Утварэнне Беларуская ССР

Змест

Уводзіны

1 Работа Усебеларускага з’езда і яго разгон

2 Абвяшчэнне БНР

3 Першае абвяшчэнне БССР

5 Літоўска-Беларуская Савецкая Рэспубліка

6 Другое абвяшчэнне БССР

7 Удзел БССР у стварэнні СССР

Заключэнне

Спіс выкарыстаных крыніц

Уводзіны

Для замацавання перамогі Кастрычніцкай рэвалюцыі, перабудовы гаспадаркі, новай арганізацыі жыцця патрэбна было неадкладна прыступіць да стварэння адпаведнага дзяржаўнага ладу. У Беларусі з першых дзён рэвалюцыі па гэтым пытанні разгарнулася вострая барацьба паміж нацыянальнымі партыямі і бальшавікамі. Рускія эсэры адстойвалі прынцып адзінай і непадзельнай Расіі. Нацыянальныя партыі патрабавалі ўтварэння Беларускай народнай рэспублікі. Бальшавікі, выконваючы дырэктыву ЦК РСД РП(б) змагацца за сусветную сацыялістычную рэвалюцыю, утварылі своеасаблівае дзяржаўнае аб’яднанне - Заходнюю вобласць і Заходні фронт. Вектар палітыкі гэтага аб’яднання быў скіраваны на Захад, у бок Польшчы і Германіі з мэтай падштурхоўвання тут сацыялістычнай рэвалюцыі. У сувязі з гэтым пытанні ўнутранага жыцця для паўночна-заходняга Абласнога камітэта РСДРП(б) і дзяржаўных органаў Заходняй вобласці і фронту свядома на першы план не высоўваліся.

Беларускія нацыянальныя партыі ў гэты час актывізавалі дзейнасць па стварэнню БНР. У Грамаце да беларускага народа ад 27 кастрычніка 1917 г. Вялікая Беларуская рада (ВБР), якую падтрымалі іншыя беларускія нацыянальныя арганізацыі і партыі.

Беларускі абласны камітэт бачыў найбольш перспектыўны шлях ажыцяўлення права нацый на самавызначэнне ў стварэнні ў складзе Расійскай федэрацыі нацыянальных аўтаномных рэспублік і абласцей.

Утварэнне нацыянальна-дэмакратычнай дзяржавы для беларускага нацыянальнага руху было задачай надзвычай складанай. Сілы нацыянальнай буржуазіі і памешчыкаў у гэтым руху былі значна слабейшымі, чым на Украіне, у Фінляндыі, Польшчы, іншых нацыянальных рэгіёнах.

Беларускі нацыянальны рух у параўнанні з польскім, яўрэйскім, літоўскім да 1917 г. заставаўся малаэфектыўным і не аказваў уплыву на палітычнае развіццё перадрэвалюцыйнай Расіі.

Калі меркаваць па нацыянальных праграмах беларускіх партый і арганізацый, то сярод іх не было такой, якая змагла б стаць значнай сілай грамадска-палітычнага жыцця і прыкметна ўплываць на развіццё нацыянальнага руху. Так, на выбарах ва Устаноўчы сход Беларуская сацыялістычная грамада атрымала толькі 0,6% галасоў выбаршчыкаў. У Мінскім савеце рабочых і салдацкіх дэпутатаў, саветах іншых гарадоў і паветаў, выканаўчых камітэтах сялянскіх дэпутатаў Мінскай і Віленскай губерняў, на Магілёўскім губернскім з’ездзе сялянскіх дэпутатаў зусім не было прадстаўнікоў БСГ, іншых нацыянальных арганізацый.

Вялікая Беларуская рада не мела ні палітычных, ні вайсковых магчымасцей для замены савецкай улады. Яна разлічвала іншым шляхам перацягнуць на свой бок народныя масы.

Лозунг Кастрычніцкай рэвалюцыі аб самавызначэнні народаў аж да дзяржаўнага аддзялення ад Расіі беларускія нацыянальныя арганізацыі ўспрынялі як патрабаванне неадкладнага самавызначэння Беларусі і яе аддзялення ад савецкай Расіі. На пытанне, якое ўзнікла перад нацыянальна-вызваленчым рухам, якім шляхам ісці далей (праз саветы або раду), усе беларускія нацыянальныя арганізацыі выказаліся ў падтрымку рады, супраць саветаў.

У ходзе вырашэння нацыянальнага пытання найбольшыя выгады імкнулася атрымаць беларуская буржуазія. Яна з усіх сіл дамагалася аднаўлення тых пазіцый, якія страціла ў працэсе рэвалюцыі. Сялянскія масы, гарадскія пласты насельніцтва да гэтага пытання ў пераважнай большасці адносіліся без энтузіязму.

Вопыт гісторыі паказвае, што ў нацыянальна-вызваленчых рухах поспеху дасягалі тыя нацыянальнасці, буржуазія якіх была сапраўды нацыянальнай, а нацыянальная дэмакратыя знаходзілася на высокай ступені развіцця культурна-нацыянальнай свядомасці. У Беларусі нацыянальная буржуазія была малалікая, палітычна слабая, а дэмакратычныя сілы мелі нізкі ўзровень нацыянальнай свядомасці. Эканамічна-пануючым класам з’яўляліся памешчыкі, якія належалі пераважна да польскай, літоўскай і рускай нацыянальнасцей.

Значная частка палітычнага кіраўніцтва беларускім нацыянальным рухам разумела, што ўласных сіл для развязвання барацьбы за незалежнасць у яе недастаткова. Такога пункту гледжання прытрымліваліся ўсе беларускія групоўкі, якія імкнуліся да незалежнасці і аб’яднання беларускіх зямель. Яны адрозніваліся адна ад другой толькі знешняй арыентацыяй: Б.Тарашкевіч, напрыклад, арыентаваўся на Польшчу, А.Луцкевіч - на Германію і г.д.

Імкненне Вялікай Беларускай рады да абвяшчэння незалежнай Беларускай рэспублікі падтрымлівалі група беларускай інтэлігенцыі, частка салдат-беларусаў, так званыя старыя беларускія дзеячы з паланізаванай беларускай шляхты. З’езды беларускіх арганізацый і беларусаў-вайскоўцаў фронту пастанавілі прыняць рашучыя меры да арганізацыі ўсяго беларускага народа для абароны здабытых правоў і вольнасцей. Абраныя з’ездамі выканкомы звярнуліся да беларускага народа з заклікам узяць у свае рукі кіраванне краем.

На іншай платформе знаходзіўся Беларускі абласны камітэт (БАК) пры Усерасійскім савеце сялянскіх дэпутатаў у Петраградзе. Ён лічыў сябе ідэйным і арганізацыйна-палітычным цэнтрам той часткі сялянства і інтэлігенцыі, якая арыентавалася на Расію і лічыла сваёй задачай утварэнне абласной аўтаноміі Беларусі ў складзе Расіі. Беларускі абласны камітэт звярнуўся да працоўнага сялянства, земскіх і гарадскіх органаў самакіравання, кааператываў, саветаў сялянскіх дэпутатаў, беларусаў-вайскоўцаў, сялянскай інтэлігенцыі ў асобе настаўнікаў, усяго насельніцтва Беларусі з заклікам да аб’яднання для барацьбы за аўтаномію Беларусі як часткі Расійскай Федэратыўнай Рэспублікі.