11 напiсанне сачынення.
Цярплiвае навучанне напiсанню своеасаблiвых прадметау,якiя даюць агульнае уяуленне аб факце або з яве,якiя будуць апiсаны у асноунай частцы.Звяртаецца увага на лагiчнасць выкладу думкi.
111. аналiз сачыненняу.
Сэнс аналiзу заключаецца у тым,каб падрыхтаваць вучняу да пераапрацоукi створанага тэксту i да работы над новым выказваннем.
Сачыненнi адрознiваюцца у залежнасцi ад:
месца выканання (класныя i дамашнiя);
аб ему (разгорнутыя i мiнiяцюрныя);
спосабу выканання (калектыуныя i iндывiдуальныя);
мэты (навучальныя i кантрольныя);
характару працы(без дадатковых заданняу i з iмi);
жанру i тыпу тэксту(апавяданне,апiсанне,разважанне,партрэтная характарыстыка,дзелавая мова,рэпартаж,заметка,рэцэнзiя i iнш.);
крынiцы атрымання матэрыялу( па карцiне,на лiтаратурныя тэмы,на матэрыяле асабiстых назiранняу,перажыванняу i жыццевага вопыту вучняу)
На уроках мовы часцей за усе практыкуюцца сачыненнi па карцiне i сачыненнi на аснове асабiстых назiранняу,жыццевых уражанняу i уласнага вопыту школьнiкау.Кожны з гэтых вiдау мае сваю спецыфiку i вызначаецца асаблiвасцю методыкi правядзення.
Сачыненнi па карцiне - адзiн з распаусюджаных у школе вiдау пiсьмовых прац па развiццi мовы.Карцiна аказвае моцнае эмацыянальнае уздзеянне на дзяцей,абуджае iх мысленне,дапамагае знайсцi неабходныя словы для пераканаучага i яскравага выражэння настрою,думак i перажыванняу,якiя узнiкаюць пад уражаннем карцiны.
Часцей за усе сачыненне па карцiне праводзiцца на спецыяльных уроках.Для вуснага сачыненя дастаткава аднага урока цi паловы яго,для пiсьмовага – адводзяцца здвоеные урокi.На першым уроку праводзiцца аналiз карцiны i падрыхтоука да сачынення,на другим – самастойная пiсьмовая праца вучняу.
Этапы
1. Паведамленне настаунiка пра мастака – аутара карцiны цi пра факты i падзеi,якiя пакладзены у аснову твора.
2. Разгледзець рэпрадукцыю карцiны i падумаць над яе зместам.
3. Паводле зместу карцiны з адначасовым аналiзам мастацкiх сродкау,якiмi карыстауся аутар,вызначэнне iдэйнай задумы мастака.
4. Вучнi засвойваюць новыя словы,праводзiцца удакладненне значэння ужо знаемых слоу,якiмi карыстаюцца вучнi пры апiсаннi карцiны.
5. Складаецца i запiсваецца план.Складанне плана дысцыплiнуе думку,прывучае школьнiкау паслядоуна,коратка i ясна фармуляваць выказванне.
6. 1-2 вучнi пераказваюць змест карцiны.
7. Вучнi самастойна пiшуць сачыненне спачатку на чарнавiку,удасканальваюць тэкст,а затым перапiсваюць у сшыткi.
Асаблiва ярка праяуляецца здольнасць вучняу да самастойнай творчасцi у сачыненнях,напiсанных на аснове асабiстых назiранняу,жыццевых уражанняу i уласнага вопыту.
Сачыненнi гэтага тыпу даволi разнастайныя па сваей тэматыцы.
Пры выбары тэмы для сачынення настаунiку трэба кiравацца не толькi яе складанасцю цi прастатой,але i тым,наколькi тэматыка цiкавая i блiзкая вучным,цi знаемы дзецi з тым матэрыялам,якi трэба адлюстраваць у сачыненнi.Вельмi важна прапаноуваць тэмы,блiзкiя да рэальных сiтуацый,кааб праца над iмi захапiда дзяцей,выклiкала у iх роздум,самастойную ацэнку фактау,падзей,пра якiя вучань пасля раскажа у сачыненнi.
Тэму сачынення неабходна фармуляваць так,каб яна падказала сюжэт апавядання,асноуную яго думку,нацэльвала на апiсанне канкрэтных прадметау,з яу,падзей,пабуджала у школьнiкау iмкненне да творчасцi.
Вызначыушы тэму для сачынення,настаунiк выразна акрэслiвае мэты i задачы працы,прыдумвае,на якi дадатковы матэрыял ен будзе абапiрацца у падрыхтоуцы да сачынення,якiя жыццевые i лiтаратурныя назiраннi вучняу будуць выкарыстаны.Улiчыушы усе гэта,настаунiк распрацоувае методыку падрыхтоукi i правядзення сачынення.Немалаважная роля у падрыхтоуцы да сачынення належыць мастацкай лiтаратуры.У працэсе падрыхтоукi да сачынення можна арганiзаваць экскурсiю,правесцi гутарку пра перажытае,прачытанае цi узбагачанае,пазнаемiць вучняу з мастацкiмi карцiнамi i лiтаратурнымi творамi на тэму сачынення.
Падрыхтоука да сачынення праяуляецца i у форме лексiка-стылiстычных практыкаванняу,складання планау звязных тэкстау,вусных i пiсьмовых адказау на пытаннi,перакладау з рускай мовы на беларускую,запiсу тэкстау па памяцi,перакладау тэкстау,прасляхоування магнiтафонных запiсау i iнш.
Па рознаму праводзяцца сачыненнi-апавяданнi,сачыненнi-апiсаннi i сачыненнi-разважаннi.
Найбольш распаусюджанымi у школьнай практыцы з яуляюцца сачыненнi апавядальнага характару.Асноуным матэрыялам iх зместу служаць падзеi з асабiстага жыцця дзяцей цi грамадскiя падзеi,у якiх дзецi прымаюць удзел.Сюды уваходзяць i пiсьмовыя апавяданнi дзяцей аб экскурсiях на прыроду,мясцовыя прадпрыемствы,апавяданнi аб правядзеннi свят,канiкул,выхадных дзен i г.д. Такiя сачыненнi у большасцi выпадкау уключаюць у сябе i элементы апiсання.Пiсаць сачыненнi тыпу апавядання вучням значна лягчэй,чым рабiць апiсаннi,паколькi уражаннi,атрыманыя ад падзей,у школьнiка больш трывалыя,чым ад назiрання карцiн прыроды цi навакольных прадметау. Апрача таго,план такога сачынення падказваецца ходам падзей,што значна аблягчае працу школьнiкау.
У залежнасцi ад зместу выказвання вучнi павiнны падабраць загаловак да сваей працы. Спачатку вучнi робяць на чарнавiках нататкi будучага выказвання,складаюць план сачынення,падбiраюць найбольш трапныя выразы,збiраюць рабочыя матэрыялы.Затым тэкст запiсваецца на чарнавiк,удасканальваецца,пасля чаго перапiсваееца у сшыткi.
Самымi складанымi з яуляюцца апiсальныя сачыненнi.Мэта такiх сачыненняу – не толькi расказаць пра знаемае дзецям,але i вызначыць галоунае,тыповае,спецыфiчнае,уласцiвае толькi кожнаму з iх,перадаць пачуццi i настроi,якiя выклiкаюць гэтыя прадмет, з ява,падеея.чалавек.
У залежнасцi ад таго,што будзе служыць аб ектам апiсання,сачыненнi могуць быць наступных тыпау:
апiсанне адзiночнага прадмета;
апiсанне жывелы i птушак;
апiсанне з явы цi падзеi;
апiсанне дзеянняу i працэсау;
апiсанне чалавека.
Апiсаннi бываюць дзелавыя i мастацкiя.
Вучыць дзяцей складаць апiсаннi трэба пачынаць з развiцця у iх назiральнасцi за адзiночным прадметам.
Апiсанне чалавека патрабуе пэунага запасу назiранняу над людзьмi,з явамi жыцця.Таму у працэсе падрыхтоукi да такiх сачыненняу настаунiк вучыць дзяцей пiльна глядзець,чутка слухаць,глыбока разбiрацца у чалавечых характарах i грамадскiх адносiнах.
Адным са сродкау развiцця у вучняу умення лагiчна думаць i даказваць правiльнасць вылучаных палажэнняу з яуляецца сачыненне-разважанне.Элементы разважання есць у любым сачыненнi.
У залежнасцi ад формы пабудовы i характару тэмы можна выдзелiць:
разважаннi на тэмы,якiя патрабуюць раскрыцця паняцця;
разважаннi у форме адказау на пытанне;
разважаннi на дыскусiйную тэму;
разважаннi на маральна-этычныя i грамадска-палiтычныя тэмы.
Перш чым прапанаваць сачыненне тыпу разважання,неабходна расказаць вучням пра асаблiвасцi зместу i структуры гэтага вiду працы,прааналiзаваць якi-небудзь урывак з артыкула цi падручнiка,выдзелiць палажэннi i аргументацыю.
Будова:
тэзiс (асноуная думка);
доказ
вывад
Самастойныя разважаннi вучняу праяуляюцца пры напiсаннi водзыву на кiнакарцiну,кнiгу,драматычную пастаноуку i iнш.
Для выпрацоукi умення пiсаць водгук на прачытаную кнiгу бяруцца невялiкiя па аб ему,але займальныя па зместу i нескладанага сюжэту творы (звычайна з тых,якiя прапануюцца для пазакласнага чытання) У далейшым напiсаныя водгукi абмяркоуваюцца,указваюцца iх недахопы,адзначаецца станоучае.
Даволi распаусюджанымi вiдамi творчых пiсьмовых прац вучняу з яуляюцца сачыненнi па апорных словах (сачыненнi-мiнiацюры) i па дадзеным пачатку. Сачыненнi па апорных словах звычайна невялiкiя.iх карысна
праводзiць пры замацаваннi граматычнага матэрыялу,паколькi можна прапанаваць вучням уключыць у тэкст словы на вывучаемыя граматычныя правiлы.
Сачыненнне па дадзеным пачатку дае магчымасць узмацнiць элемент творчасцi,пазбауляе шаблону у вучнеускiх працах.Пачатак сачынення складае настаунiк сам цi бярэ з якога-небудзь твора.Першыя фразы павiнны быцьзыходным пунктам,ад якога развiваецца самастойная творчая думка школьнiкау.
Аналiзуючы сачыненне,настаунiк адзначае i вобразна-выяуленчыя сродкi,з
дапамогай якiх дзецям удалося стварыць карцiну рэчаiснасцi.
ВУЧЫМСЯ ВIТАЦЦА
Урок развiцця мовы у 5 класе
Мэта:
1. пазнаемiць з мауленчымi формуламi сiтуацыi прывiтання,iх тыпамi i сферай ужывання;
2. развiваць маналагiчную мову пры адказах на пытаннi;
3 .вучыць выбiраць правiльную iнтанацыю пры вiтаннi у залежнасцi ад сiтуацыi;
4. выхоуваць ветлiвасць,чуласць.
Абсталяванне:
1) тлумачальны слоунiк беларускай лiтаратурнай мовы.—Мн.1996.-С.509;
2) таблiца «Формулы звароту беларусау»;
3) таблiца» Тыпы (значэннi)вiтанняу»;.
ХОД УРОКА
0 комментариев