Вобразы кахання ў беларускім арнаменце

МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ РЕСПУБЛИКИ БЕЛАРУСЬ

УЧРЕЖДЕНИЕ ОБРАЗОВАНИЯ «БАРАНОВИЧСКИИ

ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ»

Факультет педагогический

Кафедра технологии и изобразительного искусства

КУРСОВОЙ ПРОЕКТ

по дисциплине Конструирование и моделирование одежды

Тема Вобразы кахання ў беларускім арнаменце

 

 

Барановичи 2009

 

ЗМЕСТ

 

УВОДЗІНЫ

РАЗДЗЕЛ 1. ГІСТАРЫЧНЫЯ ЗВЕСТКІ АБ АСАБЛІВАСЦЯХ АРНАМЕНТУ

1.1Гісторычныя звесткі аб асаблівасцях арнаменту славянскіх народаў

1.1.1 Асаблівасці рускага арнаменту

1.1.2 Арнаментальныя матывы ў дэкаратыўным мастацтве украінскага народа

1.1.3 Першыя даследаванні матэрыяльнай культуры Беларусі

 1.2 Тэарэтычны аспект вывучэння арнамента

1.2.1 Паняцце арнаменту і яго класіфікацыйная характарыстыка

1.2.2 Кампазіцыя арнаменту і яе асноўныя матывы

РАЗДЗЕЛ 2. АНАЛІЗ ТЭМАТЫКІ ЛЮБВІ Ў БЕЛАРУСКІМ АРНАМЕНЦЕ

2.1 Вобразы кахання ў беларускім арнаменце

2.1.1 Лада як сімвал кахання і прыгажосці

2.1.2 Зязюля як сімвал няшчаснага кахання

2.1.3 Русалка як сімвал трагічнага нераздзеленага кахання

2.1.4 Голуб і галубка як сімвалы кахання

2.1.5 Ружа як сімвал прыгажосці і кахання

2.2 Вобразы любві ў беларускім арнаменце як сэнсавае дапаўненне вобразаў кахання

2.2.1Маці-зорка як сімвал любові і міласэрнасці

2.2.2Маці – Аранта як вобраз Багіні

2.2.3Маці і дзіця як вобраз ўвасаблення любові, дабрыні прыгажосці

2.2.4Родная Маці як сімвал вялікай і бескарыслівай Любові

2.2.5Вобрызы любві да Бацькаўшчыні

2.2.6Тэматыка кахання ў вобразах беларускіх святаў (Купалле і вяселле)

2.2.7Песня як вобраз выражэння кахання

2.2.8Элементы любві і кахання ў вобразах чалавека

ЗАКЛЮЧЭННЕ

СПІС ВЫКАРЫСТАНЫХ КРЫНІЦ

УВОДЗІНЫ

 

Адным з яскравых помнікаў нашай беларусскай нацыянальнай культуры з’яўляеццца мастацтва вышывання і астаўленныя ў спадчыну – вышытыя вырабы.

Сучасныя майстры запазычаюць з скарбніц народнай спадчыны цудоўныя ўзоры, выкарыстоўваюць як старадаўнія, больш складаныя, так і новыя - дэкаратыўныя, лягчэйшыя ў выкананні - швы, ствараючы новыя ўзоры народнай творчасці.

Беларусскі арнамент змяшчае вялікую колькасць узораў, якія маюць сваю мову і сваю гісторыю.

Ў вышыўцы значнае месца займаюць вобразы кахання і вобразы любві. Аб гэтым сведчыць вялікая колькасць вырабаў з элементамі любоўнай тэматыкі.

Каханне і любоў адныя з вечных і моцных пачуццяў народа, якія дапамагаюць ствараць ў мастацтве неверагодныя вобразы і кампазіціі.

Вышытыя рэчы можна прачытаць. Яны змяшчаць у сабе цэлыя гісторыі і лес людзей.

Многія вучоныя напраўляюць сваю дзейнасць на растлумачванне вобразаў у беларускім арнаменце, у тым ліку і вобразаў кахання.

Такім чынам аб’ектам нашага курсавога праекту з’яўляецца беларускі народны арнамент.

Прадметам нашай дейнасці выступаюць вобразы кахання ў беларускім народным арнаменце.

Мэта: 1) аналіз вобразаў кахання ў беларускім арнаменце;

2) выкананне арнаментальнага пано «Гісторыя кахання»

Задачамі праекту з’яўляюцца наступныя:

1)  Аналіз метадычнай, перыядычнай, навуковай і інцэклапедычнай літаратуры;

2)  Адзначыць пэўныя асаблівасці рускага і украінскага арнаментаў;

3)   Вызначыць некаторыя асаблівасці беларусскага арнаменту;

4)  Вызначыць роль вобразаў кахання ў беларускім арнаменце.

Першыя даследчыкі матэрыяльнай культуры беларусаў М. Я. Нікіфароўскі, Е. Р. Раманаў, І. А. Сербаў і іншыя імкнуліся зафіксаваць асаблівасці вышытых узораў.

Найбольш дакладна разглядае вобразы кахання ў сваей кнізе «Беларускі арнамент» аўтар і даследчык Кацар М.С , які вызначае найбольш распаўсюджаныя вобразы кахання і таксама вобразы любві ў беларускім арнаменце. Прыводзіць варыяціі вобразаў па розным рэгіенам нашай Бацькаўшчыны.

Адной з асноўных праблем сучаснага даследавання вобразаў кахання ў беларускім арнаменце з’яўляецца праблема растлумачэння некатарых вобразаў, якія маюць аўтабіяграфічны характар.

Такім чынам, вобразы кахання як і шматлікія іншыя вобразы з’яўлюцца неад’емнай часткай гісторыі беларускага мастацтва так і часткай сучаснага.

 

РАЗДЗЕЛ 1ГІСТАРЫЧНЫЯ ЗВЕСТКІ АБ АСАБЛІВАСЦЯХ АРНАМЕНТУ

 

1.1Гісторычныя звесткі аб асаблівасцях арнаменту славянскіх народаў

 

1.1.1Асаблівасці рускага арнаменту

Мастацтва вышывання мае шматвяковую гісторыю. Аб існаванні вышыўкі ў эпоху Старажытнай Русі кажуць знаходкі археолагаў, якія адносяцца да 9-10 стагоддзяў. Гэта – фрагменты адзення, упрыгожаныя ўзорамі, выкананыя залатымі ніткамі. Залатым швом у далёкія часы ўпрыгожвалі прадметы быту, адзенне шляхты.

Паступова мастацтва вышывання распаўсюджваецца паўсюдна. Ў абіход ўвайшло слова арнамент.

Слова арнамент у перакладзе з лацінскага азначае упрыгожваць.

Арнамент выконваюць на вырабах прыкладнога мастацтва, таму ён з'яўляецца неад'емнай часткай гэтага выраба і цалкам залежыць ад яго формы, матэрыялу і прызначэння .

Пры перапрацоўцы малюнка ў арнамент адбіраюцца асноўныя, характэрныя рысы прадмета (напрыклад, кветкі, птушкі).

Пры стварэнні ўзораў для сучасных вырабаў мастакі часта выкарыстаюць матывы сялянскай вышыўкі 18- 19 стагоддзяў, у якіх заўсёды захоўваюцца прынцыпы арнаментальнай кампазіцыі.

Трактоўка ва ўзорах матываў расліннага або жывёльнага паходжання залежыць ад характару арнаменту, фактуры тканіны, тэхнікі выканання. Так, напрыклад, арнамент ягад і лісцяў ў трактоўцы можа быць розным і залежыць ад таго, якімі швамі ен будзе выкананы.

Характар кампазіцыі ў большай ступені вызначаецца рытмам – заканамерным чаргаваннем асобных элементаў або групы элементаў у арнаменце, што спрыяе дасягненню выразнасці кампазіцыі, выразнасці яе ўспрымання.

Для пабудовы арнаменту могуць быць выкарыстаныя геаметрычныя формы (трыкутнікі, квадраты, зоркі, акружнасці і г.д. ), а таксама хвалепадобныя, ламаныя лініі, спіралі (малюнак 1.1.1.1) і г.д., раслінныя матывы (лісце, кветкі, галіны, дрэвы і г. д.), малюнак выяў жывёл (казуркі, птушкі, рыбы, звяры), а таксама постаць чалавека ў вельмі абагульненай форме. Часам у арнаменце геаметрычныя формы спалучаюцца з матывамі прыроды. Усе часткі арнаменту павінны быць супамернымі.

Часам матывы ва ўзоры не паўтараюцца. Узор можа будавацца на аснове сіметрыі і асіметрыі. Такі ўзор таксама будзе арнаментальным.

Для ўзораў рускага арнаменту характэрна сіметрыя - заканамернае размяшчэнне асноўных ліній, формаў, фарбаў адносна гарызантальнай або вертыкальнай восяў сіметрыі. Малюнак можа быць пабудаваны адносна адной, а таксама двух або некалькіх восяў сіметрыі.

Пабудова кампазіцыі можа быць заснавана на прынцыпе раўнавагі, калі часткі ўзору ўраўнаважваюць адзін аднаго і становіцца часткай узору.

Плоскасць абруса або сурвэткі можа быць падзеленая на квадраты, а ў іх можа размяшчацца ўзор.

Па характары ўзораў і прыёмаў іх выканання рускі арнамент вельмі разнастайны. Асобныя вобласці, а часам і раёны, мелі свае характэрныя прыёмы, матывы арнаменту, каляровыя рашэнні. Гэта шмат у чым вызначалася мясцовымі ўмовамі, побытам, звычаямі, прыродным асяроддзем.

Рускі арнамент мае свае нацыянальныя асаблівасці, ен адрозніваецца ад арнаменту іншых народаў. Вялікую ролю ў ёй адыгрывае геаметрычны арнамент і геаметрычныя формы раслін і жывёл: ромбы ( малюнак 1.1.2 ), матывы жаночай постаці ( малюнак 1.1.1.3), птушкі ( малюнак 1.1.1.4), дрэва або квітнеючага куста (малюнак 1.1.1.5), а таксама барса з паднятай лапай.

У форме ромба, круга, разеткі адлюстроўвалася сонца – знак цеплыні, жаночая постаць і квітнеючае дрэва ўвасаблялі урадлівасць зямлі, птушка сімвалізавала прыход вясны. Размяшчэнне узору і прыёмы арнаменту былі арганічна звязаныя з формай адзення, якое шылі з прамых кавалкаў тканіны.

Арнамент размяшчалі ўздоўж злучальных швоў.

У вышыўцы па намаляваным контуры, пераважалі ўзоры расліннага характару [4, с.31].

Найболей распаўсюджаным матывам у арнаменце народнай вышыўкі з'яўляецца ромб. У вышыўцы розных народаў ён выглядае па-рознаму і мае розныя значэнні. Ромб з гаплікамі ў вышыўцы разглядаецца як знак урадлівасці, звязаны з паданнем аб маці - прамаці – непасрэдным пачатку ўсіх нараджэнняў на зямлі [3, с.45].

Самыя распаўсюджаныя прыёмы вышыўкі - крыж, размалёўка, выразы, белы радок, скразное швіва, выкананае па сетцы, белая і каляровая роўнядзь. Часцей за ўсё ўзоры выконваліся чырвонымі ніткамі па белым фону або белымі па чырвоным. Вышывальшчыцы ўмела выкарысталі фон як адзін з элементаў узору. Квадрацікі і палоскі ўсярэдзіне буйных постацяў птушкі - павы, барса або дрэва вышываліся сіняй, жоўтай і цёмна-чырвонай поўсцю [5, с.85].

Народных мастацкія творы вышыўкі маюць неабмежаваны попыт як на рускай зямлі, так і за мяжой [4, с.34].

Такім чынам, для рускай вышыўкі характэрны матывы геаметрычнага і расліннага арнамента, размешчанага ў выглядзе прамых палос, якія падкрэсліваюць бок адзення. У маляўнічых арнаментах, якія ўпрыгожвалі ручнікі, вышываліся малюнкі фантастычных звяроў, птушак, раслін.

1.1.2Арнаментальныя матывы ў дэкаратыўным мастацтве украінскага народа

Гісторыя народнай вышыўкі ва Украіне сыходзіць каранямі ў глыбіню стагоддзяў. Дадзеныя археалагічных раскопак і сведчанні вандроўцаў і летапісцаў пацвярджаюць, што вышыванне як выгляд мастацтва ва Ўкраіне існуе з спрадвечных часоў. Вышыўкай, па сведчанні Герадота, было ўпрыгожана адзенне скіфаў. Знойдзеныя срэбныя бляшкі з фігуркамі мужчын, датаваныя VI ст., пры даследаваннях паказалі ідэнтычнасць не толькі адзення, але і вышыўкі ўкраінскага народнага гарнітура XVIII-XIX стст. Арабскі вандроўца, у X ст. н.э., у сваіх аповядах пра русаў згадвае, што яны насілі вышытае адзенне. Нажаль, помнікі ўкраінскай вышыўкі захаваліся толькі за апошнія некалькі стагоддзяў. Элементы сімволікі украінскіх арнаментаў супадаюць з арнаментамі, якія ўпрыгожвалі посуд даўніх жыхароў перыяду неаліту, трыпольскай культуры.

Вышываннем здаўна займаліся жанчыны, якія з пакалення ў пакаленне перадавалі ўзоры арнаменту, тэхніку вышывання.

Вышыўка, перадаючы характэрныя прыкметы мясцовасці, адрозніваецца адна ад другой арнаментам, тэхнікай выканання і гамай колераў.

У глыбокай старажытнасці асноўныя матывы вышыўкі адлюстроўвалі элементы сімволікі розных старажытных культаў. На працягу шматлікіх стагоддзяў непасрэдны пэўны сэнс знакаў на гафце губляўся, але традыцыі іх выкарыстання не зніклі. Па матывах арнаменты дзеляцца на тры групы: геаметрычныя (абстрактныя), раслінныя, зааморфныя (жывёлы).

Геаметрычныя (абстрактныя) арнаменты ўласцівыя ўсёй славянскай міфалогіі. Яны вельмі простыя: кружочкі, трохвугольнікі , ромбы, зігзагі, лініі, крыжы. Гэтыя вобразы могуць складать адзіную кампазіцію, напрыклад, могуць спалучацца ў ей ромбы, зігзагі, лініі і г.д. (малюнак 1.1.2.1). Цяжка судзіць, якое ўтрыманне ўкладвалася ў гэтыя знакі раней. Сёння на іх аснове ў народным арнаменце шырока выкарыстоўваюцца такія матывы, як «барановыя рогі», «кучары» і інш.

У аснове расліннага арнаменту ляжыць імкненне прынесці ў вышыўку прыгажосць прыроды.

Ва ўкраінскай вышыўцы часта выкарыстоўваюцца такія матывы, як вінаград (малюнак 1.1.2.2), хмель ( малюнак 1.1.2.3 ), дуб (малюнак 1.1.2.4), і інш. Некаторыя з іх нясуць на сабе адлюстраванне старажытных сімвалічных паданняў народа.

У вышыўцы жывёльных арнаментаў адлюстроўваюцца: конь, заяц, рыба, жабы; з птушак – певень (малюнак 1.1.2.5), сава, голуб (малюнак 1.1.2.6), зязюля (малюнак 1.1.2.7); з казурак - муха, матыль, павук, лятучыя жукі. У шматлікіх выпадках гэтыя арнаменты з'яўляюцца своеасаблівымі, уласцівымі дадзенай вышывальшчыцы, малюнкамі, у якіх адлюстроўваецца яе індывідуальнае бачанне ўзору. У падобных арнаментах выступаюць у разнастайных, часта мудрагелістых спляценнях (аднак з захаваннем традыцыйных патрабаванняў да кампазіцыі) заячыя і ваўчыныя зубы, валовае вока, луска карпа і г.д.

Вырашальны ўплыў на характар арнаментальных матываў маюць разнастайныя швы, так званыя «тэхнікі», якіх на Украіне вядома каля ста.

Кашулі на Палтаўшчыне вышываюцца белымі ніткамі, вельмі рэдка чырвонымі або шэрымі ( малюнак 1.1.2.10). Манішка белых кашуль у старых узорах упрыгожваліся белым узорам. Узор абводзіўся чорнымі або каляровымі палосамі.

Тэхніка вышывання – «шво наперад іголкай», «крыжык», «шво ззаду іголкі» [2, с.45].

Для тэхнікі вышывання Харкаўскай вобласці уласцівы своеасаблівыя арнаменты, ствараныя паўкрыжам або крыжыкам.

Своеасаблівым арнаментам здаўна славілася Валынь. Узоры геаметрычныя, выразныя і простыя па кампазіцыі. Выразнасць рытму ўзмацняецца семантыкай колераў вышыўкі, выкананай чырвонай ніткай на бела-шэрым палатне. Арнамент паўночнай Валыні дзівяць сваёй вытанчанай прастатой. У паўднёвых раёнах вобласці пераважаюць раслінныя матывы.

Для Чарнігаўскай вобласці характэрныя белая вышыўка. Геаметрычны або раслінны арнамент вышываецца белымі ніткамі або разам з чырвонымі і чорнымі. Выконваецца вельмі дробнымі шыўкамі.

Вышыўцы Кіеўшчыны ўласцівы раслінна-геаметрычны арнамент са стылізаванымі галінкамі вінаграда (малюнак 1.1.2.11), колерам хмеля, разеткамі, ромбамі, квадратамі. Асноўныя колеры вышыўкі Кіеўшчыны – белы, каралава-чырвоны, чорны.

На поўдні Цярнопальскай вобласці тыповай з'яўляецца вышыўка баваўнянымі ніткамі са згушчанымі шыўкамі: асобныя элементы абводзяцца каляровымі ніткамі, што забяспечвае высокі рэльеф і каляровы эфект. Такі арнамент размяшчаюць уздоўж усяго рукава палосамі ад палічкі да боку рукава.

У народным арнаменце Львоўскай вобласці выкарыстоўваюцца разнастайныя тыпы ўзораў.

У паўднёвых раёнах арнамент геаметрычны, белы фон не запаўняецца, што надае ўзорам празрыстасць і лёгкасць.

На Буковіне акрамя раслінных і геаметрычных матываў выкарыстоўваюцца зооморфные, вышытыя роўняддзю (белай), дробным крыжыкам, кручаным швом

Гуцульскі арнамент характарызуюцца разнастайнасцю геаметрычных і раслінных узораў, мноствам кампазіцый, багаццем спалучэнняў колераў, галоўнай выявай чырвонага з жоўтым і зялёным, прычым дамінуе чырвоны колер. Два або тры адзення жоўтага колеру растлумачваюць арнамент і надаюць яму залацісты водбліск (малюнак 1.1.2.12).

Для вышыўкі Закарпацця характэрным з'яўляецца матыў зігзаг у розных тэхніках выканання. Каляровая гама вышыўкі даволі шырокая: чырвоны спалучаецца з чорным (пры гэтым вылучаецца адзін колер – чорны або чырвоны), ужываюцца як белыя, так і шматколерныя арнаменты (малюнак 1.1.2.13) [ 2, с.67].

Такім чынам, тэхніка вышывання ўкраінскага народа вельмі разнастайная, як і арнаментальныя матывы ў розных абласцях Украіны і асобных сёлах. Вышыўка выконвалася белым па беламу, ў асноўным прымянялася для ўпрыхожвання адзення,прадметаў быта.

1.1.3Першыя даследаванні матэрыяльнай культуры Беларусі

Нацыянальна - культурнае адраджэнне на Беларусі паспрыяла узмацненню цікавасці да гісторыі, культуры, астацтва. Кожнаму хочацца ведаць, чым вызначаюцца мастацкія дасягненні нашай рэспублікі, на якой аснове развіваецца сучаснае прафесійнае мастацтва. Матэрыял для гэтага дае традыцыйная народная мастацкая культура, якая ў кожнага народа, у тым ліку і ў беларусаў, вылучаецца нацыянальнай адметнасцю і самабытнасцю [15, с.114].

Арнамент – самая распаўсюджаная форма з прасторавых мастацтваў, суправаджае чалавества на ўсіх этапах яго культуры. Ён глыбока укаранёны ў быце, штодзённа сустракаецца ў жыллі, у рэчах, у адзенні.

Арнамент - папулярнейшее з мастацтваў, усім дасціпнае, зразумелае без асаблівых тлумачэнняў. Арнамент зварочаны перш за ўсё да нашай інтуіцыі, да падсвядомага адчування выразнасці рытма, колера і формы [12, с. 235].

Вывучэнне беларускага народнага арнамента мае багатую і працяглую гісторыю, якая пачынаецца з другой паловы ХІХ стагоддзя. Гэта тэма выклікае ўстойлівы інтарэс у даследчыкаў і тлумачыцца гэта тым, што поруч са змяненнямі разнастайных форм матэрыяльнай культуры народа (адзення, рэчаў побыту, звычаяў) арнаментальныя сімвалы захоўваюцца, перажываючы толькі некаторую трансфармацыю, або зусім застаюцца без змяненняў. Арнаментальныя матывы ў дэкаратыўным мастацтве народа сведчаць аб яго продках. Такім чынам, вывучэнне гэтых старажытных сімвалаў дапамагае зразуменню тых гістарычных эпох, аб якіх няма пісьмовых дадзеных і магчыма судзіць толькі па дашэдшым да нас матэрыяльным рэшткам.

Першыя даследчыкі матэрыяльнай культуры беларусаў М. Я. Нікіфароўскі, Е. Р. Раманаў, І. А. Сербаў і іншыя імкнуліся зафіксаваць асаблівасці вышытых узораў і святочнага адзення. Яны лічылі іх адлюстраваннем сваеасаблівасці народнай культуры.

Першы, даваенны этап вывучэння беларускага народнага арнамента прысвечаны набыванню і збору факталагічнага матэрыяла. У пасляваенныя гады айчынная навука імкнулася да больш глыбокай сістэматызацыі і ўсведамленню яго. Да сучаснага моманту нам дакладна вядомы асноўны круг матываў і асаблівасцей іх існавання, якія выкарыстоўваюцца ў беларускім народным арнаменце, некаторыя аспекты гістарычнага развіцця характэрных для разнастайных тэхнік вышыўкі і ткацтва. Даследаваны асноўныя спосабы размяшчэння арнаментальных комплексаў на рэчах.

Арнамент з'яўляецца прамым і наглядным увасабленнем сутнасці любога мастацкага стыля. Пералічаныя дасягненні нашай навукі ў гэтай вобласці ўяўляюць несумненную і значную каштоўнасць, як гістарычныя і этнаграфічныя крыніцы, але яны не могуць растлумачыць, чаму састаўленыя разам апісаныя матывы ў вядомых традыцыйных кампазіцыйных схемах аказваюць такое грунтоўнае эстэтычнае ўздзеянне, а рэчы, якія ўпрыгожаны імі, з'яўляюцца несумненнымі высокамастацкімі творамі [16, с.56].

Для вышыўкі Беларусі характэрныя сакавітыя арнаменты «чырвоным па белым», мярэжкі, вырэзванне, шво па зборках і інш.

Арнамент мае геаметрычныя, раслінна – геаметрычныя, зааморфныя і шэраг іншых матываў.

У канцы 19 – пачатку 20 стагоддзя і ў папярэдні час, вышыўкай на Беларусі аздаблялі адзенне і асобныя прадметы жыллевага ўбрання.

Сярод арнаментаваных вышыўкай прадметаў жаночага адзення галоўнае месца займае кашуля з палікамі, для абазначэння якой ужываліся два тэрміны: сарочка і кашуля [ 11 ,с.120].

Традыцыйны беларускі фартух у залежнасці ад шырыні палатна і мясцовых асаблівасцей шыўся з аднаго, часцей двух, а ў асобных выпадках с паловай і трох палотнішчаў. Дэкарыраваўся ен звычайна адным або некалькімі папярочнымі бардзюрамі на падоле. Колькасць арнаментальных палос, іх шырыня, кампазіцыйнае размяшчэнне, наяўнасць ці адсутнасць дэкору на завязках, у месцах злучэння вар’іруецца па рэгіонах.

Вышыўка – адзін з асноўных тэхнічных прыемаў для арнаментацыі ручніковых галаўных убораў. У жаночым адзенні арнамент выкарыстоўваўся на безрукаўках, хустках.

Арнаментальная вышыўка выкарыстоўвалася і для упрыгожвання мужчынскай кашулі [9 ,с.235].

Беларуская народная вышыўка развівалася,захоўваючы вернасць як старажытнаславянскім арнаментальным традыцыям, так эстэтычным ідэалам, якія сфарміраваліся у сістэме беларусскага этнасу.

У мінулым стагоддзі вышыванне было адным са звычайных заняткаў беларускай жанчыны. Выканаўцамі вышыўкі былі у асноўным незамужнія дзяўчаты, якія павінны былі загадзя прыгатаваць сабе пасаг.

Вышыўка – выяўленчы фальклор – паўстае перад намі як своеасаблівая скарбніца глыбокіх старажытных і пакуль что недастаткова вывучаных традыцый беларускага этнасу [ 9, с.232].

Можна зрабіць наступны вынік, таго што арнамент славянкіх народаў мае некатарае падабенства:

- віды арнаменту(геаметрычны, раслінны і г.д) ;

- арнамент выкарыстоўваўся не толькі для упрыхожвання прадметаў быта але ж і для адзення;

- насычаная каляровая гама вышытых кампазіцый;

- многія матывы арнамента падобны, напрыклад, у форме

 ромба, круга, разеткі , адлюстроўвалася сонца - знак

 цеплыні, жыцця і г.д.;

- на вышыўку вялікі ўплыў зрабілі старажытнаславянскія

 арнаментальныя традыцыі - гэта аснова падабенства

 славянскага арнаменту;

- арнамент славянскіх народаў мае фальклорны характар.

 

1.2Тэарэтычны аспект вывучэння арнамента

1.2.1 Паняцце арнаменту і яго класіфікацыйная характарыстыка

Арнаментам (ад лацінскага ornamentum – упрыгожванне) называецца ўзор, які характарызуюцца рытмічным раскладам элементаў. Чалавек з даўніх часоў упрыгожвае арнаментамі розныя прадметы: посуд, прылады і зброю, тэкстыльныя вырабы, меблю, кнігі, архітэктурныя будаванні і г.д. Усё тое, што людзі бачаць, а майстры робяць сваімі рукамі, павінна адказваць не толькі свайму функцыянальнаму, утылітарнаму назначэнню, але і радаваць вока прыгажосцю. Акрамя чыста эстэтычнай функцыі арнамент традыцыйна нясе інфармацыю аб уладальніке, а раней выконваў і ролю талісмана, напрыклад, аберега ад злых сіл. Таму пры стварэнні ўзораў у народным стыле неабходна ўлічваць сэнсавае значэнне іх асобных матываў [17, с.12].

Па віду выяўленчага элемента, або матыва, які выкарыстоўваецца ў арнаменце, яго падзяляюць на:

1. Геаметрычны (кропкі, стужкі - ламаныя, прамыя і зігзагападобныя, кругі, ромбы, шматгранікі, зоркі, крыжы і г.д.).

2. Раслінны (які стылізуе лісці, кветкі, плады, у прыватнасці лотас, акант, лілія, гронка вінаграда і г.д.).

3. Анімалістычны, які стылізуе фігуры або часткі фігур рэальных або фантастычных жывёл (леў, л'віныя лапы, арол, паўлін, рыба і дэльфін, змяя, матылёк, сфінкс і г.д.).

4. Прыродны, які стылізуе з'явы прыроды (маланкі, арэол пламені, сонца, месяц, зоркі іг.д.) [15,с.35].

5. Геральдычныя матывы: гербы і іх элементы, найбольш цэннымі якасцямі якіх з'яўляюца прастата і лаканізм, і якія ў апошні час шырока выкарыстоўваюцца пры распрацоўке таварных знакаў [10 , с.34].

Выкарыстоўваюцца таксама так званыя комплексныя матывы, – матывы з двайным назначэннем: утылітарным і дэкаратыўным, выяўленчым. Да іх адносяцца мастацкія або арнаментальныя надпісы, напрыклад, арабская або старажытнаруская вязь, стылізаваныя кітайскія іерогліфы.

У гэтых выпадках надпіс нясе сэнсавую нагрузку і адначасова з'яўляецца ўпрыгожваннем.

Сімвалічныя матывы, напрыклад, трохвугольнік сімвалізуе горы; круг, спіраль - сонца або месяц; круг, які падзелен надвае сінусоідай – знак інь-янь – абазначае непадзельнасць жаночага і мужчынскага пачаткаў [8, с.145].