспарына, байланыс және жол жоспарының пойыздың құрылымдары, бос вагондар қозғалысын реттеуші сызбалармен жүк жөнелтушілердің жүк жөнелтуіне өтініш бірдірулеріне байланысты белгіленеді. Негізгі еңбекақының өзіндік құны - 4980 тг, қосалқы материалдардың өзіндік құны 26542 тг, электрэнергияның өзіндік құны - 96 тг, аиортизацияның өзіндік құны - 5514 тг.Жүк стансасының жоспарының технико-экономикалық көрсеткіштері барлық соммасы - 30958 тг тең. Негізгі еңбекақыны және қосалқы материалдарды амортизацияны есептеу арқылы мақсатыма жеттім.

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Рекомендации по организации хозяйственного расчёта сортировочной, грузовой и участковой железнодорожной станции в условиях рыночных отношений. М.: Транспорт, 1991.-16с.

2. Қазақстан Республикасының темір жолдарын техникалық пайдалану ережелері-Алматы: «Медиа Транспорт» ЖШС,2006-240 б.Жомарт Қыстаубай.

3 Атамқұлов Е.Д., Жангаскин К.К. Қазақстанның темiр жол көлiгi. Дүниежүзiлiк экономикаға интеграциялау реструктуризациясы мен жолдары, Алм., Экономика. 2004 ж.

4. Темір жол көлігінде тасымалды ұйымдастыру. «2006-450» Нұрлан Баев.

5. Нормативы численности рабочих на станции – М.: Транспорт, 1989. – 21 с.

6. «Теміржол көліктерінің экономикасы» - ЖОО арналған, оқулық, баспа жетекшілері; Н.П. Терёшина, Б.М. Лапидус, М.Ф. Трихунков. – М.: УМЦЖДТ,2006.

7. Планирование в предприятиях железнодорожного транспорта Ю. Д. Петров, Н.В. Берндт и др.. – М.: Транспорт, 1989. – 294 с.

8. Интернет желісі: google, yandex, mail.ru.

9. Кочнев Ф.Л., Сотников И.Б. Управление эксплутационной работой железных дорог: М.: Транспорт, 1990. – 424 с

10. Қазақстан Республикасының темір жолдарындағы поездардың қозғалысы мен маневрлік жұмыс жөніндегі нұсқаулық-Алматы: «Медиа Транспорт» ЖШС,2006-408 б. Жарқынгүл Елекенова.

.