4. Пратэстанцкія секты
Мы ўжо казалі, што для пратэстанцтва характэрна высокая ступень раздробленасці. Абумоўлена гэта тым, што з самага пачатку, каб абгрунтаваць свой разрыў з каталіцтвам, дзеячы Рэфармацыі адмовілі боскі аўтарытэт Свяшчэннага Падання і абвясцілі права і абавязак кожнага веруючага самастойна тлумачыць Біблію. А паколькі пунктаў погляду можа быць шмат, то пачаўся працэс узнікнення новых пратэстанцкіх арганізацый, кожная з якіх прапанавала сваё разуменне Свяшчэннага Пісання, якое яна лічыла адзіна аўтэнтычным.
Зараз налічваецца каля 200 самастойных пратэстанцкіх накірункаў, але толькі тры з іх – лютэранства, кальвінізм і англіканства – з'яўляюцца цэрквамі. Усе астатнія – гэта секты.
У першай лекцыі мы адзначалі, што слова "секта" у штодзённым словаўжыванні часта мае абразлівае адценне, у навуцы ж – гэта тэрмін для абазначэння рэлігійнай арганізацыі, якая ўзнікла ў выніку аддзялення ад іншай рэлігійнай арганізацыі (царквы альбо секты) па прычыне нязгоды з некаторымі палажэннямі яе веравучэння. Само слова "секта" у перакладзе з лацінскай мовы азначае "правіла", "метад", "вобраз мыслі і жыцця", "вучэнне", "школа". У антычнасці гэтым словам абазначалі часцей за ўсе філасофскую школу, якая прытрымлівалася нетрадыцыйнага для тых часоў вучэння, альбо палітычную партыю меншасці. У гэтым сэнсе буйнейшы рымскі гісторык Тацыт гаварыў аб сектах стоікаў і кінікаў, маючы на ўвазе сучасныя яму філасофскія школы. У ІІ ст. н.э. рымскі правіцель Пліній Малодшы пісаў імператару Траяну аб "секце хрысціян", маючы на ўвазе рэлігійны накірунак са своеасаблівымі поглядамі.
Пасля таго, як хрысціянства зрабілася дзяржаўнай рэлігіяй Рымскай Імперыі, слова ''секта'' набыло адмоўны сэнс і мі сталі абазначаць тыя рэлігійныя суполкі, вераванні якіх адрозніваліся ад агульнацаркоўных.
Многія даследчыкі не ўжываюць тэрмін "секта", каб не абразіць прыхільнікаў гэтых рэлігійных арганізацый. Так лютэранства, кальвінізм і англіканства называюць "раннімі пратэстанцкімі цэрквамі", а баптызм, адвентызм, пяцідзясятніцтва – "познімі пратэстанцкімі цэрквамі". Мы будзем ужываць тэрмін "секта", але, ні ў якім разе, не для таго, каб выказаць непавагу да гэтых арганізацый, а з мэтай падкрэсліць іх спецыфіку, якая праяўляецца ў наступных асноўных рысах:
1.Арганізацыйная замкнутасць. Сектанты аддзяляюць сябе ад астатняга грамадства. У секце падкрэсліваецца, што яна складаецца з людзей богаабраных, якія адрозніваюцца ад іншых. Паўнапраўным членам арганізацыі чалавек робіцца толькі пасля таго, як праявіцца ягоная богаабранасць.
2.ІІрынцыповая роўнасць усіх членаў. Абвяшчэнне роўнасці паміж свяшчэннаслужыцелямі і міранамі – агульнапратэстанцкае палажэнне. Аднак у цэрквах захоўваецца некаторая іерархічнасць, у большасці сект яна прынцыпова адмаўляецца: усе члены роўныя, называюць адзін аднаго "брат", "сястра", звяртаюцца незалежна ад узросту на "ты", кіраўніцтва нічым не адрозніваеца ад іншых, яно проста выконвае сваё служэнне, усе праблемы вырашаюцца разам. Хаця, трэба адзначыць, што нярэдка ў сектах назіраюцца даволі аўтарытарныя ўзаемаадносіны.
3.Упэўненасць у тым, што толькі іх вучэнне з'яўляецца правільным непрыманне магчымасці іншых поглядаў. Гэта можа праяўляцца парознаму: ад нястрыманага жадання павярнуць іншадумца на "сапраўдны шлях" да прамога абвінавачвання яго ў служэнні сілам зла. Як правіла, пратэстанцкія секты даволі палемічна ставяцца адна да адной.
Мы разгледзім толькі некаторыя з тых пратэстанцкіх сект, якія дзейнічаюць зараз на тэрыторыі Беларусі.
Баптысты. Секта ўзнікла ў пачатку ХVІІ ст. у Англіі. Незалежна адзін ад аднаго з'явіліся два накірункі: агульныя і партыкулярныя баптысты. Першыя лічаць, што смерць Хрыста выкупіла грахі ўсіх людзей, а не толькі прадвызначаных да выратавання, і лёс чалавека залежыць ад яго свабоднай волі. Першая суполка агульных баптыстаў была створана ў 1609 г. у Амстэрдаме англійскімі кальвіністамі, якія ў 1611 г. вярнуліся на радзіму і прынеслі туды новае вучэнне. Партыкулярныя баптысты падзяляюць вучэнне Кальвіна аб пачатковым прадвызначэнні Богам кожнага чалавека да выратавання альбо да асуджэння. Першая суполка партыкулярных баптыстаў узнікла ў Англіі ў 1638 г. У далейшым дамінуючае палажэнне атрымалі партыкулярныя баптысты, а агульныя зараз налічваюць толькі некалькі соцен тысяч прыхільнікаў. У Англіі баптысты належалі да ліку дысідэнтаў (ад лац. dissidens – разнагалоссе, разыходжанне ў поглядах), знаходзіліся ў апазіцыі да дзяржаўнай англіканскай царквы і праследаваліся. Гэта прымушала іх эміграваць у Амерыку, якая ў тыя часы была прытулкам для ўсіх уцекачоў з Еўропы. Менавіта ў Амерыцы баптызм атрымаў развіццё, асабліва сярод неграў. Колькасць прыхільнікаў баптызму інтэнсіўна расла, і ў далейшым ён пачынае распаўсюджвацца ў іншыя краіны свету.
Само слова "баптызм" паходзіць ад грэчаскага дзеяслова ''baptizo'' – "акунаць", ''хрысціць у вадзе". 3 хрысціянскіх таінстваў баптысты прызнаюць хрышчэнне і прычашчэнне, але лічаць іх простымі абрадамі, якія сведчаць аб веры. Верыць жа можа толькі той, каго Бог прадвызначыў да выратавання. Баптысты не прызнаюць хрышчэння ў дзіцячым узросце і хрысцяць дарослых. Таму, калі ў іх суполку жадае ўступіць чалавек, які быў хрышчаны ў маленстве, яго перахрышчваюць. Баптысты лічаць, што хрышчэнне павінна быць свядомым актам, таму яму папярэднічае перыяд падрыхтоўкі, які доўжыцца не менш года. Чалавек ходзіць на малітоўныя сходы, вывучае Біблію, выконвае асобныя даручэнні. Потым з ім размаўляюць больш вопытныя члены суполкі і калі ўпэўніваюцца, што ён канчаткова стаў на шлях веры, яго дапускаюць да хрышчэння. Папярэдне чалавек павінен яшчэ адкрыта пакаяцца на сходзе суполкі ў сваіх грахах. Хрысцяць баптысты, як правіла, у адкрытых вадаёмах: рэках, азёрах, сажалках. Пры вялікіх малітоўных дамах ёсць спецыяльныя памяшканні для хрышчэння – баптыстэрыі, але на Беларусі іх няма. Абрад хрышчэння часцей за ўсё робіцца над групай людзей. Яны пераапранаюцца ў спецыяльнае белае адзенне, потым разам з прэсвітэрам заходзяць у ваду і ён, кажучы малітву, тройчы акунае кожнага з іх. Толькі пасля хрышчэння чалавек робіцца паўнапраўным членам суполкі і можа ўдзельнічаць у прыняцці рашэнняў.
Абрад хлебапераламлення (прычашчэння) баптысты робяць у першы тыдзень кожнага месяца. Ён асэнсоўваецца як нагадванне аб Тайнай Вячэры, калі Хрыстос святкаваў Пасху са сваімі вучнямі – і "пераламіў з імі хлеб". У баптызме таксама ёсць асаблівыя рытуалы шлюбу і пахавання і абрад пасвячэння ў прэсвітэры.
3 хрысціянскіх святаў баптысты адзначаюць толькі тыя, якія прысвечаны Ісусу Хрысту: Пасху, Раство, Узнясенне і г.д. Ёсць і спецыфічнае свята – Дзень жніва (адзначаецца ў верасні). На ім веруючыя выказваюць падзяку Богу за ўсё тое, што ён даў людзям за год, а таксама падводзяць вынікі сваей місіянерскай дзейнасці, "духоўнага жніва". Згодна з пратэстанцкім прынцыпам усеагульнасці свяшчэнства кожны баптыст абавязаны прапаведваць сваю веру. Тое, колькі чалавек ён прывёў у суполку, з'яўляецца паказчыкам ягонага служэння Богу.
Веравучэнне баптыстаў агульнапратэстанцкае. Адзінай яго крыніцай лічыцца Біблія, але прызнаецца таксама Апостальскі сімвал веры. Асаблівая ўвага надаецца вучэнню аб выкупляльнай ахвяры Ісуса Хрыста, які сваімі пакутамі і смерцю ўжо выкупіў грахі кожнага чалавека. Каб чалавек далучыўся да гэтай ахвяры, ад яго патрабуецца толькі вера. Праз веру адпускаюцца грахі. У веруючага чалавека ўваходзіць Святы Дух і адбываецца яго адраджэнне. Пасля гэтага веруючыя атрымліваюць адзін дух з Хрыстом, робяцца братамі і сёстрамі Хрыста і адзін аднаго.
Баптысты вераць у сваю богаабранасць, знешнім паказчыкам якой лічаць выкананне маральных абавязкаў перад Богам і блізкімі Таму ў баптызме вельмі строгая мараль. Забаронена курэнне, ужыванне спіртных напояў брыдкаслоўе, супружніцкая здрада. Калі чалавек парушае маральныя нормы, робіцца выснова аб няшчырасці ягонай веры, і ён можа быць выключаны з абшчыны. Адной з асноўных нормаў баптысцкай этыкі з'яўляецца абавязак сумленна працаваць. Як правіла, для баптыстаў характэрна высокая ступень працавітасці і ўзаемадапамогі. Суполка баптыстаў – гэта згуртаваны калектыў адзінадумцаў, якія падтрымліваюць адзін аднаго як матэрыяльна, так і духоўна.
Знешні і ўнутраны выгляд малітоўных дамоў баптыстаў вельмі просты. Адсутнічаюць іконы, распяцці, роспісы сцен, алтар, арган. На цэнтральнай сцяне звычайна напісана цытата з Бібліі "Бог ёсць любоў" (I Ян, 4, 8). Ёсць узвышэнне (сцэна), дзе стаіць кафедра, стол, за якім сядзяць кіраўнікі суполкі і госці, раяль, месца для хору.
Багаслужэнне ў баптыстаў адбываецца дватры разы на тыдзень. Складаецца з чытанняў Бібліі, спявання псалмоў, пропаведзі.
Кіруе баптысцкай абшчынай выбарны савет на чале з прэсвітэрам. Апошні не валодае ніякімі асаблівымі правамі, не мае спецыяльнага адзення, выбіраецца абшчынай, зарплату атрымлівае з яе ахвяраванняў. Ёсць абласныя саветы, якія складаюцца з прэсвітэраў суполак і ўзначальваюцца старэйшымі прэсвітэрамі вобласці, а таксама рэспубліканскі савет, які складаецца са старэйшых прэсвітэраў абласцей і іх намеснікаў і ўзначальваецца старэйшым прэсвітэрам рэспублікі. Перыядычна адбываюцца рэспубліканскія з'езды, на якіх аймяркоўваюцца найбольш важныя пытанні. Рашэнні абласных і рэспубліканскіх саветаў, а таксама з'ездаў не з'яўляюцца абавязковымі для суполак.
На тэрыторыі Беларусі баптызм з'яўляецца ў канцы XIX ст. Афіцыйная праваслаўная царква разглядала яго як шкодную секту і баптыстаў праследавалі. Паляпшацца іх становішча пачало пасля ўказу аб верацярпімасці 1905 г. Савецкія ўлады таксама спачатку не асабліва праследавалі секты, бо лічылі іх пацярпелымі ад царызму. Таму ў 20х гг. назіраецца рост і актывізацыя іх дзейнасці. На пачатак 30х гг. колькасць пратэстанцкіх сект дасягнула 89, але ў гэты час яны ўжо знаходзяцца на нелегальным становішчы. У 1937 г. у БССР усе цэрквы баптыстаў былі зачыненыя, а многія веруючыя апынуліся ў лагерах. У 1942 г. з мэтай устанаўлення кантроля за дзейнасцю баптысцкіх суполак улады дазволілі ім легалізаваць сваю дзейнасць, і баптысты ў 1944 г. аб'ядналіся з блізкімі ім па веравучэнні евангельскімі хрысціянамі. Быў створаны Саюз евангельскіх хрысціянбаптыстаў на чале з Усесаюзным Саветам евангельскіх хрысціянбаптыстаў. У 1945 г. да яго далучылася частка хрысціян веры евангельскай (пяцідзесятнікаў), а у 1963 г. – брацкія менаніты. У 1960 г. у гэтай аргантзацыі адбыуся раскол. Непасрэднай падставай для яго паслужылі разасланыя Усесаюзным Саветам у мясцовыя суполкі "Інструктыўны ліст старэйшым прэсвітэрам" і новае "Палажэнне аб абшчынах ЕХБ", згодна з якімі рэлігійная дзейнасць суполак рэзка абмяжоўвалася і яны падпарадкоўваліся жорсткаму кантролю ўлад. Частка веруючых, у асноўным гэта былі евангельскія хрысціяне, асудзіла такую палітыку кіраўніцтва і выступіла з ініцыятывай склікання Усесаюзнага з'езда, каб абмеркаваць становішча. Тыя суполкі, якія іх падтрымалі, сталі называцца "ініцыятыўнікі" альбо "незарэпстраваныя "баптысты", і жорстка праследаваліся ўладамі. Яны стварылі Саюз цэркваў евангельскіх хрысціянбаптыстаў. Такім чынам, з пачатку 60х гг. на тэрыторыі Савецкага Саюза існавалі дзве паралельныя структуры: Саюз евангельскіх хрысціянбаптыстаў і Савет цэркваў евангельскіх хрысціянбаптыстаў. Гэтае ж становішча захоўваецца і зараз. На 1 студзеня 1999 г. на Беларусі дзейнічала 233 суполкі Евангельскіх хрысціянбаптыстаў і 31 суполка Савета цэркваў евангельскіх хрысціянбаптыстаў.
Секта пяцідзесятнікаў узнікла ў пачатку XX ст. у ЗША. Яе назва паходзіць ад апісанай у Новым Запавеце падзеі, калі на пяцідзесяты дзень пасля Пасхі на апосталаў сышоў Святы Дух і яны атрымалі здольнасць размаўляць на іншых мовах, лячыць хворых і рабіць прароцтва. Сучаснае пяцідзесятніцтва, хаця ў яго і былі папярэднікі ў XIX ст. датуе сваё паходжанне з 7 гадзін вечара 31 снежня 1900 г. Перад гэтым пастар г.Топеко, штат Канзас, Чарльз Пархэм старанна вывучаў з групай сваіх студэнтаў Новы Запавет з мэтай разгадаць тайну сілы хрысціянства апостальскіх часоў. Студэнты нарэшце вырашылі, што гэта тайна змяшчаецца ў размаўленні на розных мовах, якое, як яны лічылі, заўсёды суправаджае прыняцце Святога Духа. Натхнёныя гэтай ідэяй, яны вырашылі маліцца, пакуль не атрымаюць хрышчэння Святым Духам і як знак яго размаўленне на іншых мовах. 31 снежня 1900 г. яны маліліся ўвесь дзень без усякага выніку, пакуль адна маладая дзяўчына не сказала, што не хапае "ўскладання рук", Пархэм усклаў ёй на галаву рукі, і яна адразу ж пачала размаўляць на "невядомай мове". Гэта атрымала назву "хрышчэнне Святым Духам". За наступныя дні было некалькі такіх хрышчэнняў, у тым ліку і самога Пархэма, і ўсе яны суправаджаліся гаварэннем на іншых мовах (гласалаліяй). Вельмі хутка рух пяцідзесятніцтва распаўсюдзіўся ў Амерыцы і выйшаў за яе межы. Зараз у свеце налічваецца больш за 50 мільёнаў пяцідзесятнікаў.
Пяцідзесятнікі тыпова пратэстанцкая секта. Усе тыя рысы, якія мы назвалі, кажучы аб баптыстах, ёсць і ў пяцідзесятнікаў. Яны прызнаюць хрышчэнне і хлебапераламленне ў якасці абрадаў, якія сведчаць аб веры. Хрысцяць дарослых у адкрытых вадаёмах альбо басейнах. Хрышчэнне разглядаецца як свядомы акт, і таму яму папярэднічае перыяд падрыхтоўкі не менш года. Перад хрышчэннем чалавек каецца ў грахах. Абрад хлебапераламлення адбываецца ў пяцідзесятнікаў у першую нядзелю кожнага месяца як успамін аб Тайнай Вячэры. Раней хлебапераламленне суправаджалася абрадам мыцця ног, бо згодна з Бібліяй, Хрыстос на Тайнай Вячэры мыў ногі сваім вучням, каб паказаць любоў да іх. Пяцідзесятнікі мылі ногі адзін аднаму: мужчыны – мужчынам, жанчыны – жанчынам. Зараз гэты абрад сустракаецца толькі ў некаторых суполках.
Спецыфічным абрадам пяцідзесятнікаў з'яўляецца хрышчэнне Святым Духам, асноўным знакам якога лічыцца размаўленне на іншых мовах. Адбываецца яно парознаму. Звычайна чалавек, якога збіраюцца хрысціць Святым Духам, некалькі дзён пасціць, потым у час набажэнства ён разам з суполкай моліцца, просячы аб сыходжанні Святога Духа. Атмасфера пры гэтым эмацыянальна напружаная, што наогул характэрна для богаслужэнняў пяцідзесятнікаў, чалавек хоча пачаць размаўляць на іншых мовах., і даволі хутка ён пачынае выкрыкваць незразумелыя гуказлучэнні. Гэта з'яўляецца для іншых членаў суполкі знакам, што адбылося хрышчэнне Святым Духам. Загаварыць на іншых мовах можа і той чалавек, якога ў дадзены момант не хрысцяць, альбо гэта можа адбыцца дома, у працэсе індывідуальнай малітвы.
Самі пяцідзесятнікі згаджаюцца з тым, што іх "іншыя мовы" не зразумелыя нікому: ні таму, хто размаўляе, ні тым, хто слухае. Але яны сцвярджаюць, што размова адбываецца не з людзьмі, а з Богам, які гэтыя мовы разумее.
Лічыцца, што хрышчэнне Святым Духам адбываецца аднойчы, але дар размаўляць на іншых мовах застаецца, і чалавек можа ў далейшым ім карыстацца. Спасылаючыся на Біблію, пяцідзесятнікі называюць 9 дароў Святога Духа: слова мудрасці, слова ведаў, веру, дар лячэння, стварэння цудаў, прароцтва, адрознення духаў, розных моў, тлумачэння моў. У некаторых пяцідзесятніцкіх сектах ёсць людзі, якія тлумачаць мовы. Распаўсюджана практыка лячэння хворых пры дапамозе Святога Духа. Зрэдку гэта дае станоўчы эфект, як вынік псіхатэрапеўтычнага ўздзеяння. Распаўсюджаны сярод пяцідзесятнікаў і дар прароцтваў. Прарокі і прарочыцы ёсць у многіх суполках. Займаюцца яны не прадказаннем будучага, а паведамленнем пра волю Бога.
У малітоўных дамах пяцідзесятнікаў няма ікон, крыжоў алтара, аргана і іншых прадметаў хрысціянскага культу.
Пяцідзесятнікі не з'яўляюцца адзінымі ў арганізацыйным плане і падзяляюцца на шэраг накірункаў, найбольш вялікімі з якіх з'яўляюцца хрысціяне веры евангельскай (ХВЕ), хрысціяне евангельскай веры (ХЕВ) і евангельскія хрысціяне ў духу апостальскім.
На тэрыторыі Беларусі пераважна распаўсюджаны хрысціяне веры евангельскай. З'явіліся яны тут у 20я гг. Асноўная колькасць іх суполак існавала ў Заходняй Беларусі. У 1945 г. у СССР частка хрысціян веры евангельскай з мэтай легалізацыі сваёй дзейнасці ўвайшла ў склад Саюза евангельскіх хрысціянбаптыстаў, бо ўлады суполкі пяцідзесятнікаў не рэгістравалі. Пры гэтым яны павінны былі адмовіцца ад гласалаліі, абраду амавення ног, прароцтваў і экстатычнай культавай практыкі. Такія ўмовы не задавальнялі пяцідзесятнікаў, і ўжо з 1947 г. яны пачынаюць выходзіць з Саюза ЕХБ і існаваць у нелегальным становішчы.
Легалізацыя дзейнасці пяцідзесятнікаў у СССР адбылася у 1989 г. На 1 студзеня 1999 г. на Беларусі зарэгістравана 414 суполак хрысціян веры евангельскай. Кіруе імі выбарны савет на чале з прэсвітэрам. Суполкі аб'ядноўваюцца ў акругі, якімі кіруюць епіскапы. Існуе Саюз хрысціян веры евангельскай Беларусі, які ўваходзіць у Сусветны Саюз Асамблей Бога.
Рух адвентыстаў узнік у сярэдзіне XIX ст. у ЗША. Яго назва паходзіць ад лац. adventus – прыход, прышэсце. Адвентысты чакаюць хуткага Другога прыходу Ісуса Хрыста. Заснавальнікам гэтага руху э'яўляецца былы баптыст Уільям Мілер (І782І849). Не маючы тэалагічнай адукацыі, ён старанна вывучаў Бтблію і на падставе яе адвольнага тлумачэння прыйшоў да высновы, што 21 сакавіка 1843 г. адбудзецца Другое прышэсце Ісуса Хрыста. Уражаны гэтым сваім адкрыццём, Мілер у 1831 г. пачаў прапаведаваць, і ў яго назбіралася прыкладна 150200 тыс. прыхільнікаў. Вясной 1843 г. яны кідалі працу, прадавалі маёмасць і ў белых адзеннях чакалі Другога прышэсця Ісуса Хрыста. Калі чаканай падзеі не адбылося, Мілер сказаў, што ён памыліўся ў сваіх падліках і Другое прышэсце Хрыста будзе паміж 21 сакавіка 1843 г. і 21 сакавіка 1844 г. Калі ж і гэтае прадказанне не спраўдзілася, давер да Мілера з боку яго паслядоўнікаў быў страчаны, і ён памёр забыты і адзінокі. Але рух адвентыстаў не знік, ён толькі распаўся прыкладна на 20 накірункаў, самым вялікім сярод якіх з'яўляюцца адвентысты сёмага дня. Называюцца яны так таму, што святкуюць не нядзелю, а суботу, якая, згодна з Бібліяй, з'яўляецца сёмым днём тыдня. У гэты дзень ім нельга рабіць ніякую працу. Узнікла секта ў 1863 г. і зараз налічвае каля 5 млн. прыхільнікаў. Яе заснавальніцай з'яўляецца Алена Уайт (І827І9І5), прароцтвы якой былі пакладзены ў аснову веравучэння адвентыстаў сёмага дня.
Апроч шанавання суботы, другой спецыфічнай рысай адвентыстаў сёмага дня з'яўляецца так званая "Санітарная рэформа", падставай для якой паслужыла адно з прароцтваў Алены Уайт. Лічыцца, што аднойчы ёй з'явіўся анёл і перадаў загад Бога “сваім верным дзецям" весці здаровы лад жыцця. Не рэкамендуецца ўжываць у ежу свініну, тлушч, заечыну, некаторыя віды рыб, піць моцны чай, каву, какаву. Катэгарычна забаронены алкаголь, тытунь, наркотыкі. Кожны адвентыст павінен захаваць свае цела і душу "ва ўсёй цэласнасці без заганы” да Другога прышэсця Ісуса Хрыста. Вельмі вялікую ўвагу адвентысты сёмага дня надаюць прапагандзе здаровага ладу жыцця і дабрачыннай дзейнасці. На свае сродкі яны адчыняюць бальніцы, санаторыі, прадпрыемствы па вытворчасці здаровай ежы.
Адвентысты сёмага дня не адмовіліся ад ідэі аб хуткім Другім прышэсці Ісуса Хрыста, але не называюць яго канкрэтных тэрмінаў. Яны лічаць, што ў 1844 г. Хрыстос прыйшоў у "Нябесную святыню" і пачаў суд над праведнікамі, які завершыцца Яго Другім прышэсцем на зямлю. Адвентысты адмаўляюць пекла і рай, а таксама неўміручасць душы. Пасля смерці, па іх меркаванню, душа чалавека знаходзіцца ў асаблівым сне. У час Другога прышэсця Хрыста ўваскрэснуць праведнікі і разам з Хрыстом узнясуцца на неба, дзе будуць царстваваць тысячу гадоў. Пасля гэтага Хрыстос з праведнікамі спусціцца на Зямлю, і для Апошняга суда ўваскрэснуць грэшнікі. Яны разам з дэманамі будуць знішчаны агнём, а на ачышчанай і абноўленай Зямлі застануцца вечна жыць праведнікі. У якасці асноўных абрадаў адвентысты сёмага дня прызнаюць хрышчэнне дарослых і хлебапераламленне. Апошняе робіцца ў адну з субот кожнага квартала, яму папярэднічае абрад мыцця ног. Прызнаюцца таксама і іншыя абрады: пасвячэння ў прэсвітэры, сужэнства, алеяпамазання, пахавання, асвячэння памяшканняў і інш. У адвентыстаў сёмага дня ёсць дзесяціна – кожны веруючы павінен даваць дзесятую частку ад сваіх прыбыткаў, а ў каго ёсць жаданне – і больш. Справа гэта цалкам добраахвотная і прымусіць чалавека ніхто не можа.
У малітоўных дамах адвентыстаў сёмага дня няма ікон, крыжоў, алтара, аргана і іншых атрыбутаў хрысціянскага культу. Суполкі кіруюцца выбарным саветам на чале з прэсвітэрам. Ёсць таксама пасвечаныя прапаведнікі, дыяканы, дыяканісы, місіянеры, настаўнікі, евангелісты.
На тэрыторыі Беларусі адвентысты сёмага дня з'явіліся ў пачатку XX ст. У З0я гг. існавалі ў БССР падпольна, пасля Вялікай Айчыннай вайны – у легальных умовах. На 1 студзеня 1999 г. на Беларусі зарэгістравана 45 суполак адвентыстаў сёмага дня. Каардынуючым органам з'яўляецца Савет Беларускай канферэнцыі, які выбіраецца з'ездам прадстаўнікоў суполак на 3 гады. Кіруе саветам прэзідэнт Беларускай канферэнцыі.
Вышэйшай інстанцыяй адвентыстаў сёмага дня з'яўляецца Генеральная канферэнцыя, якая выбіраецца на 4 гады і знаходзіцца ў Вашынгтоне. Увесь свет падзелены на 6 частак (дывізіёнаў). Суполкі адвентыстаў сёмага дня Беларусі ўваходзяць у ЕўрапейскаАзіяцкі дывізіён Генеральнай канферэнцыі.
Сведкі Іеговы. Гэта секта ўзнікла ў 70я гг, XIX ст. у ЗША. Заснавальнікам яе з'яўляецца Чарльз Тэйз Расэл (18521916). Спачатку прыхільнікі Расэла называлі сябе Таварыствам даследчыкаў Бібліі, а з 1931 г. прынялі назву "сведкі Іеговы", абапіраючыся на наступны фрагмент з кнігі прарока Ісайі: "Няхай усе народы збяруцца разам... Няхай прадставяць сведак ад сябе і апраўдаюцца... А Мае сведкі, кажа Гасподзь, вы... Я прадрок, і выратаваў, і абвясціў; а іншага няма ў вас, і вы – сведкі Мае, кажа Гасподзь, што Я Бог" (Іс., 43, 912). Згодна з веравучэннем сведак Іеговы, Д'ябал заявіў, што Бог не можа засяліць зямлю людзьмі, якія застануцца Яму вернымі ў выпрабаваннях. Сведкі Іеговы сваім жыццём як бы абвяргаюць Д'ябла і сведчаць аб усемагутнасці Бога.
Свае веравучэнне сведкі Іеговы імкнуцца пабудаваць на рацыянальных прынцыпах. Так, яны адмаўляюць Тройцу. Хрыста лічаць не Богам, а былым архангелам Міхаілам, які ўвасобіўся ў выглядзе дасканалага чалавека. Святы Дух – гэта "ўлада і сіла Іеговы", якой Ён надзяліў Хрыста і тым самым упаўнаважыў прадстаўляць Яго. Сведкі Іеговы адмаўляюць пекла, рай, неўміручасць душы, лічаць, што Хрыстос загінуў не на крыжы, а на слупе. У іх ёсць свой пераклад Бібліі, дзе знайшлі адлюстраванне гэтыя палажэнні.
Сведкі Іеговы нецярпімыя да іншадумцаў. Сапраўднымі хрысціянамі яны лічаць толькі сябе, усе астатнія (праваслаўныя, католікі, лютэране, баптысты і іншыя) з'яўляюцца, на іх думку, сатаністамі.
Усю гісторыю яны разглядаюць як барацьбу паміж іегавістамі і сатаністамі. Лічаць, што з 1914 г. пачаўся пераходны перыяд ад царства людзей да царства Іеговы, які завершыцца вялікай бітвай – Армагедонам. На Зямлі застануцца толькі тыя, хто прызнае Іегову, яны будуць жыць у шчасці і багацці. Астатнія памруць. Зямлёй будзе кіраваць нябесны ўрад са 144 тыс. праведнікаў на чале з Хрыстом. Сведкі Іеговы лічаць, што да лічбы 144 тыс. зараз не хапае толькі 9 тыс., і таму Армагедон будзе хутка.
Вялікае значэнне сведкі Іеговы надаюць місіянерскай дзейнасці. Яны прапаведуюць на вуліцах і ходзяць па кватэрах, прапануючы пазнаёміцца з іх літаратурай – у асноўным гэта часопісы "Сторожевая башня" і "Пробудись".
У сведак Іеговы забаронена курэнне, брыдкаслоўе, неўпарадкаваны сэкс. Алкаголь ужываць можна, але абмежавана. Яны не могуць служыць у войску, не прымаюць удзел ў палітычным і грамадскім жыцці, спартыўных спаборніцтвах, не шануюць дзяржаўную сімволіку, у іх забаронена пераліванне крыві.
У якасці асноўных абрадаў сведкі Іеговы прызнаюць хрышчэнне і хлебапераламленне. У іх малітоўных дамах няма ніякай хрысціянскай культавай атрыбутыкі.
Сведкі Іеговы – гэта цэнтралізаваная арганізацыя. На чале яе стаіць Кіруючая карпарацыя, якая знаходзіцца ў Брукліне (прыгарад НьюЙорка). Увесь свет падзелены на зоны, зоны – на філіялы, філіялы – на вобласці, вобласці – на раёны. У раён уваходзіць да 20 суполак, якія называюцца сходамі. Суполкай кіруе савет на чале са старэйшынай, якога прызначае вышэйстаячая арганізацыя.
Усяго ў свеце зараз налічваецца больш чатырох мільёнаў сведак Іеговы.
У нас сведкі Іеговы з'явіліся ў пачатку 30х гг. на тэрыторыі Заходняй Беларусі. Пасля далучэння гэтых земляў да СССР яны атрымалі магчымасць распаўсюджваць свае веравучэнне далей на ўсход. Савецкая ўлада лічыла сведак Іеговы рэакцыйнай сектай і жорстка іх праследавалі, таму яны дзейнічалі ў падполлі. Афіцыйна сведкі Іеговы былі легалізаваны ў СССР толькі ў пачатку І99І г. На 1 студзеня 1999 г. на Беларусі існавала 21 суполка сведак Іеговы.
Пратэстанцтва – найбольш інтэнсіўна развіваючыся кірунак у хрысціянстве. Яно ўзнікла як пратэст супраць злоўжыванняў у каталіцкай царкве. Характэрнай рысай пратэстанцтва з'яўляецца наяўнасць шматлікіх накірункаў, кожны з якіх прэтэндуе на выключную правільнасць свайго веравучэння. На Беларусі на 1 студзеня 1999 г. было зарэгістравана 14 пратэстанцкіх накірункаў.
Спіс выкарыстаных крыніц
1. Кудрявцев В.В. Лекции по истории религии и свободомыслия / В.В. Кудрявцев. – Мн., 1998.
2. Самыгин С.И., Ничипуренко В.Н., Полонская И.Н. Религиоведение: социология и психология религии. – РостовнаДону, 1996.
2. Религиоведение: Хрестоматия: Учеб. пособ. / Авторсост. П.И. Костюкович. – Мн.: Новое знание, 2000. – 480с.
3. Токарев С.А. Религия в истории народов мира / С.А. Токарев. – М., 1976.
4. Адзіночанка В.А., Рэлігіязнауства: вучэбны дапаможнік для ВНУ / В.А.Адзіночанка. Минск : Універсітэцкае, 2001. 240 с.
0 комментариев