Республиканың саяси өмірі

1. Республиканың саяси өмірі

2. Саяси партиялар мен қоғамдық қозғалыстар

1. Тәуелсіз Қазақстанның мемлекет ретнде қалыптасуы ең алдымен, оның саяси жүйесін реформалауды қажет етті, Кеңестік биліктен ажырап, демократиялы, құқықтық, зайырлы және әлеуметтік мемлекет орнықтыруға бет алған еліміз үшін оның қоғамдық құрылысындағы аса маңызды жетістіктердің бірі - Қазақстан мемлекетінің жаңа саяси жүйесінің қалыптасуы болып табылады.

Қазақстан Республикасындағы саяси жүйедегі өзгерістер тәуелсіздікке дейін-ақ басталған еді. Олар ең алдымен, Қазақстан Республикасында президенттік институттың пайда болуы мен Қазақ Советтік Социалистік Республикасының Мемлекеттік егемендігі туралы Декларация болатын.

1990 жылы 24 сәуірдегі Қазақ ССР-інің «Қазақ ССР Президенті қызметін тағайындау және Қазақ ССР Конституциясына (Негізгі Заңына) өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңына сәйкес Қазақстанда президентгік институттың іргесі қаланды. Аталмыш заңда Президент қызметі Республикада жүзеге асырылып жатқан терең саяси және экономикалық өзгерістердің одан әрі дамытылуын қамтамасыз ету, конституциялық құрылысты, азаматтардың праволарын, бостандықтары мен қауіпсіздігін нығайту, Қазақ ССР-інің мемлекеттік өкіметі мен басқаруының жоғары органдарының өзара іс-қимылын жақсарту мақсатында тағайыңдалатыны айтылған.

1990 жылғы 24 сәуірде Республика Жоғарғы Кеңесінің Қазақстанның тұңғыш Президенті - Н.Назарбаевты сайлаумен байланысты мемлекет тарихында бұрын болмаған рәсім жүзеге асты. Мемлекет басшысы жоғары Қызметке сайланысымен реформаланып отырған Кеңес Одағы шеңберінде Қазақстанның саяси және экономикалық дербестігін нығайтуға бағытталған белсенді қадамдарды жүзеге асыруға кірісті және сонымен бірге Қазақстанды мекендеген халықтар арасында қалыптасқан әлеуметтік-экономикалық және тарихи байланыстардың ыдырауына жол бермеу үшін ерлік-жігер мен табандылық танытты. 1990 жылғы 25 қазанда Қазак КСР-інің Егемендігі туралы Декларация қабылданды. Осы маңызды кұжатты талқылау мен қабылдау іс жүзінде демократияның алғашқы мектебі болды. Декларация кейіннен шын мәнінде Қазақстанның болашақ дамуы моделінің жобасын айқындап берді.

1991 жылғы 16 желтоқсанда Қазақстан өзінің тәуелсіз саяси даму жолын ұстанатындығын дәлелдеп, мемлекеттік егемендігі туралы Декларацияны негізге ала отырып, «Қазакстан Республикасының мемлекеттік Тәуелсіздігі туралы» конституциялық заң қабылдады және мемлекеттің тәуелсіз дамуының алғашқы кезеңдерін оларды нақтылай және дамыта отырып конституциялық тұрғыдан бекітті. Президенттік басқару нысаны алғашқы кезден бастап ақ мемлекет құрылысы, заң шығару және сот билігін реформалау, экономика мен әлеуметтік саланы түбегейлі реформалау үшін нормативтік база жасау жөніндегі стратегиялық міндеттерді мақсатты әрі жоспарлы түрде жүзеге асыруға мүмкіндіқ жасады.

Елде құқықтық реформаны жүзеге асыру, елдің саяси жүйесін жетілдіру мен жаңа заңдар қабылдаудың конституциялық негізі 1993 жылғы 28 қаңтарда өтпелі кезендегі Қазақстан Республикасының Конституциясын қабылдау болды. Осы кезеңде ел Президенті қолға алған батыл саяси қадамдар Ресейде болған билік дағдарысын біздің елде болдырмауға мүмкіндік берді. 1993 жылы 10 желтоқсанда «Қазақстан Республикасының Президенті мен жергілікті әкімдерге уақытша крсымша өкілеттіктер беру туралы» Қазақстан Республиксының Заңы қабылданды. 1994 жылы 7 наурызда сайланған Қазақстанның тұңғыш кәсібі Парламенті Қазақстан Республикасы Конституциялық сотының 1995 жылы 10 наурыздағы шешімі мен заңсыз деп танылды.

1995 жылғы 25 наурызда қоғамның бірлігін сақтау мен елдегі саяси және әлеуметтік жағдайдың ушығуына жол бермеу мақсатында 1994 жылы Елбасының бастамасымен құрылған қоғамдық орган - Қазакстан Халықтарының Ассамблеясы Қазақстан Республикасы Президентінің өкілеттігін 2000 жылғы 1 желтоқсанға дейін ұзарту жөнінде республикалық референдум өткізудің қажеттілігі туралы қарар қабылдап мемлекет басшысына өтініш білдірді. Аталған өтінішті қабыл алған Елбасы референдум өткізу туралы Жарлыққа қол қойды.

1995 жылғы 29 сәуірде өткізілген референдум қорытындысында Қазақстан Республикасы Президенті өкілдігінің мерзімін ұзартуды жақтап сайлаушылардың 94,46 пайызы дауыс берді және Н.Ә.Назарбаевтың реформашыл жолын бүкіл халық болып қолдайтынының жарқын дәлелі болды.

Реформаларды жалғастыру және тереңдету үшін Қазақстан Республикасы Президентінің басшылығымен және тікелей қатысуымен әзірленген елдің жаңа Конституциясын қабылдау жөніндегі республикалық референдумның маңызы аса зор болды.

1998 жылдың қазан айында Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізілуімен бірге Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 29 сәуірдегі республикалық референдуммен белгіленген өкілеттік мерзімін қысқарту және 1999 жылдың 10 қаңтарында жаңадан Президент сайлауын өткізу туралы Қазақстан Республикасы Президентінің қаулысы қабылданды. Осыған сәйкес, 1999 жылдың 10 қаңтарында тұнғыш рет баламалы Президент сайлауы өткізілді. 79,8% дауыс алған Н.Назарбаев қайта сайланды.

2001 жылдың күзіне қарай үкімет мүшелері және ірі бизнестін бір топ өкілдері «Қазакстанның демократиялық таңдауы» қоғамдық бірлестігінің құрылғандығын жариялады және қазіргі билік пен елдегі жүргізіліп жатқан реформалармен келіспейтіндіктерін білдіреді. Олар алдағы уақытта саяси жүйені реформалаудың негізгі бағыттарының бірі ретінде Бірақ билік олардың еркін әрекет етуіне мүмкіндік бермеді және ұсыныстарын қарамады.

2003 жылдың күзінде өткен мәслихаттар сайлауы мен 2004 жылдың 19 қыркуйегіңде өткен Парламент Мәжілісінің сайлауы да еліміздегі саяси реформалар мен демократияландыру үрдісіне халықтың бір бөлігінің көңілі толмайтындығын көрсетті. Парламент Мәжілісі сайлауының әділетсіз өткендігіне наразылық білдірген «Ақ жол» партиясы депутаттық мандаттан бас тартса, Парламент Мәжілісінің төрағасы Ж.Түяқбай «Отан» партиясының құрамынан шығатындығын мәлімдеді. Сонымен бірге, көп ұзамай «Ақ жол» партиясы да екіге бөлінді. 2005 жылғы 4 желтоқсандағы президент сайлауы қарсаңында демократиялық үштер «Әділетті Қазақстан» қозғалысы төңірегінде топтасып, Президенттікке өздерінің бірегей кандидатын ұсынды.

2004-2005 жылдары Грузия, Украина және Қырғызстанда түрлі-түсті төңкерістер болып өтіп, бұрынғы билік жеңіліске ұшырады. Кейбір саясаттанушылыр кезекті түрлі-түсті революция Қазақстанда болуы мүмкін деген болжамдар айтты. Қазакстандық оппозиция қандай да бір жағдайда болмасын халықты көшеге шығаруға шақырмайтындығын, күш қолдануды қолдамайтындығын, тек сайлаудың әділ етуіне мүмкіндік жасалуын талап ететіндігін мәлімдеді. Дегенмен де билік алдын-ала сақтық шараларын жасады.

Елбасының 2005 жылғы Жолдауы да негізінен әлеуметтік мәселелерге арналды және барлық ақпарат құралдары елдегі тұрақтылық пен елдің экономикалық өркендеуін, халықтың тұрмыс жағдайының жақсаруын насихаттаумен болды. Бұл да өз жемісін бермей қоймады. Бес үміткер қатысқан сайлауда Н.Назарбаев айқын басымдықпен жеңіске жетті. Н.Назарбаев 91%-дан астам дауысқа ие болса, оппозициялық күштер қатарынан түскен үміткер Ж.Түяқбай 6%-дан сәл астам дауысқа ғана ие болды.

2005 жылғы 4 желтоксандағы президент сайлауы халықтың басым көпшілігінің Елбасы Н.Назарбаев жүргізіп отырған саясатты қолдайтындығын, елімізде жүргізілген реформалармен келісетіндіктерін білдірді.

Қазақстанда демократиялық үрдістерді енгізу және оған қоғам өкілдерін қатыстыру мен халықтың пікірін, ұсыныстарын ескеру мақсатында 2003 жылдың басында «Азаматтық қоғамды одан әрі демократияландыру және дамыту жөніндегі ұсыныстарды талдап жасайтын Тұрақты Кеңес» құрылды. Оған барлық саяси партия өкілдері, қоғамдық бірлестік Жетекшілері, заңгерлер және т.б. қатыстырылды. 2004 жылы 2 қарашада Елбасы Жарлығымен «Президент жанындағы Демократия және азаматтық қоғам мәселелері жөніндегі ұлттық комиссия» құрылды. Ұлттық комиссия саяси жүйені реформалауға бағытталған шараларды әзірлеу мәселелері бойынша кеңесші орган ретінде жұмыс істеді. Комиссияның алғашқы отырыстарына оппозициялық партия жетекшілері қатысқаны мен, кейіннен оның жұмысына қатысудан бас тартты.

Ұлттық комиссия бір жылдан астам уақыт аралығында еліміздің барлық облыстарында болып, демократиялық реформалар бағдарламаларының негізгі ережелерін талқылады. Комиссия қызметінің шеңберінде бірқатар заң жобалары, тұжырымдамалар мен бағдарламалар әзірленіп, олар демократияландыру үрдістерінің түрлі бағыттарын қамтыды. Атап айтқанда, жергілікті өзін-өзі басқаруды орталықсыздандыру, Парламенттің рөлі мен өкілеттігін күшейту, әкімдердің сайланбалығы, алқа билер институтын енгізу, азаматтық қоғам институттарын дамыту мәселелері талқыланды.

Ұлттық комиссияның бастамасының азаматтық қоғамды дамытудың 2006-2011 жылдарға арналған тұжырымдама жобасы әзірленді. Жобада билік пен азаматтық қоғам институттары карым-қатынасының негізгі қағидаттары, Қазақстандағы азаматтық қоғам үлгісі, сондай-ақ қалыптасу кезеңінде мемлекеттің үкіметтік емес ұйымдарға, кәсіподақтарға, түрлі қоғамдық бірлестіктерге, ассоциациялар мен азаматтық қоғамның өзге де институттарына қолдау көрсету мүмкіндіктері туралы бағыттар қамтылды. 2006 жылдың екінші жартысы елдің қоғамдық өмірінде саяси партиялардың бірігуімен ерекшеленді. Қазақстандағы ең ірі екі партия «Отан» және «Асар» партияларының бірігуімен бұл үрдіске «Азаматтық» және «Аграрлық» партиялар да қосылды. 2006 жылы 22 желтоқсанда «Отан» республикалық саяси партиясының кезектен тыс съезі өтті. Съезде жеті маңызды мәселеден тұратын күн тәртібімен бірге партияның атауын өзгерту туралы ұсыныс та қаралды. Бір топ партия делегаттарының ұсынысы бойынша партияның атауын «Нұр Отан» халықтық демократиялық партиясы деп атау туралы шешім қабылданды. Ірі партиялардың бірігуі нәтижесінде «Нұр Отан» партиясы өзінің құрамында 1 миллионға жуық адамды біріктірді.

2006 жылы 20 қазанда Елбасы Н. Назарбаевтың «Қазақстан республикасының аудандары, облыстық маңызы бар қалалары әкімдерінің сайлауын өткізу туралы 2006 жылғы 6 маусымдағы Жарлығына және «Қазақстан Республикасының аудандары, облыстық маңызы бар қалалары әкімдерінің сайлауын тағайындау туралы» Орталық сайлау комиссиясының 2006 жылғы 22 тамыздағы қаулысына сәйкес Республикадағы 49 аудан мен 10 облыстық маңызы бар қала әкімдерінің сайлауы болып өтті. Әкімдер сайлауы жанама сайлау кұқығы негізінде, яғни мәслихат депутаттарының отырысында депутаттардың жасырын дауыс беруі арқылы өтті.

2007 жылы 19 ақпанда Елбасы Н.Назарбаевтың торағалық етуімен Қазақстан Республикасындағы Демократиялық реформалар бағдарламасын әзірлеу және нақтылау жөніндегі мемлекеттік комиссияның қорытынды отырысы болып өтті. Отырыста мемлекеттік комиссияның бір жылда атқарған жұмыстары зерделеніп, айтылған ұсыныстар өкшеленді. Атап айтқанда, Парламенттің өкілеттігін кеңейту, Конституциялық Кеңесті, Орталық сайлау комиссиясын және Есеп комитетін қалыптастыруда Пре-зиденттен Парламентке бір қатар өкілеттіктерді алып беру ұсыныстары қабылданды. Сонымен бірге Үкіметті қалыптастырудағы Парламенттің рөлін арттыру, Премьер-Министр өз лауазы мын алмастан бұрын Парламенттегі көпшілік партияның қолдауына ие болу керектігі туралы ұсыныс та өтті. Сенат депутаттығына Қазақстан халықтары Ассамблеясы ұсынған адамдар үшін қосымша орын беру мәселесі де қаралды. Сонымен бірге сот, құқық қорғау органдары және жергілікті басқару органдары мен мәслихаттардың рөлін күшейту мәселелері қаралып, Елбасының Өкімімен еліміздің Негізгі Заңына өзгерістер енгізу жөніндегі ұсыныстарды әзірлеумен айналысатын жұмыс тобы құрылды.

Қоғам өмірін одан әрі демократияландыру және саяси жүйені жаңарту реформалары Қазақстанның әлемдегі 50 елдің қатарына кіру стратегиясымен қатар жүреді. Аталған стратегияның орындалуы жан басына шақкандағы кіріспен немесе жалпы ұлттық өнімнің көлемімен ғана өлшенбейді. Қазакстанның алдағы он жылдағы дамуы экономикалық, саяси, әлеуметтік және мәдени өлшемдерден де тұрады.

2. Қазақстанда көппартиялық жүйенің және жаңадан саяси партиялардың пайда болуының басты үш себебін атап көрсеткен жөн. Оның бірінші себебі - 1989 жылдан бастап Қазақстан саяси өмірінде болған өзгерістер, соның ішінде әртүрлі көзқарастың, жариялылықтың көрніс ала бастағанына байланысты қоғамда өз орнын ала бастаған саяси еркін ой. Бұл кезде тоталитарлық және коммунистік идеяға қарсы негізде саяси партиялар мен қозғалыстар пайда болды. Олардың басты ұрандары: социал-демократия, ұлт бостандығы, мәдениет және экология бағыттарында қайта даму, жаңару, жандану болды.

Екінші себебі - 1991 жылғы Мәскеуде болған тамыз оқиғасымен байланысты. Оның нәтижесінде Кеңестер Одағы тарап, Қазақстан өзінің тәуелсіздігін жариялады. Республика жетекшілері жаңа жағдайда, егемендік алумен байланысты уақыт талабына сай батыл қимыл жасады. Белсенді мемлекеттік жаңа құрылыс басталды, саяси партиялардың бағдарламаларына қоғамға қажетті, көкейкесті ұрандар мен міндеттер кірді. Партиялардың негізгі міндеттері - үкіметпен байланысы жоқ саяси күштерді ығыстыру, парламент сайлауларында жеңіске жету, уәкілдік қызмет орғандарында көпшілік қолдайтын ниеттестік тәртіпті қамтамасыз ету және т. б. Міне, осымен байланысты Қазақстан басшылығы мұндай саяси партиялар арқылы өзінің сүйенетін әлеуметтік базасын құруға ерекше мән берді.

Үшінші себебі - бұл еркіндік синдромы, ол барлық саяси ұйымдар мен күштерге тән. Республика жағдайында ол, әсіресе, реваншистік күштер арасында ерекше байқалады. Оған коммунистер, ұлтшылдар және тағы басқада топтар жатады. Қазақстанда және бұрыңғы Кеңес Одағына кірген мемлекеттерде мұндай ультрақұқықтық саяси партиялардын пайда болуы ескі тоталитарлық, жүйенің күйреуімен және нарықтық экономиканың қалыптасуымен байланысты.

Міне, осындай себептердің нәтижесінде 1990 жылдан бастап Қазакстанда ең әуелі социал-демократиялық партия, одан соң демократиялық "Азат" қозғалысы қалыптасты. Олардың құрылуының басты белгілері — құқық органдарында тіркеуден өту, белгілі бір бірлестікке ұжымдық негізде бірігу және саналы ынтымақта болу, жалпы алға қойған мақсаттарының бір болуы, саяси қызметі түрлерінің пікір бірлігі, татулық қарым-қатынас, сайлау алдындағы платформа, немесе ұстаған саяси бағытының тұтастығы және т. б.

Көппартиялы жүйе тек біздің Қазақстанда ғана емес, сонымен қатар өздерінің ұлттық тәуелсіздігін алған, бұрыңғы одақтас республикаларда да құрылды. Мәселен, 1995 ж. тек бір ғана Ресейде жүзден астам саяси партиялар тіркелген. Қазақстанда Ресейдегі сияқты жүздеген саяси партиялар құрылатындай ауқымды жағдай жоқ болғанын айтқан жөн. Мысалы, 1994 ж. өткен парламент сайлауына Әділет министрлігінің тіркеуінен өткен тек төрт-ақ партия қатысты. Олар - социалистер, Қазақстан халық конгресі, Демократиялық және Азат партиялары. Сайлау өткеннен кейін көп кешікпей Қазақстанда Коммунистік партия құқық органдарынан тіркеуден өтті.

1999 ж. республикада 14 саяси партиялар мен 30-ға жуык саяси қоғамдық қозғалыстар, бірлестіктер құрылды. Ал 2003 ж. саяси партиялардың саны 19-ға жетті. Жаңадан халық арасында танымал "Отан", "Ақ жол" т.б. партиялар бой көтерді. Саяси партиялардың көпшілігі Республика Президентінің алған бағытын, оның жүргізіп отырған саясатын жақтайтындар болып саналады. Бір айта кететін жайт, осы партиялардың бағдарламаларында айтарлықтай айырмашылық аз, экономикалық, саяси және әлеуметтік мәселелерде бірін-бірі қайталайды. Қазақстандағы саяси партиялардың барлығыда (оған Коммунистік партияда кіреді) республикада іске асып жатқан нарықтық экономикаға көшуге ешқандай қарсылығы жоқтығын білдірген. Олардың бағдарламаларында тек оны жүргізудің тәсілі, уақытын белгілеуде ғана айырмашылықтар бар. Саяси партиялардың бағдарламаларында прагматизмнен гөрі идеология басымырақ, мұның өзі Казақстандағы көппартиялық жүйенің және саяси бірлестіктер мен партиялардың әлі де болса кәмелеттігінің жетімсіздігінІң дәлелдемесі. Оның нақты көрінісі ретінде саяси партия жетекшілерінің үкімет басқару ісіне араласа алмай отырғандығы, өздерінің қызметінде тек Президент, республика үкіметін қолдай-тындығы жөніндегі мәлімдемелері байқатады.

Мұндай жағдай қазіргі кезеңде саяси партиялардың елді басқарудағы нақты мүмкіндіктерін, республика аддында тұрған саяси, экономикалық, әлеуметтік мәселелерді шешудегі қажетті әдістерін анықтауға мүмкіндік бермейді. Елдегі билік жүргізу партиялардан тыс сипатта іске асырылып, үкіметтің саясаты белгілі бір партияның, ғылыми тұрғыдан ойластырылған бағдарламасы негізінде іске асып жатыр деп әсте қарауға болмайды. Сондай-ақ, өкімет құрылымдарының өз арасындағы байланыстарға да саяси партиялардың айтарлықтай ықпалының болмай отырғандығын айту керек.

Саяси партиялардың ұйымдық құрылымдарында да тек алғашқы басқару түрі орын алған. Олардың басым көпшілігі өзінің сыртқы формасы бойынша партия деп саналғанмен, мазмұны жағынан әлі де болса партиядан гөрі ынтымақтастық топтарға көбірек ұқсайды. Осының нәтижесінде саяси партиялардың бұқара халық арасындағы беделі төмен, олардың қатарына халық өкілдері аз енеді, әсіресе, бұрыңғы Коммунистік партияның мүшелері болған бірнеше жүз мыңдаған адамдар өзге партияларға мүшелікке кірмеген. Бүгінде бүкіл республикаға белгілі болып отырған «Отан», «Ақ жол», «Коммунистік партия» т. с. с. саяси партиялардың құрамының өзі ауыз толтырып айтатындай дәрежеге жетпей отыр.

Бұған қосып айтатын тағы бір жәйт, осы саяси партиялардың құрамындағылардың басым көпшілігі бұрыңғы Қазақстан Коммунистік партиясында қызмет еткендер. Олардың саяси жетекшілерінің өздері де 1991 жылғы қыркүйекте, яғни Коммунистік партия таратылғанға дейін, оның мүшесі болыл, белгілі бір буындарында қызмет істеген адамдар.

Өздерінің бағдарламаларында атап көрсеткеніндей, Қазақстан саяси партиялары мен бірлестіктері республика парламент сайлауларына қатысып, онда көпшілік депутаттық орындарға ие болуға тырысады. Бұл бағытта бірқатар саяси партиялардың қол жеткізген едәуір табыстарын айтпай кетуге болмайды. Мысалы, 1994 жылғы Республика Жоғарғы Кеңесінің сайлауында Қазақстан Халық Бірлігі және Қазақстан халық конгресі партиялары өздерінің көптеген өкілдерін парламентке өткізді. Республиканың бірқатар саяси партиялары мен қоғамдық бірлестіктері 1995 жылғы 9 желтоқсанда өткен парламент сайлауына белсене қатысты.

Сайлау қорытындысы бойынша Қазақстан халық бірлігі партиясы басқа әріптестерінен көп ілгері болып шықты. Парламентке олардың 24 мүшесі, Демократиялық партияның - 12, Шаруалар одағының, - 7, Жастар одағы мен Инженерлер одағының - 3-тен, Қазақстан Коммунистік партиясының - 2 мүшесі сайланды. Қазақстан Халық конгресі партиясы, Қазақстан Дәуірлеу партиясы мен Қазақстан Халықтық кооперативтік партиясының заң шығарушы органына бір-бірден өкілі кірді.

1995 жылғы желтоқсанда өткен бірінші қаспалаталы парламент сайлауынан кейін Қазақстанда қоғамды демократияландыру қадамдары одан әрі жалғасын тапты. Ашық баламалы сайлау, саяси күрес мәдениеті, көппартиялық жүйеге кең жол ашылды. Оның нақтылы дәлелі ретінде елімізде жүргізілген Президент, Парламент Сенаты, Парламент Мәжілісі депутаттарын сайлауды айтуға болады. 1999 жылғы қаңтардың 10-ында болып өткен Қазақстан Президенті сайлауына балама негізде 4 кандидат тіркелді. Олар: Коммунистік партия өкілі С. Ә. Әбділдин, Сенат депутаты Ә. Ғ. Ғаббасов, Мемлекеттік Кеден комитетінің төрағасы Ғ. Е. Қасымов және Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаев.

Қазақстан Президентін сайлауға дауыс беру үшін жасалған тізімге енгізілген 8.419.283 сайлаушының дауыс беруге - 7.328.970-і немесе барлық сайлаушылардың 87,05 пайызы қатысты. Дауыс беру қорытындысында Н. Ә. Назарбаев жеңіске жетіп, қайтадан Қазақстан Республикасы Президенті болып сайланды. Оған дауыс беруге қатысқан барлық сайлаушылардың 79,79 пайызы өз дауыстарын берді.

1999 жылғы 17 қыркүйекте Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаттарын сайлау өтті. Сенатқа 14 облыстан және Астана мен Алматы қалаларынан бір-бірден депутат сайлануға тиіс болды. Оның сыртында Президент жеті сенаторды өзі тағайындайды. Сенаттағы 16 орынға 35 адам таласқа түсті. Сайлау барысында Парламент Сенатына депутаттық кандидаттарға Республика бойынша 4833 таңдаушының 4179-ы дауыс беруге қатысты немесе бұл тандаушылардың жалпы санының 86,5 пайызы болатын. Нәтижесінде Қазақстан Республикасы Парламентінің Сенатына дауыс беру барысында 16 кандидат депутат болып сайланды.

Казақстан Конституциясының талабына сай 2002 жылы 8 қазанда Республика парламентінің жоғарғы палатасы — Сенаттың босаған орындарына қосымша сайлау жүргізілді. Оның барысында жоғарғы палата құрылымының үштен бірі жаңартылды. Барлық бос орындарға 30-дан астам кандидаттар дауысқа түсті, олардың 16-сы Сенат депутаты болып сайланды.

1999 жылғы 10 қазанда өткен Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаттарын сайлау елімізде бірінші рет тек кана бір мандатты округтерде ғана емес, сондай-ақ партиялық тізімдер бойынша да өтті. Сайлау кезінде Орталық сайлау комиссиясы 10 саяси партияның партиялық тізімін тіркеді. Дауыс беру қорытындысында Қазакстан Республикасының Парламенті Мәжілісіне партиялық тізіммен Отан партиясының төрт өкілі, Қазақстан Аграрлық, Қазақстан Азаматгық және Қазақстан Коммунистік партиясынан екі-екіден өкілдері депутат болып сайланды.

Мұның өзі Парламентте саяси партиялардың депутаттары да ресми әрі жеткілікті түрде болатьшдығын білдіреді. Бұл Қазақстандағы нақты көппартиялы демократияның, қалыптасу кезеңінің жаңа бір қадамын көрсетеді. Мұндай өзгеріске басқа мемлекеттер мен елдер және халықаралық демократиялық ұйымдар өздерінің оң көзқарастарын білдірді.

Бұл жағдай еліміздің дамуына, өркендеуіне, қоғамымыздың, одан әрі демократиялануына, реформаның тереңдеуіне, экономикамыздың, әл-ауқатымыздың, тұрмыстіршілігіміздің жақсаруына игі-ықпал тигізетініне сенімімізді күшейтеді.

Атап айтқанда, еліміздің экономикасы мен мемлекеттік құрылыстағы жетістіктері қоғамды одан әрі демократияландыру процесін тереңдете түсуге жағдай жасауда. Қазіргі кезде мемлекет бұл саланы одан әрі реформалаудың қалай болатынын қалыптастырды. Демократиялық өзекті мәселелер бойынша саяси партиялардың рөлін күшейту, сайлау заңнамасын жетілдіру, жергілікті жерлерге өзін-өзі басқару, үкіметтік емес ұйымдардың және тұтастай алғанда азаматтық қоғам институттарының рөлін арттыру, баспасөз бостандығын нығайту т.б. институттар өздерінің тиісті мәселелерін шешуге мүмкіндік алды.

Қазақстан Республикасы жанында алдағы уақыттағы демократияландыру мен азаматтық қоғамды дамыту жөнінде ұсыныстар әзірлейтін Тұрақты Кеңес 2003 жылдан бастап қызмет істеп жатыр. 2003 жылдың бірінші жартысында біздің елімізде Ұлттық кеңес, Бұқаралық ақпарат құралдары жөніндегі Қоғамдық кеңес құрылды

Тақырыбы: Қазақстан Республикасының дүниежүзілік қауымдастыққа енуі. ЕҚЫҰ-на төрелік етуі.

1. Тәуелсіз Қазақстан Республикасына өзіндік сыртқы саясаты ұстанымын қалыптастыру қажет болды.Сыртқы саясаттағы негізгі мақсат-елдің қауіпсіздігін сақтау,саяси және экономикалық қарым-қатынастарда аймақтық,субрегионалдыққұрылымдарға ену,тәуелсіз мемлекет есебінде елдің дамуы үшін сыртқы қолайлы жағдайларды қарастыру және оны тиянақтау.

«Азия мен Еуропаның түйіскен жерінде орналасқан геосаяси жағдайы,экономикалық және әскери-саяси мүдделері,сондай-ақ қол жеткен қуаты Қазақстанды қазіргі халықаралық қатынастарда өзінің айналасындағы елдермен қауіпсіздігін,егемендігін,аумақтық тұтастығын құрметтеу қағидаларына негізделген тату коршілік аймағын құруға мүдделі ірі аймақтық мемлекет ретінде танытты».

Бүгінгі әлем күрделі де жан-жақты.Бұрынғы кездегі идеологиялық қарама-қайшылық (социалистік жүйе-капиталистік жүйе) енді жекелей мемлекеттердің экономикалық және саяси беделіне ауысты.

1993 жылдың 13 желтоқсанында Үкімет қаулысына сәйкес,ядросыз мемлекеттер қатарында Қазақстан «Ядролық қаруды таратпау жөніндегі Келісімге»қосылды.Республика аумағында бірнеше жылдар бойы ядролық қару болып келді.Бірак оны Қазақстан өз бақылауында ұстай алған жоқ.ендігі бірден-бір шешім ядролық қарудан бас тарту еді.1994 жылы үш мемлекеттің –Еуропадағы қауіпсіздік пен өзара достық қарым-қатынастар жөніндегі Будапештте өткен Кеңесінде Қазақстанның қауіпсіздігін сақтауға Ұлыбритания, АҚШ және Ресей мемлекеттері өз кепілдіктерін берді.1995 жылы оларға Қытай мен Франция қосылды.Сөйтіп,Қазақстанның тәуелсіздігі,дербестігі,шекара біртұтастығы мен қауіпсіздігі басты-басты ядролық державалар тарапынан кепілдікке алынды.

Ядролық қаруды өз жерінен көшіру үшін республика 84млн доллар алды.1995 жылдың 26 мамырында ядролық қарудың соңғы бөлшектері республика аумағынан әкетілді.1995 жылдың 30мамырында Семей сынақ алаңында қалған ең соңғы ядролық заряд жойылды.

90-жылдары әлемде бірқатар аса маңызды геосаяси және экономикалық өзгерістер болды.КСРО-ның ыдырауы,бұдан кейінгі Ресей жағдайын анықтау,бірігуге бет алған Еуропа мен реформадан кейінгі Қытайдың күшейе түсуі,бірқатар Азия аумағы мемлекеттерінің пайда болуы,жаңа халықаралық жүйенің қалыптасуы,т.б.Осы тұрғыдан алғанда,Қазақстан өзінің сыртқы саясатында мына төмендегі аймақтық саяси одақтарға сүйенеді:

-АӨСШК-Азиядағы өзара ықпалдастық және сенім шаралары жөніндегі кеңес-1992 жылдыңқазан айында болды.БҰҰ Бас Ассамблеясында Н:Назарбаев бұл ұйымды қолдап сөз сөйледі.

-Еуразиялық Одақ 1994 жылдың наурыз айындағы Мәскеуге сапары кезінде Н.Назарбаев бұл одақты құру жөнінде мәселе көтерді.

-1992 жылдан бері Қазақстан Экономикалық өзара қарым-қатынас ұйымына Иран,Пәкстан,Түркия,Әзірбайжан,Қазақстан,Ауғанстан,Қырғызстан,Тәжікстан,Түрікменстан,Өзбекстан мүше болды.

Қазақстанның геостратегиялық басымдылығы үш бірдей әлеуметтік және әлемдік қатынастардың саяси орталығына негізделеді.Олар Солтүстік Америка,бірігу бағытындағы Еуропа және Тынық мұхит аймағы.Орталық Азияда орын тепкен жас мемлекетке дүниежүзілік экономикалық кеңістікке шығу әлдеқайда тиімді.

Қазақстанның геосаяси жағдайы,қазақстандық өнімдері дүниежүзілік рынокқа шығару жолдарын іздестіру қажеттігі жан-жақты халықаралық байланыстар орнатуға қосымша негіз болды.

2. Дүние жүзіндегі көптеген экономикалық және саяси жаһандау үрдістері халықаралық құқықтық басты-басты қағидаларын алға қойып отыр.Қазақстан жекелеген мемлекеттермен сыртқы қарым-қатынасында халықаралық құқықтық көпшілік таныған нормаларын сақтауды көздейді.Сондықтан да жас мемлекет үшін БҰҰ,ЕҚЫҰ(ОБСЕ)-(Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы),Халықаралық Еуропалық даму және қайта құру бнктері,Халықаралық валюта қоры,ЮНИСЕФ,ЮНЕСКО,т.б. сияқты ірі-ірі халықаралық ұйымдарға мүше болуы аса маңызды жағдай.

1992 жылғы 2 наурыздағы БҰҰ Ассамблеясынынң 46-сессиясында Қазақстан Республикасының БҰҰ-ға мүшелікке алу жөніндегі қарарға қол қойылды. Халықаралық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге ерекше мән бере отырып, Қазақстан БҰҰ-ның бейбітшілікке бағытталған қызметіне белсенді түрде қолдау көрсетті.1996 жылы Қазақстан БҰҰ-ның бейбітшілікті қолдайтын шараларына қатыса алатын резервтік келісімдер жүйесіне қосылған 51-ші мемлекетке айналды.

1998 жылы 16 қарашада БҰҰ БА –ның 53-сессиясы «Халықаралық ынтымақтастық және тұрғындарды сауықтыру Қазақстандағы Семей аумағығның экологиясы мен экономикалық дамуы мақстаындағы жұмыстарды үйлестіру» деп аталған қарар қабылданды. Қазақстан басқада Халықаралық ұйымдардың белсенді мүшесіне айналды. 1998 жылы Республика БҰҰ-ның Экономикалық және әлеуметтік кеңесі жанындағы комиссия құрамына кірді. Қазақстанның БҰҰ-ның балаларға көмек қоры мен ынтымақтастығы кең түрде даму үстінде. Республикада «Бала мен ана денсаулығы», «Базалық білім беру», «Сумен қамтамасыз ету және санитария ісі» және басқа да бағдарламалар бойынша жұмыстар жүргізілді. 1997 жылы Қазақстан БҰҰ-ның балаларға көмек қорының Атқару кеңесіне мүше болды.

1996 жылы мамырда ЮНЕСКО (БҰҰ-ның білім, ғылым және мәдениет мәселелерімен айналысатын ұйымы)делегациясының Алматыға сапары кезінде үлкен ғаламдық ЮНЕСКО бағдарламаларын (адам және биосфера, Халықаралық гидрология) жүзеге асыру жөнінде келісімдерге қол жеткізілді. 1997 жылғы қарашада ЮНЕСКО Париждегі Бас конференциясында Қазақстан ЮНЕСКО-ның Атқару кеңесінің мүшелігіне қабылданды.

1994-1995 жылдарда ЕҚЫҰ –ның төмендегідей құрылымдары мен тұрақты ынтымақтастық байланыстар орнады.: Аз санды ұлттар жөніндегі институты, демократиялық институттар мен адам құқығы бюросы. 1999 жылдың қаңтар айынан бастап, Алматыда ЕҚЫҰ орталығы тұрақты жұмыс істейді.

3. Екінші дүниежүзілік соғыс аяқталысымен Батыс Еуропа елдері әскери-саяси және экономикалық жағынан жақындасуға бет бұрды. Интеграция жолындағы алғашқы қадам 1948 жылы Еуропа экономикалық ынтымақтасу ұйымын құру арқылы жасалды. 1950 жылы мамырда Франция Сыртқы істер министрі Р.Шуман Еуропа елдерін бірлестікке шақырды. Ол ГФР мен италиядан қолдау тауып, оларға Бельгия, Нидерланды, Люксембург қосылып, Еуропа болат және тас көмір бірлестігі (ЕБТБ) құрылды. 1970 жылы Еуропа елдерінде жетілген индустриялы қоғам қалыптасты. Бұл әрине бірліктің арқасында қол жеткен жетістік болатын. Бірлестікке мүше елдер өзара ортақ рынок құрды. 1979 жылдан бастап әр 5 жыл сайын Еуропа экономикалық қоғамдастық (ЕЭҚ) елдерінде Еуропалық парламентке саяси партиялардың қатысуымен сайлау өтіп тұрды.

1980 жылы Еуропарламенттің А. Спинелли бастаған мүшелері Еуропа елдерінің одағын (ЕО) құру туралы бастама көтерді. 1986 жылы Еуропа одағының актісі бекітілді. Бара-бара бұл ұйым шаруашылық мәселелерден күрделі саяси және халықаралық мәселелерді реттеуге ауысып, Еуропаның ынтымақтастығы мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуге үлес қоса бастады. 1991 жылдың 1-ші қаңтарынан бастап қаржы-экономикалық шартқа сәйкес ЕО елдерінде бірыңғай жаңа ақша – еуро жүретін болды.

2005 жылдары ЕО-ның құрамына 25 ел мүше болды. Сөйтіп, ЕО – тәуелсіз мемлекеттердің өз еріктерімен шарттасуы арқылы құрылған одақ, ол әлемдегі ең қуатты ұйым болып отыр. Бұл ұйым экономика мен экология, адам құқықтары мен азаматтық қоғам, гендерлік теңдік, өркениет пен мәдениет, жаһандық қауіпсіздік және ынтымақтастық мәселелерін шешумен айналысады.

1992 жылы ТМД елдерінің бірқатары соның ішінде Қазақстан ЕҚЫҰ-ның қауіпсіздік және ынтымақтастық жөніндегі отырысына қатысты. 1998 жылы 23 маусымда ЕҚЫҰ-ның Тұрақты Кеңесі ұйымның Қазақстандағы орталығын ашу туралы шешім қабылдады. Орталық өз қызметін 1999 жылы Алматыда бастады. 2007 жылдың 21 маусымында орталық Астанаға көшірілді. Тәуелсіздік алғалы еліміз өңірлік және жаһандық қауіпсіздікті нығайтуға нақты әрі тұрақты түрде үлесін қосып келеді. Саяси-әлеуметтік тұрақтылық пен экономикасы қарқынды дамып келе жатқан Қазақстан, сыртқы саяси жетістіктер мен қатар демократиялық қоғам орнатуды басты мақсат ретінде қоя білді. Жаһандық мәселелерді шешуге еліміз өз моделін үлгі есебінде ұсына алды. Еуразия құрлығында қарқынды дамып келе жатқан Қазақстан жаңа заман талаптары мен сындарына сай қадамдар жасай алды. Бұл әлем назарын елімізге аударды.

2010 жылы Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық Ұйымындағы төрағалықтың мәртебелі миссиясын Қазақстан аса зор жауапкершілік сезіммен қабылдады. Осы күнгі жетістіктерге Қазақ халқының толеранттылығы мен Елбасының ерен еңбегі арқасында қол жеткіздік

Қазақстан 2010 жылы Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының (ЕҚЫҰ) төрағасы болды. Төрағалықтың басты нәтижелі түйіні – ЕҚЫҰ-ның онжылдық үзілістен кейінгі 2010 жылғы 1-2 желтоқсанда өткен Астана Саммиті. Оған дейінгі жоғары деңгейдегі басқосу 1999 жылы Ыстамбұлда өткен болатын.

Қазақстан бұрынғы кеңестік кеңістіктегі елдер арасынан ұйымға төрағалық еткен бірінші мемлекет болды. Бұл тарихи шешім мүше мемлекеттердің тең құқықтылығы қағидатының өз пәрменділігін сақтағанын көрсетті, сонымен қатар республикамыздың стратегиялық маңызды өңірдегі және бүкіл ЕҚЫҰ кеңістігіндегі барған сайын артып келе жатқан рөлінің мойындалғаны болды.

Қазақстанның ЕҚЫҰ-дағы төрағалығының ұраны латынның төрт «T» әрпі болды: сенім (trust), дәстүр (tradition), транспаренттілік (transparency) және төзімділік (tolerance). Сенім – халықаралық қатынастарда барлық елдер үшін қажет басты ресурс, соншалық мәнді тарихи өзгерістер кезінде ол өзінен өзі түсінілетін нәрсе бола алмайды. Дәстүр Қазақстанның ЕҚЫҰ-ның іргелі қағидаттары мен құндылықтарына адалдығын айшықтайды. Транспаренттілік мейлінше ашықтықты, «қосарланған стандарттың» және «жіктеу шектерінің» жоқтығын, сонымен қатар қауіпсіздік саласында басты назарды сындарлы ынтымақтастыққа бағыттауды аңдатады. Төзімділік – бұл мәдениеттер және өркениеттер арасындағы диалогтың барған сайын артып отырған маңызын сезіну.

Астана Саммиті ЕҚЫҰ-ға мүше мемлекеттер басшыларының алдын ала байқалған дағдарыс нышандарын еңсеруде және оларды Ұйымға қатысушы елдер арасынан аластау бағытындағы саяси жігерінің айқын көрінісі болды. Оған қоса, Саммиттің Еуразия жүрегінде, Еуропаның жағырапиялық шекараларынан мыңдаған шақырым жерде өтуі еуропалық қауіпсіздіктің өзгерген қазіргі заманғы парадигмасының көрінісі іспетті. Қазақстан астанасындағы басқосу Ұйым кеңістігін жайлаған халықтардың қауіпсіз болашағына қарай бірге басқан қадамның жалғасына айналды. Еуро-атлантикалық және Еуразиялық кеңістіктердегі тұрақты қауіпсіздік мәселелері, Ауғаныстан түйткілі, «тоңы жібімей келе жатқан» қақтығыстарды шешу жайы Саммиттің негізгі тақырыптары ретінде талқыланды.

Қазақстан Президенті қауіпсіздік пен ынтымақтастықтың анағұрлым кең координаттардағы – «мұхиттан мұхитқа дейінгі» жаңа деңгейіне көшу туралы мәлім етті. Атап айтқанда, әңгіме қауіпсіздіктің төрт мұхит шекарасындағы – Атлант мұхитынан Тынық мұхитқа және Солтүстік Мұзды мұхитынан Үнді мұхитына дейінгі біртұтас кеңістіктігін қалыптастыру жөнінде өрбіді. Осылайша, Астанадағы ЕҚЫҰ саммиті біртұтас және бөлінбес қауіпсіздіктің Еуро-атлантикалық және Еуразиялық қоғамдастығы құрылуына бастау жасап берді.

Саммитке ЕҚЫҰ-ға мүше мемлекеттер мен ынтымақтастық жөніндегі серіктестерден 38 мемлекет және үкімет басшысы, бір вице-президент, жеті үкімет төрағасы орынбасары, он төрт министр және өзге де жоғары лауазымды шенеуніктер, сонымен қатар басқа да халықаралық және өңірлік ұйымдардың өкілдері қатысты. Олардың қатарында ЕҚЫҰ Бас Хатшысы Марк Перрен де Бришамбо, БҰҰ Бас Хатшысы Пан Ги Мун, Ресей Федерациясының Президенті Дмитрий Медведев, АҚШ мемлекеттік хатшысы Хиллари Клинтон, Германия Федеральдық Канцлері Ангела Меркель, Италия Премьер-министрі Cильвио Берлускони, өзге де халықаралық ұйымдар мен мемлекеттер көшбасшылары бар.

Кездесу соңында аса жоғары деңгейде Астанадекларациясы қабылданды. Онда Саммитке қатысушылар ЕҚЫҰ-ның Хельсинки актісінде және Жаңа Еуропаға арналған Париж хартиясында, Ұйымның өзге де құжаттарында бекітілген міндеттемелерін, қағидаттары мен құндылықтарын қуаттады. Сонымен қатар, қатысушы елдер өкілдері ЕҚЫҰ-ның барлық үш өлшемі бойынша жұмысты жалғастыруға, жауапкершілігі аймағында орын алып отырған қақтығыстарды реттеуде күш-жігерді артыруға, адам құқықтарын қорғауға, заңның үстемдігін қамтамасыз етуге, жаңа қатерлерге қарсы лайықты жауап қату мүддесі жолында Ұйым жұмысын жаңаша жолға қоюға міндеттенді. Саммиттің басты қорытындысы жаңа тарихи шарттар жағдайында «Хельсинки рухын» жаңғырту болды. Оған қоса, жоғары деңгейдегі басқосу ЕҚЫҰ беделін және оның әлемдегі қажеттілігін арттыруға, мүше мемлекеттер арасындағы сенім мен өзара түсіністікті нығайтуға ықпал етті.

Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев «Астана рухы» айрықша белгісіне айналған екікүндік Саммитті «бүкіл ЕҚЫҰ қоғамдастығы үшін тарихи оқиға» ретінде сипаттап берді.

Астанадағы Саммит делегациялар басшылары тарапынан жоғары бағаға ие болды. Сөйтіп, Ұйымның Бас Хатшысы Марк Перрен де Бришамбо Қазақстан елордасында қабылданған шешімдердің Ванкуверден Владивостокқа дейінгі кеңістіктегі барлық негізгі ойыншылардың – мемлекеттер мен ұйымдардың күш-жігерін қауіпсіздікті нығайтудың және ортақ қауіп-қатерлерге қарсы тұрудың біртұтас стратегиясын жасаудың басты міндетін шешуде жұмылдыруға ықпал ететінін атап өтті. ЕҚЫҰ-ның Астанадағы Саммиті «еуропалық ортақ үй» салуға қайтадан кірісуге нақты мүмкіндік берді. БҰҰ Бас Хатшысы Пан Ги Мун ЕҚЫҰ-дағы Қазақстан төрағалығының мейлінше табысты болғанын атады. АҚШ-тың мемлекеттік хатшысы Хиллари Клинтон ЕҚЫҰ Саммиті Қазақстанның халықаралық қоғамдастықта үлкен рөл атқаратынының дәлелі екенін атап айтты.

ЕҚЫҰ – әлемде қауіпсіздік мәселелерімен айналысатын ірі аймақтық ұйым. Ол Еуропада, Орталық Азияда және Солтүстік Америкада орналасқан 56 елдің басын біріктіреді.

Тақырыбы: «Қазақстан - 2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты

2012 жылғы желтоқсанның 14-де Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Тәуелсіздік күніне арналған салтанатты мәжілісте "Қазақстан-2050" Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты атты Қазақстан халқына кезекті Жолдауын ұсынды. Оның негізгі міндеттері атап өтілді.
Жолдауда табиғат ресурстарын берекелі пайдалану жолы арқылы қоршаған ортаны сақтау сұрақтарына ерекше назар аударылған, сол үшін табиғат ресурстарын басқарудың принципиалды жаңа жүйесі енгізіледі және еліміздің су ресурстарына қатысты жаңа саясат тұжырымдау қажет деп атап өтілді.
Осы мәселе бойынша ұлт Көшбасшысы былай деді: «Бізге өз табиғи байлықтарымызға деген көзқарасымызды ой елегінен өткізудің қағидатты маңызы бар. Біз оларды сатудан қазынамызға кіріс құя отырып, оларды дұрыс басқаруды, ең бастысы, еліміздің табиғи байлығын орнықты экономикалық өсуге барынша тиімді кіріктіруді үйренуіміз керек» .
Президент индустриялау және агроөнеркәсіп кешенін одан әрі дамыту туралы өндіріс экологиялық таза, барлық өндіруші кәсіпорындар тек экологиялық зиянсыз өндірісті енгізуге тиіс деп атап өтті.
Біздің ең асыл табиғи байлығымыз – суды ысырап етуді тоқтатуымыз қажет. 2050 жылға қарай Қазақстан сумен қамтамасыз ету проблемасын түбегейлі шешуге тиіс. Үкіметке дәйектілікпен, бірінші кезеңде 2020 жылға қарай – тұрғындарды ауыз сумен қамтамасыз ету, 2040 жылға қарай суару проблемасын шешетін ұзақмерзімді бағдарлама жасауды тапсырды.
Конституцияның 38 бабында «Қазақстан Республикасының азаматтары табиғатты сақтауға және табиғат байлықтарына ұқыпты қарауға мiндеттi» деп көрсетілген.
Президент өз Жолдауында: «Қоғамымыздағы ой-сананы түбегейлі өзгерту қажет. Біздің ең асыл табиғи байлығымыз – суды ысырап етуді тоқтатуымыз қажет» деп, барлық азаматтарды табиғат және энергетикалық ресурстарды берекелі пайдалануға шақырған.
Шын мәнінде, бүгінгі күні өңіріміз үшін экологиялық мәселенің бірі-су ресурстарының тапшылығы және судың ластануы.
«Қазақстан-2050» Стратегиясында баяндалған барлық міндеттер біздің еліміздің әрбір азаматының өмірін жақсарту мақсатында қабылданған. Ал әрбір азаматтың міндеті Елбасының Жолдауында белгіленген мақсаттар мен міндеттерді жүзеге асыру болып табылады. Соған байланысты, табиғат қорғау прокуратурасымен алдағы уақытта да біздің өңіріміздің табиғат байлықтарын қорғау бойынша және Президент Жолдауын жүзеге асыруда шаралар қабылдана бермек.

«Қазақстан-2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты атты дәстүрлі жолдауының мазмұнына келетін болсақ:

І. Қалыптасқан Қазақстан - мемлекеттілігіміздің, ұлттық экономикамыздың, азаматтық қоғамымыздың, қоғамдық келісіміміздің, өңірлік көшбасшылығымыз бен халықаралық беделіміздің дағдарыста сыналуы

ІІ. ХХІ ғасырдың жаһандық он сын-қатері

ІІІ. Қазақстан-2050 стратегиясы- жедел өзгермелі тарихи жағдайлардағы жаңа Қазақстанның жаңа саяси бағыты

І тарауына келетін болсақ бұл жерде елбасымыз Қазақстанның осы кезге дейінгі жаңдайын мәлімдей отырып, 2030 Стратегиясы іске асты, заманауи Қазақстан орнықты деп айтты. Енді Қазақстанның алдымнда жаңа міндет тұр. Біз мемлекетіміздің ұзақ мерзімді кезеңге бағдарланған одан әрі даму векторын күшейтуге тиіспіз деді Президент.

Екінші тарауға келетін болсақ яғни ХХІ ҒАСЫРДЫҢ ОН ЖАҺАНДЫҚ СЫН-ҚАТЕРІ туралы толық айтылды. Елбасымыз қазіргі кездегі бүкіл әлемге қатысы бар актуалды проблемаларға тоқтады. Олар:

1. Бірінші сын-қатер - тарихи уақыттың жеделдеуі

2. Екінші сын-қатер - жаһандық демографиялық теңгерімсіздік

3. Үшінші сын-қатер - жаһандық азық-түлік қауіпсіздігіне төнетін қатер

4. Төртінші сын-қатер - судың тым тапшылығы

5. Бесінші сын-қатер - жаһандық энергетикалық қауіпсіздік

6.Алтыншы сын-қатер - табиғи ресурстардың сарқылуы

7. Жетінші сын-қатер - Үшінші индустриялық революция

8. Сегізінші сын-қатер - үдей түскен әлеуметтік тұрақсыздық

9. Тоғызыншы сын-қатер - өркениетіміз құндылықтарының дағдарысы

10. Оныншы сын-қатер - жаңа әлемдік тұрақсыздық қаупі.

Үшінші тарауда Қазақстан-2050 стратегиясы- жедел өзгермелі тарихи жағдайлардағы жаңа Қазақстанның жаңа саяси бағытында келесі мәселелер қарастырылды:

1. Жаңа бағыттың экономикалық саясаты -пайда алу, инвестициялар мен бәсекеге қабілеттіліктен қайтарым алу принципіне негізделген түгел қамтитын экономикалық прагматизм

2. Ұлттық экономикамыздың жетекші күші - кәсіпкерлікті жан-жақты қолдау

3. Әлеуметтік саясаттың жаңа принциптері - әлеуметтік кепілдіктер мен жеке жауапкершілік

4. Білім мен кәсіби машық - заманауи білім беру, кадрларды даярлау мен қайта даярлау жүйесінің негізгі бағдарлары

5. Мемлекеттілікті одан әрі нығайту және қазақстандық демократияны дамыту

6. Дәйекті де болжамды сыртқы саясат - ұлттық мүдделерді ілгерілету мен өңірлік және жаһандық қауіпсіздікті нығайту

7. Жаңа қазақстандық патриотизм - біздің көпұлтты және көпконфессиялы қоғамымыз табысының негізі.

«Елу жылда ел жаңа» деген халық даналығын есімізге түседі. Біз 2050 жылы «қазақстандықтар» деп аталатын мүлде жаңа ұлт болып қалыптасамыз. Бұл біріншіден, табиғи заңдылық. Екіншіден, экономикадағы толық өзгеру, жаңару бізді сол игілікке алып барады. Ең бірінші ол игілік қоғамдық сананың толық өзгеруінен басталады десек, қателеспеспіз. Мәселен, капитализм дүниесінде «мемлекет өлтірмейді» деген сенім мүлде жоқ. Әркім және барша қиын кезеңдерге өздері дайындалып, қор жинайды. Қоғамдық қатынас әркімді және баршаны осылай болуға еріксіз көндіреді. Жасыратын несі бар, біздің қазақстандықтардың сүбелі бір бөлігі әлі күнге дейін масылдық ұстанымнан арыла алмай мемлекет қазынасына жалтақ-жалтақ қараумен өмір сүріп жатыр. Тіпті, байлардың өзі «тендерден» пайда табуға құштар болып алған. Ал капитализм әлемінде негізгі табысты өз елінен емес өзге елден қармауға баса назар аударады. Өйткені өз еліңдегі ешқайда кетпейтін және отандастардың баршасына ортақ несібе екенін біледі. Сол қайнар көздің сарқылып қалмауы үшін күш салады. Міне, капитализмнің басты ақиқаты осы. Біз мұны әлі күнге түсіне алмай келеміз. Несі бар өмір бізді соны түсінуге көндіреді. Өйткені алғашқы жиырмалықтың сапында тұрсақ та капитализмнің көлеңкесіндей еріп жүретін дағдарыс тауқыметі бізге уақыт озған сайын тақай түседі. Себебі, қажет болмаса жер астында жата беретін шикізат емес нақты дайын тауарлы өндіріске дағдарыс атаулы үйірсек келеді. Ал ол шақта, яғни біз дамыған елдер сапына енген шақта билікте «әлеуметшілдік» ұстаным азая береді. Бұл да табиғи заңдылық. Демек, халық, әркім және барша өзінің ұстанымын өзгертуге бүгіннен бастап кіріссе артық емес.

Біз мәселенің ең ауыр тұсына келгендейміз. Өйткені экономиканы дамытып, әлеуметтік жағдайды соған сәйкес жақсарту оңай шаруа болғанымен халықтық ұстанымды, қоғамдық сананы толығымен жаңалау оңай шешілетін мәселе емес. Айталық, компартия 70 жыл бойына атеистік үгіт-насихат жұмыстарын тегеурінді жүргізумен қоймай қожа-молдаларды түрмеге отырғызып, итжеккенге айдаса да бұқараның діншілдік сенімін жоя алмағанын көріп отырмыз. Қоғамдық сана деген сол. Демек, бізге ұлт тәрбиесі мәселесінде тегеурінді және мақсатты қыруар жұмыс атқаруға тура келеді. Бұл Президент жарлығымен немесе Үкімет өкімімен шешіле салатын мәселе емес. Қоғамдық сананы өзгертуге, жаңалауға жанұядан университеттер аудиторияларына дейінгі тәрбие саласында жүргендердің барлығы, ол – ол ма, ақын-жазушылар, бұқаралық ақпарат құралдары түгелдей мақсаткерлікпен ат салысуы тиіс. Айталық, қазіргі таңда қазақстандықтар соншалықты бай деп ойламаймын. Ал Алматының көшесіне күн сайын 500 мың жеңіл автокөлік шығады екен. Баяғының 10 мың жылқы айдаған байлары ең көп дегенде көсем жеккен ғой. Ал бүгінгінің алматылықтары ең кемі 50 аттың күші бар көліктер мініп жүр. Олардың қоры 10 мың жылқысы бар байдың қазынасынан әлдеқайда аз екені айтпаса да түсінікті. Сол көліктердің көбісі несиеге алынғандар. Ал капитализм әлемінде несиеге көлік алып міну күнә саналады. Демек, біз бүгінге дейін тұрмысымыз жақсарған сайын жинаудың орнына шашқанды қалап алғандаймыз. Ал ұлт ұстазы данышпан Абай «бекер мал шашаақ» жаман әдет екенін баяғыда-ақ ескертіп кеткен жоқ па еді. Демек, біз отандастарға Абайды жаңа заманңа сай қайтадан оқытуымыз, түсіндіруіміз қажет секілді.

Біздің басты байлығымыз ішкі татулық екенін ұлт Көшбасшысы мақтанышпен айтып жүр. Иә, бұл жер бетінің түкпір-түкпірінде ұлттар аралық, діндер аралық қанды қырғындар болып жатқанда біздің көздің қарашығындай сақтайтын зор жетістігіміз. Ұлттар мен діндер аралық теке-тірестер болмағанымен елімізде ислам діні ішіндегі бөлігі қанды оқиғаларды өмірімізге әкелді. Исламның қазақ жеріне енгеннен бергі мың жыл ішінде бұзылмаған жалғыз ұстанымға жік түсті. Мінекей, осынау қатерден елді сақтау үшін де хақ дініміздің Пайғамбарымыздан қалған тура жолын діни сауаты жоқ бұқараға мектеп партасынан түсіндірсек те артық болмас. Демек бізге қоғамдық сананы түбегейлі өзгертіп, толық жаңа ұлт құру жолында тәрбие жұмыстарын жетілдіре түсу басты және ауқымды жұмыс болғалы тұр.

Қоғамдық сананы толығымен жаңарту қазақстандықтардың әрқайсысының күнделікті тұрмысынан көрініс табатындай насихат жұмыстары керек. Еліміздің бұқаралық ақпарат құралдарының басты тақырыбы ұлт тәрбиесі болса құба құп. Турасын айтқанда, 21 жылдан бері капитализмде өмір сүріп жатырмыз дегенімізбен отбасылық бюджетті жоспарлау, мұнда да үнем ұстанымын жүзеге асыру қажеттігін біле бермейміз. Ал Ислам ішінде жікке бөлінушілер хақ дінімізден мүлде хабары жоқтар десек, артық айтқандық емес. Олай болса кезінде компартия тамаша атқарғанындай халықтың «сауатсыздығын жою» жұмысын бүгіннен бастап қолға алсақ, артық болмайды. Шындығында дәл осы Жолдауында ұлт Көшбасшысы бұл мәселеге ерекше тоқталғанын ескере отырып, ең осал тұсымыз да осы екенін біліп жұмыс істесек, ісіміз алға басады.

Қорыта айтқанда, ұлт Көшбасшысы алға қойған жаңа міндеттерді жүзеге асырып, жаңа биіктерге көтерілу қазақстандықтардың қолынан келетін игілік. Сондай-ақ қазақстандықтар ол игілікке қоғамдық санасы, интеллектуалдық сапасы мүлде жаңарған жаңа ұлт болып қол жеткізеді.

Похожие работы

Қазақстандық отбасылардың әлеуметтік мәселелері, отбасымен әлеуметтік жұмыстың технологиясы

Скачать

385825

15

4

... ғы – жас ұрпақты тәрбиелеу мәселелерін отбасы­ның әлеуетін пайдалана отырып шешуге болады. 3.2 Қазақстандық отбасылардың әлеуметтік мәселелерін шешуде ұсынылатын модельдер Біздің қоғамның маңызды мәселелерінің бірі - отбасы тұрақтылығын сақтау, ...

Төлен Әбдікұлы – қазақ әдебиетіне 60-70-жылдары келген жазушы

Скачать

206329

13

3

... ;ып ай бойы әлде бір сиқырлы әлемге арбалғандай күйде жүрдім. «Қазақ әдебиеті тіршілігін тоқтатты деп кім айтты? Жоқ, ол тірі, мұндай ғажап туындыны дүниеге әкелген әдебиет өмір сүре береді» деген жүрекжарды лебізімді дүркін-дүркін қайталаумен болғаным есімде &# ...

Түрік қағанатының ішкі саясаты және Істемі

Скачать

249228

0

0

... 1179; әулеттермен әрі империялармен нәтижелі қатынастар жүргізу арқылы сыртқы аренадағы беделін көтерді. Батысқа жорық.Түрік қағанатының тарихында ерекше атап өтетін бірнеше әскери жорықтардың жасалғаны анықталған.Соның бірі – Батыс жорығы.Бұл жоры ...

Кіші мектеп оқушыларының зерттеушілік дағдыларын қалыптастыру

Скачать

200129

6

3

... үшін жағдайлар жасау. 2 Кіші мектеп оқушыларының зерттеушілік дағдыларын қалыптастырудың әдіснамалық негіздері 2.1 Кіші мектеп оқушыларының зерттеушілік дағдыларын қалыптастыру жолдары Зерттеумен айналысу оқушының жеке және шығармашылық қабілеттері мен зерттеу, ойлау дағ ...